Ernst Haeckel, kreinto de la terminoekologio konsiderata ankaŭ fondinto de ties studado.
Ekologio (de lagreka: οἶκος, "domo"; - λογία, "studo pri"), aŭekoscienco, estas la scienca studo de interagoj interorganismoj kaj ilia medio, kiel ekzemple la interagoj kiujn organismoj havas unu kun la alia kaj kun ilia abiota medio. Temoj de intereso al ekologoj inkludas labiodiversecon, distribuon, kvanton (biomaso), nombron (populacio) de organismoj, same kiel konkurencon inter ili ene de kaj interekosistemoj. Ekosistemoj estas kunmetitaj de dinamike interrilatantaj partoj inkluzive de organismoj, la komunumoj kiujn ili konsistigas, kaj la ne-vivantaj komponentoj de sia medio. Ekosistemaj procezoj, kiaj ekzemple primarproduktado,pedogenezo, nutra cirkulado, kaj diversaj niĉaj konstruaktivecoj, reguligas la fluon deenergio kajmaterio tra medio. Tiuj procezoj estas daŭrigitaj per organismoj kun specifaj vivhistoriaj trajtoj, kaj la gamo da organismoj estas nomitaj biodiverseco. Biodiverseco, kiu rilatas al la gamoj daspecioj,genoj, kaj ekosistemoj, plifortigas certajn ekosistemajn servojn.
Ekologio estas interfaka kampo kiu inkludasbiologion kajtersciencon. La vorto "ekologio" ("Ökologie") estis kreita en 1866 fare de la germana sciencistoErnst Haeckel (1834-1919). Malnovgrekaj filozofoj kiaj ekzempleHipokrato kajAristotelo bazigis la fundamentojn de ekologio en siaj studoj prinaturhistorio. Moderna ekologio transformiĝis en pli rigoran sciencon en la fino de la19-a jarcento. Evoluaj konceptoj en adaptado kajnatura selektado iĝis bazaj ŝtonoj de moderna ekologia teorio. Ekologio ne estas sinonima kunmedio,ekologiismo,naturhistorio, aŭmediscienco. Ĝi estas proksime rilata alevolua biologio,genetiko, kajetologio. Kompreno pri kiel biodiverseco influas ekologian funkcion estas grava fokusareo en ekologiaj studoj. Ekologoj serĉas klarigi aspektojn de:
Vivprocezoj, interagoj kaj adaptiĝoj
La movado de materialoj kaj energio tra vivantaj komunumoj
La abundo kaj distribuado de organismoj kaj biodiverseco en la kunteksto de la medio.
Ekologio estas homa scienco. Ekzistas multaj praktikaj aplikoj de ekologio en konservadisma ekologio, malsekregiona administrado, naturresursa administrado (agroekologio,agrikulturo,forstado, agroforstado,fiŝbredejoj),urboplanado (urba ekologio), komunumsano,ekonomiko, baza kaj aplikata scienco, kaj homa socia interagado (homa ekologio). Organismoj kaj resursoj kunmetas ekosistemojn kiuj, en victurno, konservas biofizikajn religmekanismojn kiuj moderigas procezojn reagantajn al vivantaj (biotaj) kaj neporvivaĵaj (abiotaj) komponentoj de laplanedo. Ekosistemoj daŭrigas viv-apogajn funkciojn kaj produktas naturan kapitalon kiel biomasa produktado (manĝaĵo,fuelo, fibro kajmedicino), la reguligo deklimato, tutmondaj biokemiaj cirkuladoj, akvofiltrado, grunda formado, erozi-kontrolo, eniras en protektadon kaj multajn aliajn naturajn ecojn de scienca, historia, ekonomia, aŭ propra valoro.
Ekologio estasscienco studanta rilatojn inter vivaj organismoj kaj iliavivmedio, t.e. ĝi estas la fako, kiu celas kompreni la funkciadon kaj evoluon de laekosistemoj, rilatojn inter vivantaj specioj kaj iliavivmedio, kaj ekvilibrojn estiĝantajn en lanatura medio aŭĉirkaŭumo. Tiu kompreno atingeblas per observado, eksperimentoj, post kiuj eblas elpensi klarigajn teoriojn pri la koncernaj fenomenoj. Ankaŭ la rilatoj de lahoma specio kun la natura medio povas esti tereno de ekologio.
