Lagoso, aŭ malofteLejgoso, estas la plej granda urbo deNiĝerio. Ĝis1991 ĝi estis la ĉefurbo deNiĝerio, tiam la registaro translokiĝis alAbuĝo.
En la urbo loĝas proksimume 9 milionoj da homoj; Lagoso estas do unu el la plej grandaj urboj en Afriko. (La plej granda estasKairo.) Tiele ĝi estas la dua plej loĝata kaj rapide kreskanta urbo en Afriko kaj la sepa en la tuta mondo.[1]La loĝantaro de Lagoso laŭ la registaro de la Lagosa Ŝtato, estis eĉ ĝis 17.5 milionoj. Tiuj ciferoj tamen estas disputataj de la Niĝeria Registaro kaj konsiderataj nefidindaj de la Nacia Loĝantarkomisiono de Niĝerio.[2] La plej lastaj registroj ĉirkaŭkalkulis la loĝantaron je 21 milionoj, kio farus Lagoson la plej granda urbo en Afriko.[3]
Lagoso estis origine loĝata de la tribo de Avorioj, nome subgrupo de laJoruboj. Dum estreco de la Oloja Olofino, la Avorioj moviĝis al insulo nune nomita Iddo kaj poste al pli granda insulo Lagoso.[4][5] En la 15a jarcento, la avoria setlejo estis atakita de laBenina Imperio post kverelo, kaj la insulo iĝis Benina militkampadejo nome "Eko" sub Oba Orhogba, nome la Oba deBenino tiam.[6][7]
Lagoso estas metropola areo kiu originiĝis sur insuloj separataj pertajdaj fluaĵoj, kiaj la insulo Lagoso, ĉe la sudokcidenta elfluejo de laLagosa Laguno kaj protektitaj el la Atlantika Oceano pere de longajsablejoj kiajBar Strando, kiu etendas ĝis 100 km oriente kaj okcidente de la elfluejo. El la komenco, Lagoso etendiĝis al la kontinento okcidente de la laguno kaj la urbaro, inkludeIkeja (kiu estas ĉefurbo de la Lagosa Ŝtato) kaj Agege, nune atingas pli ol 40 km nordokcidente de la insulo Lagoso. Kelkaj ĉeurboj estas Ikorodu,Epe kajBadagrio, kaj oni ĵus kreis pliajn lokajn konsilantarojn, kio altigis la totalan nombron de lokaj registaroj en Lagoso al 57 (tio inkludas Lokajn Komunumojn en Disvolviĝo aŭ LCDAoj).
Laŭ la stato de 2022 en Lagoso vivis15 070 000 loĝantoj sur areo de1 171,28 kvadrataj kilometroj, kio rezultigas loĝdenson de12 866 loĝantoj/km². En la urbo funkcias sepuniversitataj altlernejoj.
Plej el la loĝantaro loĝas sur la kontinenta tero, kaj ankaŭ plejindustrioj estas situantaj tie. Lagoso estas konata pro sia muzika kaj nokta vivoj, kutime ĉe areoj ĉirkaŭJaba kajSurulere. Ĵuse pliaj noktokluboj etendiĝis tra la insulojn, kio faris la insulojn, ĉefe Viktoria, la ĉefa noktoviva allogaĵo. Distriktoj de Kontinenta Lagoso estasEbute-Meta,Surulere,Jaba (kie estas laUniversitato de Lagoso) kajIkeja, loko de laInternacia Flughaveno Murtala Muhammed kaj ĉefurbo de Lagosa Ŝtato.
Granda Lagoso inkludasMuŝin, Maryland, Somolu, Oshodi, Oworonsoki, Isolo, Ikotun, Agege, Iju Ishaga, Egbeda, Ketu, Bariga, Ipaja, Ajah kaj Ejigbo. La urbo Lagoso estas la ĉefa urbo de la sudokcidenta parto de Niĝerio kaj de la tuta lando ĝenerale. Kelkaj riveroj, kiajBadagrio, fluas paralele al la marbordo dum kelka distanco kaj eliras tra la sablejoj al la maro.
