Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Saltu al enhavo
Vikipedio
Serĉi

Luksemburgo (lando)

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Temas pri... Ĉi tiu artikolo temas pri la ŝtato Luksemburgo. Por aliaj signifoj vidula artikolonLuksemburgo (apartigilo).
Luksemburgo
Groussherzogtum Lëtzebuerg
Grand-duché de Luxembourg
Großherzogtum Luxemburg

Grandduklando Luksemburg(i)o

Detaloj

Detaloj

DetalojDetaloj
Nacia himno:Ons Heemecht (Nia hejmlando)
Nacia devizo:Mir wëlle bleiwe wat mir sinn (Ni volas resti kio ni estas)
Lokigo
suverena ŝtato
lando sen maraliro
grandduklando
unueca ŝtato
landoRedakti la valoron en Wikidatavd
Bazaj informoj
ĈefurboLuksemburgo (132 mil)
Oficiala(j) lingvo(j)leceburga lingvo, franca lingvo, germana lingvo
Uzata(j) lingvo(j)luksemburga,franca,
germana
Plej ofta(j) religio(j)katolikoj
Areo2 586 km²
Loĝantaro681 987 (2025)
Loĝdenso255 loĝ./km²
Horzono+1
UTC+2 (marto ĝis oktobro)
Interreta domajnolu
LandokodoLU
Telefona kodo352
Plej alta punktoKneiff
Plej malalta punktoMozelo
Politiko
Politika sistemoParlamenta konstitucia monarkio
ŜtatestrogranddukoVilhelmo V de Luksemburgo
ĈefministroLuc Frieden
Nacia tago23-a de junio
Sendependiĝoen 1890
Ekonomio
ValutoEŭro (ĝis 2002 laluksemburga franko) (EUR)
 
Membro de
Afrika Banko por Disvolviĝo(2014–)
Banko por Azia Disvolviĝo(2003–)
Internacia Holokaŭsta Memora Alianco(2003–)
Organizaĵo por la malpermeso de kemiaj armiloj(1997–)
Schengen-spaco(1995–)
Monda Organizaĵo pri Komerco(1995–)
Multflanka Investo-Garantia Agentejo(1991–)
Vizorezigna programo de Usono(1991–)
Misilo-Teknologia Regada Reĝimo(1990–)
Aŭstralia Grupo(1985–)
Organizo por Sekureco kaj Kunlaboro en Eŭropo(1973–)
Internacia Centro por Aranĝo de Investaj Disputoj(1970–)
Internacia Organizaĵo de la Franclingvio(1970–)
Internacia Evoluiga Asocio(1964–)
Eŭropa Organizaĵo por la Sekureco de Aera Navigado(1960–)
Eŭropa Unio(1957–)
Internacia Financa Korporacio(1956–)
Tutmonda Pridogana Organizo(1953–)
Monda Organizaĵo pri Meteologio(1952–)
NATO(1949–)
Unesko(1947–)
Internacia Banko por Rekonstruo kaj Disvolvigo(1945–)
Unuiĝintaj Nacioj(1945–)
Interpol(1937–)
Universala Poŝta Unio(1875–)
Internacia Telekomunika Unio(1866–)
Monda Organizaĵo pri Sano
Grupo pri Teraj Observoj
Konsilio de Eŭropo
Eŭropa Movada Kunordiga Centro
Eŭropa Kosma Agentejo
Eŭropa aertransporta komando
Benelukso
Organizaĵo pri Ekonomiaj Kunlaboro kaj Evoluigo
Internacia Energi-Agentejo
Belga-Luksemburga Ekonomia Unio
Eŭropa Paga Unio
Afrika Banko por Disvolviĝo
Atomkerna Provizanta Grupo
Traktato pri Malfermita Ĉielo
Traktato pri Atoma NedisvastigoRedakti la valoron en Wikidatavd
vdr

Luksemburgio[1][2][3][4]Luksemburgo (lando) respektivelando Luksemburgo[5] estassuverena ŝtato enokcidenta Eŭropo, kiu situas interFrancio,Belgio kajGermanio. Ĝi estas la sola sendependagrandduklando en la mondo.

