 | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.JPG) Genoto | ||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Genetta genetta Linnaeus,1758 | ||||||||||||||
| Konserva statuso | ||||||||||||||
 | ||||||||||||||
{{{specioj de subdivizio}}} | ||||||||||||||
Vidu tekston | ||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj | ||||||||||||||
Lagenoto[1] (Genetta genetta) estasspecio demamulokarnovora de lafamilio de laviverredoj, unu el la du troveblaj aktuale enEŭropo, kune kun laikneŭmono. Ĝi loĝas enIberio, laBalearoj kajFrancio kaj ŝajne etendiĝas aktuale al nordo kaj oriento de la kontinento. Ĝi troviĝas ankaŭ enMezoriento kaj tutaAfriko, escepte pri la dezertaj zonoj. Oni supozas, ke ties esto en Eŭropo estas relative ĵusa kaj ke ĝi estis enmetita de homoj nevolonte, ĉu kielmaskoto kiu poste sovaĝiĝis aŭ simple kiel ŝtelveturanto per ŝipo el kiuj ĉiam trapasis laĜibraltaran Markolon.
Kelkaj fakuloj sugestis, ke la vorto “geneto” povus deveni el la arabdevena hispana vorto “jinete” (rajdanto”, elzenete), ĉar islamaj ĉevaliroj dum laReconquista ornamis siajn selojn per haŭtoj de tiu animalo, kaj pro tio kaj la nomo kaj la besto estus alveninta eŭropen dum la araba konkero de Hispanio en la8-a jarcento. Tamen tiun teorion aktuale ne multe oni konsideras kaj oni supozas, ke la enmeto de tiu besto estis pli frua. Oni scias, ke laromianoj havis genetojn kiel maskotoj en siaj domoj, antaŭ la importado de la hejmajkatoj elEgiptio, kaj ke en la epoko deAŭgusto Cezaro oni enmetis en Balearoj misteran animalon laŭ la nomo deictis por finigi la plagon dekunikloj sovaĝaj kiuj tiam infestis la insularon. Ĉar katoj neniam ricevis tiun nomon kaj en Balearoj ne ekzistas spuroj de la ikneŭmono aŭ de aliajmungotedoj, tiu animalo nur povis esti la geneto aŭ alikaze, iu specio deMarteso.
Laŭ aspekto la geneto similas alkato iom pli longa kunflaveca al grizeca haŭto makulita el nigraj markoj en la korpo kaj ringoj en la vosto. Tie la haŭthararo estas pli longa kaj utilas kiel balancilo en saltoj kaj persekutado. La korpo atingas 55-60cm, longeco kiun povas egali aŭ eĉ superi la vosto, kiu povas longi eĉ 1 m ekde la kapo al la vostopinto. La alto ĉe gambokruco estas de 20 cm, kaj la pezo varias inter 1'2 kaj 2'5 kg. Ĝi havas konusforman kapon kiu maldikiĝas je la muzelo. La grandaj okuloj helbrunaj estas enmarkitaj de blankaj makuloj kiuj kontrastas kun nigra zono kiu ĉirkaŭas la bazon de la muzelo. Ĝi havas longajn lipharojn ege sensivajn ambaŭflanke de la muzelo. La oreloj estas grandaj kaj erektaj, iom rondoformaj pinte. La korpo estas longeca kaj elasta kun antaŭaj gamboj pli mallongaj kontraste kun la malantaŭaj kiuj estas pli longaj kaj fortaj; tiuj faciligas la grimpan kutimaron de tiu animalo. La piedoj estas rondoformaj kun duonreireblaj ungoj.
Ili loĝas ĝenerale enarbaroj, sed ili povas adaptiĝi alherbejo, kaj grimpas ege lerte. Ili adaptiĝas facile al ĉiu tipo de medio danke al sia malmulta specialigo. La eŭropaj populacioj ŝajne disvolvigas iom post iom reziston al malvarmo.
La genetoj estas noktaj predantoj kiuj vivas kaj ĉasas solece, kvankam akceptas eston de aliaj individuoj de ĝia sama specio proksime. Foje inoj kunlaboras enĉasado kun ties preskaŭplenkreskaj idoj aŭ iumasklo.
En la nordo deAfriko oni enhejmigas ilin regule en kelkaj ruraj zonoj, kie, same kiel katoj, liberigas la farmojn el etaj animaloj. Ili estasmordemaj bestoj kaj pro tio la enhejmigitaj ekzempleroj devas esti zorgitaj sinzorge, ĉar ili iĝas pli kaj pli danĝeraj laŭ la aĝo.
Tiu specio estas ĉefe predanta kaj karnovora kaj ties ĉefaj predoj estasinsektoj, malgrandajmamuloj,lacertoj kajbirdoj; foje ili manĝas ankaŭ fruktojn, ĉefefigojn kaj arbarfruktojn (rubusoj, beroj, naturpomoj ktp.). La inoj naskas 2 aŭ 3 idojn ĉiun naskaron enarbotruo, kiuj plenkreskiĝas post unu jaro. En libero ili vivas ĉirkaŭ 10 jaroj, sed en kaptiveco ili povas atingi 20. Ili ne havas verajn predantojn, kvankam foje ili povas esti ĉasataj de iu grandarabobirdo aŭ de homoj, spite protekton en eŭropaj kaj aliaj landoj.