Tiu Insulo estas aparta geografia termino kiu estas uzata por difini la areon de Lagoso kiu estas separata el la "kontinenta" ĉeftero per la ĉefa markolo kiu drenas lalagunon en la Atlantikan Oceanon, kiu formas la Lagosan Havenon. La insuloj estas separataj unu el alia per rojoj de variaj grandoj kaj estas konektataj al la Lagosa Insulo per pontoj. La plej malgrandaj partoj de kelkaj rojoj estis plenigitaj je sablo kaj oni konstruis super tio. Tiu parto de Lagoso estas la areo kie okazas plej el la negoca agado kaj distraj eventoj en Lagoso. Ĝi estas hejmo ankaŭ de plej el la grandskalaj loĝejaj areoj en Lagoso. La lokaj administraj areoj (LGA-oj) kiuj estas konsiderata kiel partoj de tiu nomita ""Insulo" estas laLagosa Insulo,Eti-Osa kaj aliaj. Gravaj insulaj kvartaloj estas ene de tiuj LGA-ojIkoyi kajViktoria Insulo. Tri gravaj pontoj konektas la insulon kun la kontinenta ĉeftero. Ili estas la Ponto Carter, kiu ekas el Iddo; la Ponto Eko (iam nomita la Dua Kontinenta Ponto); kaj la Tria Kontinenta Ponto, kiu trapasas dense loĝatajn ĉefterajn ĉeurbojn ĝis la Lagosa Laguno. Kvara ponto, nome Ikoyi, ligigas Ikoyi kaj Lekki Fazo 1a, ambaŭ el kiuj estas parto de Insulo.
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloLagosa Insulo.
Lagosa Marina.
Lagosa Insulo enhavas gravan centran negocan distrikton.[8] Tiu distrikto estas karakterizita pree de altnivelaj modernaj konstruaĵoj. La insulo enhavas ankaŭ multajn el la plej grandaj bazaroj de la urbo (kiel la populara Idumota kaj Balogun).[9] Ĝi estas hejmo ankaŭ de la Nacia Muzeo de Niĝerio, la Centra Moskeo, la Glover Memormonumento, laKatedralo Eklezio de Kristo kaj la Palaco de la Oba de Lagoso (Iga Idunganran).[10] Alia grava parto de la Lagosa Insulo estas Marina. Ĝi limas ĉe la bazaroj Idumota kaj Balogun kaj estas hejmo de gravaj bankaj institucioj. Kvankam iam estis en ruina kondiĉo, la Tinubu Square (Placo Tinubu) de la Lagosa Insulo estas loko de historia gravo, iam rilata al gravulino kiu regis sklavkomercon; poste tie okazis la Amalgama Ceremonio kiu unuigis la Nordan kaj la Sudanprotektoratojn por formi Niĝerion en 1914.
Ikoyi estas sur la orienta duono de la Lagosa Insulo kaj estas ligita al tiu per artefarita terkolo.[11] Ikoyi estas ankaŭ konektita al la Viktoria Insulo pere de la ponto Falomo, kiu subtenas la ĉefan ŝoseon super la rojo Five Cowrie.[12] Ikoyi estas hejmo de sidejoj de la federacia registaro de Niĝerio kaj de aliaj konstruaĵoj posedataj de la registaro, kiel la malnova federacia sekretariaro. Tiu komplekso nuntempe estas reestablita.[13]
En Ikoyi estas militistaj kaj policaj kazernoj, alt-sekureca prizono kaj federacia kortumo de Niĝerio. Ikoyi havas ankaŭ nombrajn hotelojn, noktoklubojn, distran parkon kaj unu el la plej grandaj golfejoj de tuta Afriko. Origine kvartalo demeza klaso, lastatempe ĝi iĝis moda loĝeja areo porsupra meza klaso ĝissupra klaso. Estas ankaŭ komerca agado en Ikoyi, kio observeblas en pliiĝanta nombro de oficejoj, bankoj kaj vendejaroj. La komerca sekcio estas koncentrita en la sudokcidenta areo.
