Brita angla lingvo (angle British English; mallongeBE oderBrE) estas la nomo por la variaĵoj de laangla lingvo, kiel ili estas parolataj sur laBritaj Insuloj kaj sub la nomoBritish Standard English estas uzataj kiel skriba lingvo.
Pli ofte kaj en pli speciala senco estas nomata per ĉi tiu termino laReceived Pronunciation (RP), kiu distingiĝas de kielRegional Standards nomataj lingvaj variaĵoj enSkotlando,Kimrujo kajIrlando.
RP estasakĉento, kiu iafoje, sed ĉiam pli malofte, estas nomata ankaŭ kiel „Queen’s English“, „King’s English“ aŭ „Oxford English“. Pli nova termino por la angla normlingvo estas „BBC English“. Ĉi tiu akĉento reiras sur trajtojn de la prononco enSud-orienta Anglio kaj validis ĝis antaŭ kelkaj jaroj kiel tiu angla prononca variaĵo, kiel ĝi estis rekomendata por kleraj parolantoj.
Oni distingas inter tri malsamajRP-prononcaj variaĵoj:Conservative RP,General RP kajAdvanced RP.
Ĉe sia priskribo pri la prononco de la angla rilatis la angla fonetikistoDaniel Jones al RP kiel referenca sistemo. Li mem parolis ĉi tiun lingvan variaĵon kaj nomis ĝin kiel prononcon, kiu ne povus esti asociataj kun certa regiono. RP estas en ĉi tiu rilatosociolekto.
En siaEnglish Pronouncing Dictionary rimarkis Daniel Jones, ke la en lia libro uzataj prononcaj reguloj respondas al la prononco, kiel oni trovas ĝin en la ĉiutaga lingvo de sudanglaj familioj, kies filoj vizitis la konatajn internulejajn lernejojn(public boarding schools). Ĉi tiun prononcon laŭ li ankaŭ akceptis multaj parolantoj, kiuj ne venis el laSuda Anglio, sed estis instruitaj en ĉi tiuj lernejoj. Ankaŭ la plejmulto de la ne en ĉi tiuj lernejoj instruitaj parolantoj el la eminentaj sociaj tavoloj laŭ li uzas RP.
Al la disvastigo de RP kontribuis antaŭ ĉio laBBC, ĉar kiel parolistoj estis elektitaj principe parolantoj kun ĉi tiu akĉento. RP tiel fariĝas normo en BBC.
Se ankaŭ la variaĵo de RP sian renomon kiel lingvonormo de kleruloj kaj deelito ne perdis, tiel estas pro la kreskantasociala moveblo, kiu evoluis post la Dua Mondmilito en la Unuiĝinta reĝlando, intertempe ne plu devige, paroli RP, por atingi socian renomon aŭ povi labori en certaj branĉoj. Ekde la fino de la 60-aj jaroj ankaŭ BBC ŝanĝis sian praktikon, tiel ke nuntempe parolantoj kun dialekte nuancita prononco aŭ kunAdvanced RP-akĉento en la televido kaj en la radio ĉiam pli ofte estas troveblaj.
RP validas en Grandbritio nun kiel antaŭe kielreferenca sistemo por ladialektoj sur la britaj insuloj, sed ankaŭ por la aliaj variaĵoj de la angla lingvo. En Germanujo kaj en la plej multaj aliaj landoj de Eŭropo RP kreas la bazon de la anglainstruado de fremdaj lingvoj.
RP distingiĝas ĉefe per la sekvaj karakteristikaj prononcaj ecoj:
Nur malmultaj ĉefe maljunaj homoj sur la britaj insuloj ankoraŭ parolasConservative RP, akĉenton, kiu distingiĝas per tre distingita artikulado. Tiel estas distingataj aspiraciata kaj neaspiraciata /w/. Ladiftongo enhome kaj la vokalo enlord estas prononcataj pli ferme ol en laGeneral RP.
JamAlfred C. Gimson, disĉiplo de Daniel Jones, konstatis en la 60-aj jaroj „modernan“ RP-proncon, kiun li nomisAdvanced RP. RP jam ĉiam estis akĉento, kiu baziĝis sur la fundamento de la sudorientaj dialektoj.Advanced RP, kiu plej ofte estis transprenata de junaj homoj de la pli altaj tavoloj, nun distingiĝas per tio, ke la tuta vokalsistemo de la priskribita de Daniel Jones „Conservative RP“ fariĝis pli malferma, per tio ke la kompletaartikulacia bazo fariĝis pli malferma kaj finfine nur prezentis centrigon de la kompletavokalsistemo.Advanced RP estis efektive ĉiam ankoraŭ RP, kaj en la 60-aj jaroj oni nun aŭdis ĉi tiun moderan parolmanieron en kreskanta grado ankaŭ en la komunikiloj.