La nuntempa signifo de la vortoekologio estas pli vasta ol ĝi estis en la unuaj jardekoj de la evoluado de tiu ĉi scienco. Eĉ pli, aŭdante pri ekologiaj aferoj oni kutime pensas, ke temas primediprotektado, ekzemple celado gardiendanĝerigitajn speciojn aŭ naturajn mediojn, kajbiodiversecon. (vd. ankaŭEkologiismo). En la lastaj tridek jaroj la vorto "ekologio" estas ricevinta ankaŭ trian sencon: tiu deekologiismo aŭ depolitika ekologio (pri tio vidu ankaŭVerdaj Partioj). Tian ĉi sencoŝanĝiĝon multe kontribuis ĉiam pli rimarkeblaj konsekvencoj de la homa influo al lamedio. Resume, en kelkaj landoj oni distingas inter kelkaj nocioj, en kelkaj ne. Ekzemple, anglalingvanoj distingas la vortojnecological (rilata al la scienco ekologio) kajenvironmental (rilata al la medio kaj mediprotektado), kaj ruslingvanoj uzas ambaŭkaze la vortonэкологический (ekologia).
Jen ekzemplo pri kiel ĉeesto de apartaj specioj povas rekte kaj malrekte influi labiotopon, kaj kun si kuntreni tutan vicon da aperoj (aŭ inverse da malaperoj) despecioj:En marĉo de Pagny-ĉe-Mozo (Loreno) vivloko elstare malriĉa je herbaj specioj kaj mineralaj konsistaĵoj, oni enigis en 1988 du inbestojn kaj unu virĉevalon de la rasokonik polski, rasmiksaĵo deTarpano kaj polaj malsovaĝaj ĉevaloj. La fortikaj bestoj, perfekte taŭgaj je la kontinenta malvarma klimato, kapablis elturniĝi nutre en tiaj malriĉaj medioj sen bezono de ekstera nutrigo. Post pluraj jaroj eksperimentaj la "Konserv-instanco de la lorenaj situoj" observis, ke la flaŭra diverseco pliiĝis, kaj eĉ ke reaperis rara endanĝeritaorkideoLiparis loeselii. Observatis ankaŭ nova nestanta bird-loĝantaro kun specioj herbejemaj kielherbejpipio,kanemberizo,kanbirdo kajgrilbirdo. Sed tio ne devas pensigi, ke bonas enigi fremdajn speciojn enekosistemon: Fine de la1950-aj jaroj britoj enmetisnilajn perkojn enLago Viktoria cele pligrandigi fiŝproduktadon; dum dudek jaroj nenio rimarkinda okazis, sed dum la 1980-aj jaroj ĝi elkonkeris la lagon, kaj nun konsistigas 80% de tiesbiomaso, kaj la tradiciajhaplokromenaj fiŝoj, kiuj kun 400 specioj kaj 80% de ties biomaso, estis la ekologia riĉeco de ĝia, estas nur 1% de la biomaso, kaj duono el ties specioj jam malaperis. Kaj nun post eksterminte la haplokromenojn, la nilaj perkoj nun trudatas intermanĝi.
Integraj niveloj, rigardoj kaj skalo de organizado
Ekosistemoj regeneriĝas post tumulto kiel ekzempleincendio, formante mozaikojn de malsamaj aĝoklasoj strukturitaj transpejzaĝo. Bildigitaj malsamaj stadioj estas en arbarkovritaj ekosistemoj komencantaj de pioniroj koloniigantaj tuŝitaj lokoj kaj maturiĝantaj ensukcesiaj stadioj kondukantaj alpraarbaroj.