Viktoria Insulo kun siaj apudaĵoj estas sude de la Lagosa Insulo.[14] Ĝi havas multekostajn konstruaĵojn kaj pro tiu tialo, multaj novaj luksaj kunloĝejoj kaj apartamentoj estas pliiĝantaj ĉie. Kun Ikoyi, Viktoria Insulo okupas grandan areon en Lagoso kiu enhavas kelkajn grandajn distriktojn de vendejoj. Sur ties marbordo laŭlonge de Atlantiko, estas medie rekonstruitaBar Strando.
Trans la ĉefa kanalo de la laguno el la Lagosa Insulo, estas pli malgranda setlejo nomita Iddo Insulo. Iddo estas ankaŭ finafervoja stacio kaj estas nune en la administra distrikto de Kontinenta Lagoso post ĝi estis konektita al la kontinenta ĉeftero kiel duoninsulo.[15]
Mapo de la 16-a jarcento montrante la marbordon de Okcidenta Afriko, laŭ kiu la portugaloj disvolvis siajn komercajn koloniojn. Lagoso estas dekstre malsupre, antaŭ la verdkolorigita kabo, pli malpli sub la lasta dekstra pordo de la imagita kastelo.
Lagoso estis militkampadejo por membroj de laBenina Imperio, kiu aludis al ĝi kielEko.[6] La joruboj ankoraŭ uzas la nomon Eko por aludi al Lagoso.Lagos, kiu signifas "lagoj", estis nomo donita al la setlejo fare deportugaloj. La nuntempa Lagosa Ŝtato havas altan procenton de Avorioj, kiuj enmigris al la areo el Iŝeri ĉe la riveroOgun. Tra la historio, ĝi estis hejmo de nombraj intermilitantaj etnaj grupoj kiuj setliĝis en la areo. Post la frua setlado fare de la Avoria nobelaro, kaj ties konkero fare de la Bini militsenjoroj de Benino, la ŝtato venis al la atento de la portugaloj la unuan fojon en la15-a jarcento.[16]
Portugala esploristo Rui de Sequeira vizitis la lokon en1472. Li nomumis la lokon portugalelagoj (dekomence nur kielLago de Curamo). Alia klarigo estus, ke Lagoso estas nomita laŭLagos (Portugalio) —nome marborda urbo kiu tiam estis la ĉefa centro de la portugalaj ekspedicioj suden laŭ la afrika marbordo, kaj kies propra nomo estas deriva el la latina vortoLakobriga.
Ĝis1889 lasetlejo funkciis, kiel centro de lasklavo-komercado. En1861 ĝi jam iĝis brita kolonio nomeLagosa Kolonio. Tio duoble efikis ĉar ĝi akaparis lasklavo-komercadon kaj establis la britian kontrolon super palmo kaj aliaj komercoj.[17]
Aera vido de Lagoso en 1929.
La antaŭaĵo de la nuntempa Niĝerio organiziĝis en 1887, kaj kiam kaj Kolonio kaj Protektorato de Niĝerio estis establitaj en 1914, Lagoso estis deklarita ties ĉefurbo en1914, kaj tia pluis post la landa sendependeco el Britio en 1960. Kun migrantoj el la tuta Niĝerio kaj de aliaj landoj deOkcidenta Afriko, estis ankaŭ revenintaj eks-sklavoj konataj kiel Kreoloj, kiuj venis ĉefe elFreetown,Sieraleono, Brazilo kaj elKaribio al Lagoso. La Kreoloj kontribuis al modernigo de Lagoso kaj ties kono elPortugala arkitekturo povas esti vidata ankoraŭ el la arkitekturo de la Lagosa Insulo.[6]