Antaŭ ĉio kontribuis al tio la fakto, ke la RP de „maljunaj homoj“ kaj de la „riĉuloj“ ĉiam pli estis perceptata kiel tro distingita (nobla) kajelita kajAdvanced RP komplezis al la brita Understatement.
Ĉar la sudorientaj dialektoj de Anglio ĝenerale distingiĝas per pli malferma kaj pli leĝera prononco, „Advanced RP“-akĉento enhavis la tendencon, fariĝi simila al la dialektoj kiel ekz. alCockney kaj al la dialekto enEssex. La vokalo engood estis nerondigita kaj la vokaloj ensee kajmood nun fariĝis iomete diftongecaj, dum ke la diftongoj mem estis iomete longigitaj. Ankaŭ la intonacio de „RP“, kiu sendube estis „sudorientangla“, tendencis ĉiam pli en la direkton de la sudorientaj dialektoj.
En 1984 David Rosewarne, instruisto de la angla, kiu instruis eksterlandanojn, kreis la terminonEstuary English, kiun li nomis kiel lingvan variaĵon, kiu povas esti priskribata kiel mikso de tipe sudorientaj prononcmanieroj kun RP, do kiel speco de io inter la Londona akĉento (Cockney) kaj RP. Temas ĉi tie pli ekzakte pri pluevoluo de laAdvanced RP kaj pri akĉento, kiu estas rigardata sur la britaj insuloj de ĉiam pli da homoj kiel moderna norma angla kaj de ili estas akceptata en kreskanta grado kiel akĉento.
La trajtoj de laEstuary English estas:
Se oni komparas la usonan anglan (AE aŭ GA/General American) kun la brita angla (BE), ne estu pretervidata, ke temas pri la sama lingvo. La angla estas en ĉi tiu rilatoplurcentra lingvo. La diferencoj inter la du grandaj variaĵoj troviĝas en lavortoterzoro, en lagramatiko, ĉe laortografiaj reguloj kaj en laprononco. Ĉi tiuj diferencoj, aparte en la kampo de la gramatiko, sed ankaŭ en la vortotrezo, estas tamen ne pli ol tendencoj rilate al la uzofteco de la fenomenoj en la respektivavariaĵo de la angla.
En lagramatika rilato la diferencoj inter la du grandaj variaĵoj de la angla estas malgrandaj.
Elstara estas ĉi tie la traktado de laverbojhave kajget:
En la brita angla ekzistas ĉe la verbohave en la signifo de „havi, posedi“ la eblo, distingi interhelpverbo kaj plena verbo, tiel ke la ekzempla frazoHas he (got) any children? (helpverbo +participo = „Ĉu li havas infanojn?“), en kiu temas pri daŭranta „posedo“, kontrastas kun la ekzempla frazoDo you have a letter from her? (Vollverb = „Ĉu vi havas leteron de ŝi?“). En la usona angla estas preferata en ambaŭ kazoj parafrazo perto do. Ankaŭ estashave got en Nordameriko malkutima.
Laparticipo de la verboget posedas en la usona angla krom la formogot la formongotten, kiu en la brita angla estas netipa:She has gotten a new child („Ŝi ĵus naskis infanon“).La usona angla havas kompare al la brita angla kelkajn regulajn verboformojn kielburned,smelled,learned, dum ke oni preferas en Anglioburnt,smelt kajlearnt.
Sekva tabelo donas elekton de terminoj, kiuj estas nomataj en la brita kaj usona anglaj per malsamaj vortoj.