La amplekso de ekologio kovras larĝan aron de interrilatantaj niveloj de organizo enhavantajn de mikro-nivela (ekz.,ĉeloj) ĝis planedskalajn (ekz.,biosfero) fenomenojn. Ekosistemoj, ekzemple, enhavas abiotajn resursojn kaj interrilatantajn vivoformojn (t.e., individuaj organismoj nome agregaĵo en populacioj kies agregaĵoj iras en apartajn ekologiajn komunumojn). Ekosistemoj estas dinamikaj, ili ne ĉiam sekvas linian sukcesian vojon, sed ili ĉiam ŝanĝiĝas, foje rapide kaj foje tiel malrapide ke ĝi povas preni milojn da jaroj por ekologiaj procezoj por alporti proksimume certajn sukcesiajn stadiojn dearbaro. La areo de ekosistemo povas varii multe, de malgrandega al vasta. Unuopa arbo estas de nur malmulte da gravo al la klasifiko de arbara ekosistemo, sed danĝernivele signifa al organismoj vivantaj en kaj sur ĝi.[1] Pluraj generacioj de afidaj populacioj povas ekzisti dum la vivotempo da ununura folio. Ĉiu el tiuj afidoj, en victurno, subtenas diversspecajn bakteriajn komunumojn.[2] La naturo de ligoj en ekologiaj komunumoj ne povas esti klarigita sciante la detalojn pri ĉiu specio en izoliteco, ĉar la emerĝa padrono estas nek rivelita nek antaŭdirita ĝis la ekosistemo estas studita kiel integra tutaĵo.[3] Kelkaj ekologiaj principoj, aliflanke, ekspozicias kolektivajn trajtojn kie la sumo de la komponentoj klarigas la trajtojn de la tutaĵo, kiel ekzemple naskofrekvencoj de populacio estanta egalaj al la sumo de individuaj naskiĝoj dum elektita tempokadro.[4]
La skalo de ekologia dinamiko povas funkcii kiel fermata sistemo, kielafidoj migrantaj sur unusola arbo, dum samtempe restas malfermaj kun rilato al influoj de pli larĝaj skaloj, kielatmosfero aŭklimato. Tiel, ekologoj klasigasekosistemojn hierarkie analizanta informon kolektitaj el pli fajnaj skalunuoj, kiel asocioj de vegetaĵoj, klimato kaj grundotipoj, kaj integras tiun informon por identigi aperantajn modelojn de uniformaj organizado kaj procezoj kiuj funkcias je lokaj al regionaj,pejzaĝoj, kaj kronologiaj skaloj.
Por strukturigi la studon de ekologio en laŭkoncepta administrebla kadro, la biologia mondo estas organizita enfako-hierarkio, game en skalo elgenoj, alĉeloj, alhistoj, alorganoj, alorganismoj, alspecioj, alpopulacioj, alkomunumoj, alekosistemoj, albiomoj, kaj ĝis la nivelo de labiosfero.[5] Tiu kadro formas panarkion[6] kaj montras ne-liniajn kondutojn; tio signifas, ke la "efiko kaj la kaŭzo estas disproporciaj, kaj tiel tiuj malgrandaj ŝanĝojn al kritikaj variantoj, kiel la nombro denitrogenaj fiksiloj, povas konduki al disproporciaj, eble nereverteblaj, ŝanĝoj en la sistempropraĵoj."[7] p. 14.
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloBiodiverseco.
Biodiverseco (nome mallongigo de "biologia diverseco") priskribas la diversecon de vivo el genoj al ekosistemoj kaj etendiĝas al ĉiu nivelo de biologia organizado. La termino havas kelkajn interpretojn, kaj estas multaj vojoj al tabeloj, mezuro, karakterizado, kaj reprezento de ties komplika organizado.[8][9][10] Biodiverseco inkludasspecidiversecon,diversecon de la ekosistemoj, kajgendiversecon kaj sciencistoj estas interesitaj en la vojoj laŭ kiuj tiu diverseco tuŝas la kompleksajn ekologiajn procezojn kiuj funkcias je kaj inter tiuj respektivaj niveloj.[9][11][12] Biodiverseco ludas gravan rolon en la profitoj al ekosistemoj kiuj laŭ difino tenas kaj plibonigas la homan vivkvaliton.[10][13][14] Konservadaj prioritatoj kaj administraj teknioj postulas diversajn alproksimiĝojn kaj konsiderojn por aliri al la tuta ekologia rigardo al biodiverseco. La naturakapitalo kiu subtenas populaciojn estas ŝlosila por elteni la profitojn al ekosistemoj[15][16] kajmigradon de specioj (ekz., irado de riverfiŝoj kaj insektokontrolo de birdoj) estis rilatitaj kiel mekanismo laŭ kiu tiuj servoperdoj estas spertitaj.[17] Kompreno de biodiverseco havas praktikajn aplikojn por specioj kaj por konservoplanado de la ekosistemaj niveloj ĉar ili faras administrajn rekomendojn por konsilfirmaoj, registaroj kaj industrio.[18]
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloHabitato.