Lagoso espertis rapidan kreskon tra la 1960-aj kaj1970-aj jaroj kiel rezulto de la Niĝeria ekonomia eksplodo antaŭ laNiĝeria Enlanda Milito. Lagoso estis la ĉefurbo de Niĝerio el 1914 al 1991.[14] La urbo perdis sian statuson kiam oni establis la novan statuson de laFederacia Ĉefurba Teritorio por la tiuintence konstruita urboAbuĝo. La14an de Novembro1991, la Prezidenteco kaj aliaj federaciaj registaraj oficejoj estis finfine relokitaj en la nova ĉefurbo Abuĝo.[14]
En terminoj de administracio, Lagoso ne estas unusolamunicipo kaj tiele ne havas ĝeneralan urbadministradon.[18] La geografiaj urbolimoj de la Metropola Lagoso enhavas 16 el la 20 administraj unuoj "Local Government Areas", kiuj entute enhavas la Lagosan Ŝtaton. Tiu laste menciita ento havigas ĝeneralan regadon por la metropola regiono. La Municipo de Lagoso, kiu kovris Lagosan Insulon, Ikoyi, kaj Viktorian Insulon same kiel iome de kontinenta teritorio, estis administrita de la Lagosa Urbokonsilantaro (LCC), sed ĝi estis malmuntita en 1976 kaj dividita en kelkaj "Local Government Areas" (plej rimarkinde Lagosinsula LGA, Kontinenta Lagosa LGA kajEti-Osa LGA).[19]
La kontinenta ĉeftero trans la Municipo Lagoso, aliflanke, enhavas kelkajn apartajn urbojn kaj setlejojn kielMuŝin, Ikeja kaj Agege. En la ondo de la niĝeria naftindustria eksplodo de la 1970-aj jaroj, Lagoso vivis populacian eksplodon, nekontrolitan ekonomian kreskon kaj enorman almigradon el la kamparo. Tio okazigis, ke la periferiaj urboj kaj setlejoj disvolviĝis rapide, tial formante la nuntempan "Lagosan Metropolareon", konata ankaŭ kiel "Metropola Lagoso". La historio de Lagoso estas ankoraŭ evidentigita per la dispono de la LGA-oj kiu montras la unikajn identecojn de la kulturoj kiuj kreis ilin.
Ĉirkaŭ 2006, la metropola areo ĉirkaŭ Lagoso jam etendiĝis trans la limojn de la Lagosa Ŝtato kaj atingis statuson degrandurbo. Tiu multe pli granda areo estas referencata kiel "Granda Metropola Lagoso" aŭ "Lagosa Grandurba Regiono", kiu estas kontinuo de terareo de aldonaj 1,535.4 km², kio enhavas ekspansiojn en LGA-oj situaj apud la Lagosaj orientaj kaj okcidentaj urbolimoj en Lagosa Ŝtato, kaj trans nordaj limoj, invadante la LGA-ojn en apudaOguna Ŝtato. La LGA-oj de Oguna Ŝtato ene de la Granda Metropola Lagoso estas ĉefe la jenaj:Obafemi Owode,Sagamu,Ifo,Ado-Odo/Ota kaj parto deEwekoro.[20]
Mapo montrante la 16 LGA-ojn kiuj formas la Lagosan Metropolan Areon. Helgrizverde la propra urbo Lagoso mem; verde la cetero de la Lagosa Metropola Areo.
Nuntempe, la vortoLagoso plej ofte referencas al la urba areo, nome "Metropola Lagoso" en Niĝerio, kiu inkludas kaj la insulojn de la iama municipo Lagoso kaj la kontinentaj ĉeurboj. La registaro de Lagosa Ŝtato estas responsa pri kelkaj el la instalaĵoj kiel ŝoseoj kaj transporto, energio, akvo, sansistemo kaj edukado. Metropola Lagoso etendiĝas al ĉirkaŭ 16 el la 20 LGA-oj de Lagosa Ŝtato, kaj enhavas ĉirkaŭ 85% de la populacio de Lagosa Ŝtato, kaj inkludas duon-ruraj areoj.[23] Lagosa Urbo havas konsiderindan nombron de alt-nivelaj konstruaĵoj kiuj hegemonias en la urbokonturo. Plej el la altaj konstruaĵoj estas en la urbokerna distrikto de Centra Negocado.