Nomo

[redakti |redakti fonton]

Ĉar laĉefurbo de la lando nomiĝasLuksemburgo, en la gvidajEsperanto-vortaroj kaj en la sola esperantlingvaatlaso la lando dokumentiĝas kielLuksemburgio. Iuj esperantistoj, subtenataj deakademia rekomendo de 2009,[mankas fonto] preferas la nomonLuksemburgo ankaŭ por la lando, argumentante per neinternacieco kajnefundamenteco de la sufikso "i" (referencojn por ambaŭ formoj vidu en la unua artikola frazo). La loĝantojn oni respektive nomas ĉuluksemburganoj ĉuluksemburgianoj.

Geografio

[redakti |redakti fonton]

Ĉefaj urboj

[redakti |redakti fonton]

Administra divido

[redakti |redakti fonton]

12 kantonoj (de 1843 ĝis oktobro 2015 grupigitaj en tri distriktoj).

Vidu artikolonAdministra divido de Luksemburgo.

Loĝantaro

[redakti |redakti fonton]

660 mil (1 januaro 2023), inter ili 47.4% da eksterlandanoj.

Ekonomio

[redakti |redakti fonton]

Kvankam Luksemburgo estas malgranda lando kun malmultaj naturaj rimedoj, ĝi estas unu el la plej riĉaj landoj en la mondo: la nacia produkto de Luksemburgo pokape estas unu el la plej altaj en la mondo, kaj ĝia senlaborecoprocento estas la plej malalta en la Eŭropa Unio. Luksemburgo estas la1a plej riĉa lando en la mondo laŭ indicoj de MEP (Malneta Enlanda Produkto) po kapo,[6] kun 135.605usonaj dolaroj en2023.

Ĝis la 1970-aj jaroj, la ekonomio baziĝis sur la ŝtalindustrio, sed kun la malkresko de postulo kaj la severa konkurenco de la landoj de laMalproksima Oriento, la ekonomia bazo estis vastigita kaj hodiaŭ la kemia, plasta kaj altteknologia industrioj ankaŭ prosperas.

Gravas ankaŭturismo, sed precipe gravas financaj servoj, precipe bankado (en Luksemburgo estas pli ol 1000investfondusoj kaj 200bankoj) kajasekuro,pogranda kaj detala komerco, gastama kaj manĝoservoj kaj publika administrado (edukado, sano kaj sociaj servoj). La ekonomio profitas de la membreco de la lando en laEŭropa Unio kaj la Benelukso-Unio. Ankaŭ Luksemburgo estas unu el la tri centroj de la Eŭropa Unio, kie troviĝas laEŭropa Investa Banko kaj laSekretariejo de la Eŭropa Parlamento.

Luksemburgo servas kiel imposta ŝirmejo pormultnaciaj korporacioj, kompanioj registritaj en la lando pagas imposton de nur 1%. En April 2009, zorgo pri la banksekretoleĝoj de Luksemburgo, same kiel ĝia reputacio kiel imposta rifuĝejo, kondukis al laG-20 aldonanta ĝin al "griza listo" de landoj kun dubindaj bankaranĝoj. En respondo, la lando adoptis laOECD-normojn baldaŭ poste. Interalie, la internaciaj operacioj deAmazon estas registritaj en Luksemburgo, kaj direktante siajn enspezojn al la lando, ĝi funkcias kun preskaŭ kompleta senimpostigo en Eŭropo. En 2013, Luksemburgo estis vicigita kiel la dua plej sekura imposta paradizo en la mondo, postSvislando.

LaBelga-Luksemburga Ekonomia Unio de 1922 proksime ekonomie interligis la najbarajn ŝtatojnBelgio kaj Luksemburgo interalie per valuta unio de labelga kajluksemburga frankoj (ĝis la enkonduko de komuna valutoEŭro en2002); ĝi estis antaŭŝtupo por la unioBenelukso.