Biodiverseco dekoralrifo.Koraloj adaptiĝas kaj modifas sian medion pere de formado de skeletoj elkalcia karbonato. Tio havigas kreskokondiĉojn por futuraj generacioj kaj formas habitaton por multaj aliaj specioj.[19]Psarisomo konstruanta sianneston.
La habitato de specio priskribas la medion en kiu oni scias, ke tiu specio vivas, kaj la tipon de komunumo kiu estas formata kiel rezulto.[20] Pli specife, "habitatoj povas esti difinita kiel regionoj en la media spaco kiuj estas komponitaj de multaj dimensioj, el kiuj ĉiu reprezentas biotan aŭ nebiotan median varianton; tio estas, ajna komponanto aŭ karaktero de la medio rilata rekte (ekz. nutro-biomaso kaj kvalito) aŭ nerekte (ekz. alto) al la uzado de loko fare de la animalo."[21] p. 745. Por ekzemplo, habitato povas esti akva aŭ surtera medio kiu povas esti poste kategoriigita kielmontara aŭalpa ekosistemo. Habitatoŝanĝoj havigas gravan pruvaron de konkurenco en naturo kie unu populacio ŝanĝas relative al la habitatoj kiujn plej aliaj individuoj de la specio okupas. Por ekzemplo, unu populacio de specio de tropikalacerto (Tropidurus hispidus) havas ebenecan korpon relative al la ĉefaj populacioj kiuj vivas en malfermasavano. La populacio kiu loĝas en izolaj rokejoj kaŝiĝas en fendoj kie iliaj ebenecaj korpoj havigas selektan avantaĝon. Habitatoŝanĝoj okazas ankaŭ en la disvolvigo de la vivhistorio deamfibioj, kaj eninsektoj kiuj transiras el akvaj al surteraj habitatoj.Biotopo kaj habitato estas foje terminoj uzataj interŝanĝe, sed la unua aplikiĝas al komunuma medio, dum la lasta aplikiĝas al specia medio.[20][22][23]
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloEkologia niĉo.
Teramasoj determitoj per variaj altoj de kamenoj regulas gasinterŝanĝon, temperaturon kaj aliajn mediajn parametrojn kiuj estas necesaj por elteni la internan fiziologion de la tuta kolonio.[24][25]
Difinoj de niĉo datas el 1917,[26] sedG. Evelyn Hutchinson faris konceptajn progresojn en 1957[27][28] enkondukante amplekse adoptitan difinon: "la serio de biotaj kaj abiotaj kondiĉoj en kiu specio kapablas resti kaj restigi stabilajn populacigrandojn."[26](p. 519) La ekologia niĉo estas centra koncepto en la ekologio de organismoj kaj estas sub-dividita enfundamenta kajrealigita niĉoj. La fundamenta niĉo estas la serio de mediaj kondiĉoj sub kiuj specio kapablas resti. La realigita niĉo estas la serio de mediaj plus ekologiaj kondiĉoj sub kiuj specio kapablas resti.[26][28][29] La Hutchinson-a niĉo estas difinita pli teknike kiel la "Eŭklidahiperspaco kiesdimensioj estas difinitaj kiel mediaj variantoj kaj kiesgrando estas funkcio de la nombro de valoroj kiujn la mediaj valoros povas akcepti pro kio organismo havaspozitivan bonfarton."[30](p. 71)
Biogeografiaj modeloj kaj teritoriaj distribuoj estas klarigitaj aŭ antaŭviditaj pere de la sciaro pri la fenotipaj trajtoj kaj niĉopostuloj de specio.[31] Specioj havas funkciajn trajtojn kiuj estas unike adaptitaj al la ekologia niĉo. Trajto estas mezurebla propreco, nomefenotipo, aŭkaraktero de organismo kiu povas influi ties survivadon. Genoj ludas gravan rolon en la interagado de la disvolvigo kaj de la media esprimo de trajtoj.[32] Loĝantaj specioj evoluigas trajtojn kiuj kongruas kun la selektigaj premoj de iliaj lokaj medioj. Tio tendencas havigi al ili kompetitivan avantaĝon kaj diskuraĝigas simile adaptitajn speciojn kiuj havas koincidan geografian teritorion. Lakonkurencekskluda principo asertas, ke du specioj ne povas kunekzisti senfine vivanta el la sama limigitaresurso; unu finfine forkonkurencos la alian. Kiam simile adaptitaj specioj koincidas geografie, pli detalema alrigardo montros subtilajn ekologiajn diferencojn en iliaj habitatoj aŭ dietaj postuloj.