Lagoso estis iama ĉefurbo de Niĝerio, sed ekde tiam ĝi estis anstataŭita deAbuĝo. Abuĝo oficiale akiris sian statuson kiel la ĉefurbo de Niĝerio la 12an de Decembro 1991, kvankam la decido translokigi la federacian ĉefurbon estis farita en 1976. Lagoso estas ankaŭ hejmo de la Kortumo de la Lagosŝtata Justica Povo, hejmigita en malnova kolonia konstruaĵo en Lagosa Insulo.[24]
LaNacia Malferma Universitato de Niĝerio (angleNational Open University of Nigeria, akronime NOUN) estas federacia-ŝtata, dedistanceduka malferma universitato (angleopen and distance learning, akronime ODL), la unua de ties tipo en la okcident-afrika regiono. Ĝi estas la plej granda triaranga edukinstitucio de Niĝerio en terminoj de studenta aliĝnombro. Ĝi estas universitato, kiu estas fama pro provizado de kvalita edukado en Niĝerio, pere de lainterreto.
La urbo Lagoso estas grava ekonomia fokuso en Niĝerio, kaj generas ĉirkaŭ 10% de la landa MEP. Plej komercaj kaj financaj negocoj estas faritaj en la centra negoca distrikto situa en la insulo. Tie estas ankaŭ kie plej el la komercaj bankoj, financaj institucioj kaj gravaj korporacioj havas sidejojn. Lagoso estas ankaŭ la ĉefa centro por Informado, Komunikado kaj Telekomunikado (IKT) de Okcidenta Afriko kaj eventuale, la plej granda merkato de IKT en la kontinento.[25] Lagoso estas disvolvigante ekonomiajn servojn de 24 horoj kaj 7 tagoj[26][27] kaj ankaŭ estis rangigita kiel unu el la plej multekostaj urboj en la mondo.[28][29][30][31][32][33] En kelkaj partoj de Lagoso, la loĝantoj havas unu el la plej altaj niveloj de vivmaniero en Niĝerio kaj en la tuta Afriko.[34][35] Samtempe, granda parto de la loĝantoj loĝas en subnivelaj ĉeurboj sen aliro alkranakvo kaj al akvotuboj.[36][37][38][39][40]
LaHaveno de Lagoso estas ĉefahaveno de Niĝerio kaj unu el la plej granda kaj plej aktivaj en Afriko. Ĝi estas administrita de la Niĝeria Aŭtoritato de Havenoj kaj estas disigita en tri ĉefaj sekcioj: Lagosa haveno, en la ĉefa kanalo apud Lagosa Insulo,Apapa haveno (loko de la kontenera terminalo) kaj "Tin Can Port" (Ladskatola haveno), ambaŭ en Badagry Creek, kiu fluas en la Lagosan Havenon el okcidento.[41] En la haveno estas fervojoj. Por la haveno pasis grandaj kvantoj denafto eksportita, kun eksportaj ciferoj game el 1997 kaj 2000.[42] Produktoj de oleo kajpetrolo havigas 14% de la MEP kaj 90% de la enspezoj prokurzoj en Niĝerio kiel tuto.[43]
↑Dr. Dele Olowu. (1992)Public Admin. Dev. Urban local government finance in Nigeria:The case of Lagos municipal area', p. 12: 19–38.doi:10.1002/pad.4230120103.
↑Sumante la 16 LGA-ojn kiuj formas Metropolan Lagoson (Agege, Ajeromi-Ifelodun, Alimosho, Amuwo-Odofin, Apapa, Eti-Osa, Ifako-Ijaiye, Ikeja, Kosofe, Lagos Island, Lagos Mainland, Mushin, Ojo, Oshodi-Isolo, Shomolu, Surulere) kiel per: 2006 Population Census. National Bureau of Statistics of Nigeria (Majo 2007). Arkivita ella originalo je 26a de Junio 2011. Alirita 14a de Septembro 2010 .Arkivigite je 2012-03-05 per la retarkivoWayback MachineArkivita kopio. Arkivita ella originalo je 2011-07-24. Alirita 2021-03-19 .
↑En 1995, laMonda Banko asertis, ke "70 percent of Lagos' population lived in squatted settlements in extremely poor environmental surroundings. Knee-deep floods sweeping raw sewage and refuse inside densely packed homes were frequent in neighborhoods where overcrowding was the norm. While the average residential density for Lagos was about 260 people per hectare, the population density in slums was between 790 and 1240 people per hectare."Nigeria - Lagos Metropolitan Development and Governance Project, repport of World Bank, 2006 (lookup on 2016-11-23)
.svg)