| BE | AE | Esperanta traduko |
|---|---|---|
| autumn | fall | aŭtuno |
| biscuit | cookie | kekso |
| bonnet | hood | kapoto |
| boot | trunk | pakaĵujo (de aŭto) |
| braces | suspenders | ŝelko |
| car park | parking lot | parkejo, parkumejo |
| caravan | trailer | loĝveturilo, loĝvagono, loĝoĉarego, karavano |
| caretaker | janitor | domzorgisto |
| chemist’s | drugstore | drogvendejo |
| chicory | endive | brusela cikorio |
| chips | French fries | terpomfingroj |
| cinema | movie theater | kinejo |
| cotton | thread | kudrofadeno |
| crisps | chips | terpomaj ĉipsoj |
| curtain | drapes | kurteno |
| diversion | detour | ĉirkaŭkonduko, preterkonduko |
| film | movie | filmo |
| flat | apartment | loĝejo |
| football | soccer | futbalo, piedpilko |
| form | grade | lerneja klaso |
| fortnight | two weeks | dek kvar tagoj |
| garden | yard | domĝardeno |
| gear lever | gear shift | rapidumilo |
| handbag | purse | mansaketo |
| headmaster | principal | lerneja direktoro |
| hire purchase | installment plan | partopaga aĉetado |
| jug | pitcher | kruĉo |
| let | rent | luigi, ludoni (ekz. loĝejon) |
| lift | elevator | lifto |
| lorry | truck | kamiono |
| mudwing | fender | kotŝirmilo |
| number plate | license plate | numerplato de aŭto |
| pavement | sidewalk | trotuaro |
| petrol | gas | benzino |
| public convenience | rest room | publika necesejo |
| return ticket | round trip ticket | iro-revena bileto, bileto por iro-reveno |
| rubbish | garbage | rubo, rubaĵo |
| solicitor/barrister | lawyer | advokato |
| spanner | wrench | ŝraŭbilo, ŝraŭbŝlosilo |
| subway | underpass | subpasejo |
| sweets | candy | dolĉajo |
| tap | faucet | akvokrano |
| transport | transportation | transporto |
| trousers | pants | pantalono |
| underground (tube) | subway | metroo |
| valve | tube | elektrona valvo, elektrona tubo |
| windscreen | windshield | antaŭa glaco (de aŭto) |
Ĝis en la plej juna pasinteco, escepte de kelkaj regionoj en Anglio, dialekta parolmaniero estis neperfektaĵo.La dialekto perfidas „neklerecon“ kaj validis kiel obstaklo en la socia sukceso.Alie ol en la germana, kie la dialekto aŭ regione nuancita prononco en la plej multaj kazoj ne estas konceptataj kiel sociala neperfektaĵo kaj la dialekta literaturo havas longon tradicion, suferis la anglaj dialektoj longe sub ĉi tiu socia stigmato.
La hodiaŭaj anglaj dialektoj povas esti dividitaj krude en nordan, okcidentan kaj sudorientangrandajn variaĵojn. Karakterizaĵo de la nordaj dialektoj (Midlands, North) estas la realigode la en la sudo de Anglio kutimaj sonoj/ʌ/ kiel ekzemple enbut,cut kiel/ʊ/ kaj [æ] kiel ekzemple enback,sad kiel [a]. La okcidento distingiĝas grandparte per tio, ke la r en ĉiuj pozicioj estas prononcata (tiel nomatarotikaj akĉentoj).
Slango validis kiel unika kaj kiel aparta propreco de la angla. Fakte estas ĉi tiu ne nur rezervata al la angla. La teoria okupiĝo kun ĝi efektive komenciĝis en Usono kaj en Anglio jam pli frue ol en kelkaj aliaj landoj.
Slango estas lokita malsupre de la neformalaĉiutage lingvo (informal speech), sed supre de laCant. Slangaj vortoj estas plej ofte tre mallonge vivaj.
Oni distingas grupospecifan slangon (junulara slango, komputila slango ktp.) de la ĝenerale valida slango, kiu ĉie en laanglalingva mondo estas komprenata kaj uzata.Ĉi tiu ĝenerala slango ampleksas slangvortojn, kiuj pli longe konserviĝas ol la averaĝa slangvorto, kaj kiuj estas „suprenirontaj“ en la kampon de la neformala ĉiutaga lingvo aparte, se ne temas prisakraj esprimoj.
Ĉe la sekvaj esprimoj temas pri tipe britaj longe vivaj slangvortoj, kiuj ofte ne estas komprenataj de usonanoj:
Ofte povas okazi miskomprenoj: se anglino petas la usonan dungiton ĉe la akceptejo de la usona hotelo pri tio, esti vekata je la sekva mateno kaj ĉe tio uzas la por ŝi neembarasajn vortojn knock up (veki), tiel la usonano estos konsternita, ĉar por li (to) knock up estas slanga esprimo por „gravedigi (virinon)“ kaj li sekve tion asocias kun tute aliaj aferoj.
 | Ĉi tiu artikolo estis redaktita tiel ke ĝi entenas tutan aŭ partan tradukon de « Britisches Englisch » ella germanlingva Vikipedio. Rigardu lahistorion de la originala paĝo por vidi ties aŭtoroliston. (Ĉi tiu noto koncernas laversion 5416793 kaj sekvajn de ĉi tiu paĝo.) |