Servoj

[redakti |redakti fonton]

Historio

[redakti |redakti fonton]

Ekde la jaro 963 Luksemburgo estis graflando, en 1354 ĝi iĝis duklando kaj en 1815grandduklando subVilhelmo la 1-a.

Post la franca okupado kreiĝis la reĝlando Nederlando en1815, reunuigante ĉiujnmalaltajn landojn en laReĝlando de la Unuiĝintaj NederlandojUnuiĝinta Reĝlando de la Nederlandoj kiu ekzistis de 1815 ĝis 1831 (1839) kiel kunigo de teritorioj kiuj nun estas la aktualajNederlando,Belgio kaj Luksemburgo. Tiu ĉi ŝtato, ofte ankaŭ simple nomata „Reĝlando de la Nederlandoj“, konsistis el la iamaj Aŭstraj Nederlandoj en la sudo kaj la antaŭaRespubliko de la Sep Unuiĝintaj Provincoj (1795–1806:Batava Respubliko, 1806–1810:Reĝlando Holando) en la nordo. Oni intencis starigi vivopovan ŝtaton norde deFrancio kaj okcidente dePrusio, kiu kiel kontraŭpezo rezistu eblajn novajn ambiciojn francajn ĉi-direkten, sed ankaŭ prusan-germanan entrudiĝon al la flandra marbordo. La lando ekzistis, ĝis la sudaj provincoj sin disigis dum laBelga Revolucio en 1830 por fondi la ŝtatonBelgio.

Sekve de laTraktato de Londono (1839) Luksemburgo estis dividita en du partoj. La franclingva okcidenta parto estis donacita alBelgio kaj tie iĝis la provincoLuksemburgo. La orientaluksemburglingva parto restis enpersona unio kunNederlando. Tiu ĉi ligo finiĝis en 1890, en la jaro kiam mortisVilhelmo la 3-a, kiu ne havis virajn posteulojn.

De1921 ĝi estas en ekonomia-dogana unio kun Belgio.

Luksemburgo estis uzurpita deGermanio dum la du mondmilitoj. LaLuksemburgia registaro en ekzilo (enluksemburga:Lëtzebuerger Exil Regierung, enfranca:Gouvernement en exil luxembourgeois, engermana:Luxemburgische Exilregierung) estis laekzilregistaro deLuksemburgo dum laDua Mondmilito. La registaro havis sidejon enLondono inter 1940 kaj 1944, dum Luksemburgo estis okupita deNazia Germanio.

En 1948 oni deprenis el la konstitucio la artikolon pri la neŭtraleco. En la sama jaro Luksemburgo aliĝis alBenelukso kaj la postan jaron alNATO. En 1957 la ŝtato estis unu el la ses fondintoj deEŭropa Ekonomia Komunumo (la postajEŭropa Komunumo kajEŭropa Unio). En 1999 ĝi aliĝis al laEŭrozono.

v  d  r
Blazono de la Germana Federacio Membroj-ŝtatoj de laGermana Federacio (1815-1866)
Imperioj
Aŭstrio (parte)
Mapo de la Germana Federacio
Reĝlandoj
Elektoprinclandoj
Grandduklandoj
Duklandoj
Anhalto(ekde 1863)-Bernburg(ĝis 1863)-Dessau(ĝis 1863)-Köthen(ĝis 1847)BrunsvigoHolstinioLauenburgLimburg(1839-1866)NassauSaksio-Altenburg(ekde 1826)Saksio-Koburgo-Saalfeld(ĝis 1826)Saksio-Koburgo kaj Gotao(ekde 1826)Saksio-Gotao-Altenburg(ĝis 1826)Saksio-Hildburghausen(ĝis 1826)Saksio-Meiningen
Landgrafujoj
Princlandoj
Liberaj urboj

