| Gaeloj | |
|---|---|
 _(14597696020).jpg) | |
| etnolingva grupo | |
| keltoj | |
| Ŝtatoj kun signifa populacio | |
Lagaeloj (irlande GaeilIFA:[ɡeːl],skotgaele GàidheilIFA:[ˈkɛː.el],mankse GaeilIFA:[ge:l],angle GaelsIFA:[ɡeɪlz]) estas etno indiĝena enIrlando,Skotlando, kajManksinsulo, asociita al lagaela lingvaro.
Gaelaj kulturo kaj lingvo devenis deIrlando. La gaeloj komercis kunRomio, kaj fojfoje atakis Romian Anglion.
Dum la mezepoko, gaela kulturo disvastiĝis enSkotlandon kajManksinsulon, kaj en partojn deKimrio. Tiama gaela Irlando konsistis el pluraj regnoj, dum gaelaSkotlando unuiĝis en unu regnon en la9-a jarcento.
En la12-a jarcento,normanoj konkeris partojn de Irlando kaj Skotlando. Tamen, gaela kulturo restis en Irlando kaj en la montaroj de Skotlando.
En la17-a jarcento, la lastajn gaelajn regnojn konkerisJakobo la 1-a de Anglio kaj la 6-a de Skotlando. Jakobo provis forviŝi gaelan kulturon, kaj en Skotlando kaj en Irlando, kaj anstataŭgi gaelojn per anglajnProtestantojn.
Hodiaŭ, gaelaj lingvo kaj kulturo nur troviĝas en partoj de Irlando kaj en kelkaj insuloj de Skotlando. La idaro de la gaeloj, nun plejparte anglalingva, hodiaŭ troviĝas en Britio, Irlando, Ameriko, Aŭstralio, kaj Oceanio.
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloGaela lingvaro.La gaeloj parolis lingvojn de lagaela lingvaro, kiu estas parto de lakelta lingvaro. La ĉefaj lingvoj de la gaeloj estasirlanda lingvo,skotgaela lingvo, kajmanksa lingvo.
Tradicie, gaeloj organizis sin enklanoj, ĉiu el kiuj havis siajn teritorion kaj estron.
Gaeloj disvolvis unikajn tradiciojn de muziko, danco, literaturo, kostumo, kaj sporto.
Origine, gaeloj kredis je tradicia kelta religio, kun indiĝena diaro kaj ceremonio por praavoj kaj kun rita kalendaro de kvar ĉeffestoj (Samhain, Imbolg, Bealtaine, Lúnasa) por la kvar sezonoj. En la5-a jarcento, kristanajmisiistoj atingis Irlandon. Indiĝena formo de kristanismo, nomatagaela kristanismo, estiĝis, kiu konservis kelkajn keltajn festojn kaj kutimojn. Tamen, la centralizitakatolika eklezio eksubpremis la indiĝenan formon de kristanismo en la12-a jarcento, celante anstataŭigi ĝin per kontinentaj ritoj.
