 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Flavbrida kraco (Crax daubentoni) | ||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||
| ||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj | ||||||||||
Laĉaĉalakoj, ortaloj, kracoj, jakuoj kajmutuoj estasbirdoj de lafamilioKracedoj aŭ enlatinascienca nomoCracidae. Tiuj estas specioj de tropika kaj subtropikaCentra kajSuda Ameriko. Unu specio, nome laGolfa ĉaĉalako, atingas plej sudanTeksason enUsono. Du specioj, nome laBlumaska jakutingo kaj laRuĝecvosta ortalo loĝas en la insuloj deTrinidado kaj Tobago respektive.
La Kracedoj estas antikva grupo rilata al lanestamasuloj deAŭstralazio. Ili estas foje unuigitaj kun tiuj en distingaordo, "Kracoformaj", sed tio ne estas eltenata de plej ĵusaj studoj kiuj sugestas, ke ili estas bone markita,baza stirpo deKokoformaj.
FAMILIO: KRACEDOJ
Subfamilio N.N.[1]
Alternative, ĉiuj subfamilioj escepte la Penelopenoj povus esti grupigitaj en la Kracenoj. Ĉar la komenca radiado de kracedoj ne estas ankoraŭ bone solvita ĝis nun (vidu sube), la sistemo uzita tie ŝajnas pli taŭga. Estas ankaŭ tre probable, ke la tuta listo deformortintaj subfamilioj ekzistantaj nur kielfosilia registro estas tute nekompleta.
Ĵusa studado analizisDNA,morfologian, kajbiogeografian informaron por studi la filogenetikan rilataro de la kracedoj, nome la rilataro inter la genroj (Pereiraet al., 2002), la rilataro inter la specioj de kracedoj (Pereira & Baker, 2004) kaj inter la Penelopenoj kaj la Kracenoj (Grauet al., 2005). La tradiciaj grupoj - ĉaĉalakoj, penelopoj kaj mutuoj - estas verigitaj kiel distingajkladoj, sed laKornomutuo reprezentas la nuran survivanton de tre distinga kaj antikva stirpo.
Krome, la molekula informaro sugestas, ke la Kracedoj originiĝis en finaKretaceo, sed tio estas nur hipotezo ĝis nun: ĉar la proporcio de molekula evoluo estas nek konstanta laŭ la tempo nek unuforma inter genroj kaj eĉ specioj, informo baze sur molekula informo havas malmultan akuratecon laŭ longaj tempospacoj kaj tio bezonas akcepton per fosilia pruvaro. La fosilia registro de kracedoj estas limigita al nura dubinde distinga genro de ĉaĉalakoj,Boreortalis (Hawthorn, komencaMioceno deFlorido, Usono; povus fakte estijuna sinonimo deOrtalis) kaj kelkaj specioj en la moderna genroOrtalis. Tio ne havigas helpon por pritaksi la hipotezon (Pereiraet al., 2002) ke la disigo inter la 4 ĉefaj stirpoj niatempoj okazis tre rapide, proksimume en laOligoceno aŭ iom antaŭe, iam inter 40 kaj 20 milionoj da jaroj.
La genrojProcrax,Palaeonossax kajPaleophasianus estas ofte konsiderataj kracedoj, sed tio ne estas tute certa; ili povus aparteni al rilata formortinta stirpo. Bedaŭrinde oni konas malmultajn bonajn fosiliojn, ĉar ili datas el kiam la modernaj grupoj ŝajne diverĝis. Se ili estas kracedoj, ili reprezentus ĉu kelkajn el la lastaj membroj de la familio antaŭ la penelopoj, ĉaĉalakoj ktp, evoluis, aŭ tre fruajn reprezentantojn el tiuj stirpoj.
Tiele, la akcepto ke la moderna diverseco ekevoluis en la finaPaleogeno, plue tra laMioceno antaŭen, devas esti konsiderata hipoteza pro manko de forta pruvaro. Krome, la "molekula" ŝanĝo estas tute ebla konsiderante kion oni konas pri evoluado kaj radiado deKokanseroj, kaj kongrue kun lapaleogeografio deAmeriko. LaiĥnotaksonoTristraguloolithus cracioides estas bazita sur fosiliaj ovokonkaj eroj el Fina Kretaceo, Kuŝejo Oldman de sudaAlberto, kiuj estas similaj al ovoj de ĉaĉalakoj (Zelenitskyet al., 1996), sed sen osta materialo ties rilataro ne povas esti determinita krome se ili ne estas ŝajne eldinosaŭro.
Kompare, speciigo ene de mutuoj (Crax,Nothocrax,Pauxi kajMitu) kaj de la genrojPipile/Aburria estas subtenata de pli bona pruvaro. Ĝi estis kutime farita de ŝanĝoj entopografio kio dividis populaciojn (Alopatria speciiĝo),ĉefe pro starigo deAndoj kio kondukis al starigo de modernaj riverbasenoj. La distribuado de mutuoj kaj jakutingoj ĉefe sekvis la starigon de tiuj riversistemoj, kaj ĉe la lasta kazo, ŝajne multajnformortojn de populacioj en malaltaj areoj (Grauet al., 2005). Alia rezulto estis, ke laBrida jakuo apartenas al sama genro kiel la jakutingoj, kiuj tiele uzas pli malnovan nomonAburria (Grauet al., 2005).
Kracedoj estas grandaj birdoj, similaj laŭ ĝenerala aspekto almeleagroj. Jakuoj kaj mutuoj loĝas en arboj, sed la pli malgrandaj ĉaĉalakoj troviĝas en pli malfermaj arbustaraj habitatoj. Multaj specioj estas tre longvostaj, kio povas esti helpo al movado en tre arbeca medio. Ili estas ĝenerale malhelplumaraj, sed mutuoj kaj kelkaj jakuoj havas kolorajn vizaĝajn ornamojn. La birdoj en tiu familio estas ĉefe voĉemaj, kaj ĉaĉalakoj ricevas nomon el la sono de ties alvoko.[2] Kracedoj gamas laŭgrande el laOrtaleto (Ortalis motmot), tiom malmulte kiom ĝis 38 cm kaj 350 g, al laInvaria mutuo (Crax rubra), de ĉirkaŭ 1 m kaj 4.3 kg.
Tiuj specioj manĝas fruktojn, insektojn kaj vermojn. Ili konstruas nestojn en arboj, kaj demetas 2 al 3 grandajn blankajnovojn, kiujn la ino kovas sola. La junuloj estasfrumaturaj kaj sentas eĉ dekomence instinkton tuj grimpi kaj rifuĝiĝi en la nestarbo. Ili kapablas flugi kelkajn tagojn post eloviĝo.[2]