[33] Kelkaj modeloj kaj empiriaj studoj, tamen, sugestas, ke problemoj en la kunvivado povas stabiligi la kunevolucion kaj la komunan niĉokupadon de similaj specioj kiuj loĝas en speci-riĉajn komunumojn.[34] La habitato plus la niĉo estas nomataekotopo, kio estas difinita kiel areo de mediaj kaj biologiaj variabloj kiuj tuŝas tutan specion.[20]
Organismoj suferas la mediajn premojn, sed ankaŭ ili modifas siajn habitatojn. La negativa reguliga internutrado inter organismoj kaj iliaj medioj povas tuŝi la vivkondiĉojn el loka (ekz., ĉelageto dekastoroj) ĝis tutmonda nivelo, laŭlonge de la tempo kaj eĉ post la morto, kiel pro kuŝejoj de faligitaj trunkoj aŭ de skeletoj elsilicio el marorganismoj.[35] La procezoj kaj koncepto de ekosistema inĝenierado estas rilata al la niĉokonstruado, sed la unua rilatas nur la fizikaj modifoj de la habitato dum la dua konsideras ankaŭ la evoluciajn implikojn de la fizikaj ŝanĝoj fare al la medio kaj la interrilaton kiun tiu okazigas sur la procezoj denatura selektado. Ekosistemaj inĝenieroj estas difinitaj jene: "organismoj kiuj rekte aŭ nerekte modulas la disponeblon de resursoj al aliaj specioj, okazigante ŝanĝojn en la fizika stato de biotaj aŭ abiotaj materialoj. Farinte tion ili modifas, plutenas kaj kreas habitatojn."[36](p. 373)
La koncepto de ekosistema inĝenierado stimulis novan aprezadon por la influo kiun organismoj havas sur la ekosistemo kaj la evolucia procezo. La termino "niĉokonstruado" estas pli ofte uzata por referenco al la sub-aprezitaj internutraj mekanismoj de natura selektado aplikante fortojn sur la abiota niĉo.[24][37] Ekzemplo de natura selektado pere de ekosistema inĝenierado okazas en la nestoj desociaj insektoj, inklude formikojn, ablojn, vespojn kaj termitojn. Estas aperantahomeostazo aŭhomeorezo en la strukturo de la nesto kiu reguligas, plutenas kaj defendas la fiziologion de la tuta kolonio. Teramasoj determitoj ekzemple, per variaj altoj de kamenoj regulas internan temperaturon pere de la desegno de klimatizilaj kamenoj. La strukturo de la nestoj mem estas celo de la fortoj de natura selektado. Krome, nesto povas survivi sinsekvajn generaciojn, kaj tiele la posteularo heredas kaj genetikan materialon kaj heredoniĉon kiu estis konstruita antaŭ ilia epoko.[4][24][25]
Biomoj estas grandaj unuoj de organizado kiuj kategoriigas regionojn de la ekosistemojn de la Tero, ĉefe kongrue kun la strukturo kaj kompono de vegetaĵaro.[38] Estas diversaj metodoj difini la kontinentajn limojn de la biomoj dominataj de diferencaj funkciaj tipoj de vegetaĵaj komunumoj kiuj estas limigitaj pro distribuado laŭ klimato, precipitaĵo, vetero kaj aliaj mediaj variabloj. Biomoj estas ekzempletropika pluvarbaro,mezvarmaj foliaj kaj miksaj arbaroj,mezvarmaj koniferarbaroj,tajgo,tundro,varma dezerto, andpolusa dezerto.[39] Aliaj esploristoj ĵus kategoriigas aliajn biomojn, kiel la homaj kaj oceanajmikrobiomoj. Pormikrobo, la homa korpo estas kaj habitato kaj pejzaĝo.[40] Mikrobiomoj estis ege malkovritaj pere de progreso enmolekula genetiko, kio montris kaŝitan riĉecon de mikrobia diverseco en la planedo. La oceana mikrobiomo ludas gravan rolon en la ekologia biogeokemio de la oceanoj de la planedo.[41]
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloBiosfero.