Lingvoj de Luksemburgio

[redakti |redakti fonton]
Vidu ankaŭ:Esperanto-movado en Luksemburgo

Artikolo deLe Monde diplomatique pri lalingva situacio en Luksemburgio

Bildaro

[redakti |redakti fonton]
  • La urbo Luksemburgo
  • La kastelo de Vianden
    La kastelo deVianden
  • La kastelo de Clervaux (Clerf)
    La kastelo deClervaux (Clerf)
  • Kongreskarto el 1973 [7]
    Kongreskarto el 1973[7]

Referencoj

[redakti |redakti fonton]
  1. artikoloLuksemburgio en laPlena Ilustrita Vortaro de Esperanto (PIV), eldono de 2020, reta versio, ankaŭLuksemburgio en la unua presita eldono de 1970, paĝo 652, kaj senŝanĝe en la presita eldono de 2002, paĝo 694; same ankaŭ en la eldono de 2005.
  2. Luksemburgio ankaŭ dokumentiĝas en la ĝis nun sola esperantlingvaatlaso, laPoŝatlaso de la mondo, Prago 1971, eldonejoKartografie, mapo kaj listo 11.
  3. Same la lando Luksemburgio notiĝas en la referenca dulingva vortaro franca-esperanta,Grand Dictionnaire Français-Espéranto deJacques Le Puil kajJean-Pierre Danvy, Parizo 1992, paĝo 938, senŝanĝe en la 2-a eldono 2016.
  4. Ankaŭ en la plej uzata dulingva vortaro germana-esperanta (la franca kaj germana estas la du grandaj eŭropaj lingvoj de la lando, apud la regionaluksemburga, parenco de la germana),Wörterbuch Deutsch-Esperanto deErich-Dieter Krause, paĝo 312 en la eldonoj 1983 de eldonejoVerlag Enzyklopädie kaj 1993 de l'eldonejoLangenscheidt), kaj en plej multaj aliaj dulingvaj Esperanto-vortaroj de Eŭropo dokumentiĝas nur la lando Luksemburgio, reflektante la efektivan esperantan lingvouzon.
  5. Listo de Rekomendataj Landnomoj de laAkademio de Esperanto, numero 12, la 4-an de majo 2009
  6. World Economic Outlook Database. IMF. Alirita 2024-02-21 .
  7. FelixArchief, Antverpeno, arĥivaĵo 2233-394

Literaturo

[redakti |redakti fonton]

Vidu ankaŭ

[redakti |redakti fonton]

Eksteraj ligiloj

[redakti |redakti fonton]
v  d  r
Membroŝtatoj de laEŭropa Unio
 Aŭstrio • Belgio • Bulgario • Ĉeĥio • Danio • Estonio • Finnlando • Francio • Germanio • Grekio • Hispanio • Hungario • Irlando • Italio • Kipro • Kroatio • Latvio • Litovio • Luksemburgio • Malto • Nederlando • Pollando • Portugalio • Rumanio • Slovakio • Slovenio • Svedio
Flago de la Eŭropa Unio
Kandidatoj:
v  d  r
Nord-Atlantika Alianco
 Albanio  •  Belgio  •  Britio  •  Bulgario  •  Ĉeĥio  •  Danio  •  Estonio  •  Finnlando  •  Francio  •  Germanio  •  Grekio  •  Hispanio  •  Hungario  •  Islando  •  Italio  •  Kanado  •  Kroatio  •  Latvio  •  Litovio  •  Luksemburgio  •  Montenegro  •  Nederlando  •  Nord-Makedonio  •  Norvegio  •  Pollando  •  Portugalio  •  Rumanio  •  Slovakio  •  Slovenio  •  Turkio  •  Usono
Mapo de landoj de NATO
Mapo de landoj de NATO
Petis aliĝon:
v  d  r
Ŝtatoj enEŭropo
Pozicio de Eŭropo
Dependaj kaj
aliaj teritorioj:
Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Luksemburgo_(lando)&oldid=9206640"
Kategorioj:
Kaŝitaj kategorioj:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp