John Forbes NASH Jr (n.13-an de junio1928, m.23-an de majo2015) estisusonamatematikisto kiu laboris pri laludoteorio,Nash-ekvilibro kaj ladiferenciala geometrio. Li dividisNobel-premion pri ekonomiko[1] kun germana esperantistoReinhard Selten kajJohn Charles Harsanyi por laboraĵoj pri laludoteorio.
A Beautiful Mind (Bela Menso), lia biografio de Sylvia Nasar, eksa ekonomiĵurnalisto deThe New York Times, aperinta en 1999, estas enkinigita deRon Howard, kun la sama titolo. Tiu filmo ricevis la oskar-premion de la plej bona filmo (2002) kaj tri aliajn. La verko elokvente priskribas la plej tragediajn okazojn de la vivo de Nash, sed enhavas kelkajn malekzaktaĵojn kaj ellasaĵojn.
Kiam li estis faronta belegan matematikan karieron, John Nash montris simptomojn deskizofrenio. Li lernis vivi kun tiu malsano nur dudek kvin jaroj poste.
John Nash naskiĝis en Bluefield,Okcidenta Virginio. Lia patro, kiu ankaŭ nomiĝis John Nash, estis elektroteknikisto, kaj lia patrino, Virginia Martin, estis lerneja instruistino. Kiam li estis maljuna, li multe da tempo pasigis legante kaj farante eksperimentojn en sia ĉambro, kiun li estis konvertinta al laboratorio.
De junio 1945 ĝis junio 1948 Nash studis en laCarnegie Institute of Technology, en la urboPittsburgh, intencanta iĝi inĝeniero. Sed li disvolvis pasion al matematiko, kaj aparte al ludoteorio, la diofantaj ekvacioj, la kvantuma mekaniko kaj la teorioj de relativeco. Kun la ludoteoria grupo de Carnegie, li komencis funde esplori laproblemon de la traktado, eldiritan deJohn von Neumann en sia libroThe Theory of Games and Economic Behaviour (la teorio de ludoj kaj de konduto ekonomia 1944).
Poste Nash iris al laUniversitato Princeton por labori pri sia ekvilibroteorio. Tie li doktoriĝis verkante tezon pri lanekooperaj ludoj (1950). En tiu verko jam detale aperis la difino kaj la proprecoj de kio estos nomata poste lanashekvilibro aŭekvilibro de Nash, danke al kiu li gajnos la Nobel-premion. En2015 li estis premiita laAbel-Premio.Liaj laboraĵoj estis publikigitaj en tri artikoloj:
Dum la somero 1951 li laboris en laRAND Corporation, en Santa-Monica (Kalifornio). De 1950 ĝis 1951 li instruis en Princeton kaj demonstris la teoremon de la pluigo de Nash, kiu estas grava rezulto de la geometrio diferenciala. De 1951 ĝis 1952 li instruis en laMasaĉuseca Instituto de Teknologio (MIT), kie li renkontis Alicia Lardé, kiun li edzinigis en 1957 kaj kun kiu li havas sian duan filon, John Charles (lia unua filo, John David, estas la infano de Eleanor Stier).En 1958, ĉe Nash manifestiĝas skizofrenia simptomoj. Li eniris en la Mc Lean Hospital en 1959. Post restadoj enParizo kajĜenevo, li revenis al Princeton je 1960. Li faris regulajn restadojn en la hospitalo ĝis 1970 kaj estis esploristo en laUniversitato Brandeis de 1965 ĝis 1967. Li publikigis nenion dum tridek jaroj. Li ricevis laJohn von Neŭmann theory prize pro siaj elkovroj pri la nekooperaj ekvilibroj.Liaj pajroj forĵetis lin dum multaj jaroj pro sia malsano, sed malgraŭ tio li ricevis la Nobel-premion pro sia partopreno en la revolucio de la financaj merkatoj.Lia mensa sano kaj liaj kapablecoj rezoni tre malrapide boniĝis, li nun interesas sin pri komputila programo kaj ankoraŭ esperas publikigi gravajn sciencajn rezultojn.
- The Essential John Nash de John F. Nash, Harold W. Kuhn, Sylvia Nasar
- Sylvia Nasar,A Beautiful Mind: The Life of Mathematical Genius and Nobel Laureate John Nash
_signature.png)