La plej granda skalo de ekologia organizado estas labiosfero: nome la totala sumo de ekosistemoj de la planedo.Ekologia rilataro regulas la fluon de energio, nutraĵoj kaj klimatoj la tutan vojon ĝis la planeda skalo. Por ekzemplo, la dinamika historio de la kompono de la planeda atmosfero el CO2 kaj O2 estis tuŝita de la biogenika fluo de gazoj venantaj el la spirado kaj la fotosintezo, kun niveloj kiuj fluktuas laŭlonge de la tempo en rilato al la ekologio kaj al la evolucio de plantoj kaj animaloj.[42] La ekologia teorio estis uzita ankaŭ por klarigi mem-aperantajn reguligajn fenomenojn je planeda skalo: por ekzemplo, laTeorio Gaja estas okazo deholismo aplikita en la ekologia teorio.[43] La Teorio Gaja asertas, ke estas aperantanutrobluko generita de lametabolo de la vivantaj organismoj kiuj plutenas la kernan temperaturon de la Tero kaj la atmosferajn kondiĉojn ene de malaraĝa mem-reguliga gamo de tolero.[44]
Populaciekologio studas la dinamikon de specipopulacioj kaj kiel tiuj populacioj interagadas kun la plej larĝa medio.[4] Populacio konsistas el individuoj de la sama specio kiuj loĝas, interagadas kaj migras tra la samaj niĉo kaj habitato.[45]
Unuaranga leĝo de populaciekologio estas laMaltusa kreskomodelo[46] kiu asertas, "populacio kreskos (aŭ malkreskos) eksponencie tiom kiom la medio loĝata de ĉiuj la individuoj de la populacio restos konstanta."[46](p. 18) Simpligitaj modeloj de populaciscienco kutime startas per kvar variabloj: morto, nasko,enmigrado kajelmigrado.
Ekzemplo de enkonduka populacimodelo priskribas fermitan populacion, kiel surinsulo, kie enmigrado kaj elmigrado ne okazas.
Ekologia premsigno aŭekologia piedsigno celas esprimi la konsekvencon de homa agado sur la ekosistemon kaj la tutanTeron. Oni kutime indikas ĝin per areo (hektaro por individuo aŭ hektaroj necesaj al urbo aŭ lando por respondi al ties bezonoj). Tiu areo ebligas kalkulon de kvanto de rimedoj necesaj. Pli precize la ekologia premsigno signifas la kvanton de produktiva areo necesa al individuo aŭ al popolo por produkti ties ĉefajn rimedojn, manĝaĵojn, ktp. kaj por absorbi la produktitajn rubaĵojn.
Ekotopoj estas la plej malgrandaj ekologie distingaj trajtoj depejzaĝo en sistemoj por mapado kaj klasigoj. Tiele, ili reprezentas relative homogenajn, spacunuojn de pejzaĝo kiuj estas utilaj por klasigi pejzaĝojn en ekologie distingaj trajtoj por la mezurado kaj mapado de pejzaĝaj strukturoj, funkcioj kaj ŝanĝoj.
Pejzaĝekologio estas la scienco kiu studas kaj plibonigas la rilatojn inter ekologiaj procezoj en la medio kaj partikularaj ekosistemoj. Tio estas farita ene de vario de skaloj de pejzaĝoj, de disvolvigo de spacaj modeloj, kaj de organizaj niveloj de esplorado kaj politiko.
La plej fundamentaj subfakoj de ekologio estaspopulaciekologio, komunuma ekologio, kaj ekosistema ekologio.[47]Aŭtoekologio, la studo de specioj unuope, foje ankaŭ estas inkluzivita. Populaciekologio studas la nombrojn kaj dinamikon de specipopulacioj, kaj interagoj inter du specioj. Ekzemple, ĝi enhavas demandojn pri la kreskado aŭ malkreskado de populacioj, kaj kiel populacioj disvastiĝas.
Komunuma ekologio studas ekologiajn komunumojn, ankaŭ nomitaj "biocenozoj" (la lasta vorto estas pli populara en la iamaj sovetaj landoj). Ĝi estas tre diversa subfako de ekologio. Gravaj temoj en komunuma ekologio estas interagoj inter du aŭ pli specioj, aparte kompleksaj retoj de interagoj (ekzemple trofaj retoj) kaj biodiverseco: kial estas pli da specioj en iuj lokoj ol aliaj lokoj.[48] Normale, interago inter du specioj estas avantaĝa por almenaŭ unu el ili. Ĝi nomiĝasmutualismo se ĝi estas avantaĝa por ambaŭ specioj (ekzemple laagrikulturo defungokultivaj formikoj),kunmanĝado se la efiko al unu specio estas neŭtrala, kajparazitismo aŭpredado se por unu specio ĝi estas malavantaĝa.
Ekosistema ekologio studas la fluado deenergio kajkemiaj elementoj enekosistemoj. Aparte gravaj elementoj estas karbono, nitrogeno kaj fosforo, ĉar ili necesas por vivo. Nune, protutmonda varmiĝo, multaj ekologistoj studas karbonon en ekosistemoj.
Estas aliaj modernaj subfakoj, inkluzivepejzaĝekologio, evolua ekologio, kaj la ekologio de infektaj malsanoj, inter aliaj.
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloPlantekologio.
Plantekologio estas subfako de ekologio kiu studas la distribuadon kaj abundon de plantoj, la efikoj de la mediaj faktoroj sur la abundo de plantoj kaj la interagado inter plantoj kaj aliaj organismoj. Ties ekzemploj estas la distribuado de folifalaj moderklimataj arbaroj en Nordameriko, la efiko de lasekego aŭ de la inundoj super la survivado de plantoj kaj la konkurenco inter la plantoj de la dezerto por la akvo, aŭ la efiko de la gregaroj debrutobredado sur la kompono de la paŝtejoj.
Oranĝe, la landoj kultivante pli ol 95% de la por-komercajGMO-oj en2005. Oranĝstreke, la ceteraj areoj kie porkomercaj GMO-oj estis kulturitaj en 2005. La punktoj indikas la landojn kiuj uzis eksperimentajn GMO-ojn.
↑ (1998) “Linking aphid ecology with nutrient flŭes in a coniferous forest”,Ecology79 (5),p. 1514–1525.doi:[[doi:10.1890%2F0012-9658%281998%29079%5B1514%3ALAEWNF%5D2.0.CO%3B2|10.1890/0012-9658(1998)079[1514:LAEWNF]2.0.CO;2]].
↑ (1997) “Partitioning of symbiotic bacteria between generations of an insect: a quantitative study of aBuchnera sp. in the pea aphid (Acyrthosiphon pisum) reared at different temperatures”,Applied and Environmental Microbiology63 (8),p. 3294–3296.
↑ (2010) “The interpretation of habitat preference metrics under use–availability designs”,Philosophical Transactions of the Royal Society B365 (1550),p. 2245–2254.doi:10.1098/rstb.2010.0083.
↑ (1975) “Presence and absence of habitat shift in some widespread lizard species”,Ecological Monographs45 (3),p. 233–258.doi:10.2307/1942423.
↑ (1997) “The role of habitat shift in the evolution of lizard morphology: Evidence from tropicalTropidurus”,Proceedings of the National Academy of Sciences94 (8),p. 3828–3832.doi:10.1073/pnas.94.8.3828.Bibkodo:1997PNAS...94.3828V.
↑ (1994) “Organisms as ecosystem engineers”,Oikos69 (3),p. 373–386.doi:10.2307/3545850.
↑ (2006) “The concept of organisms as ecosystem engineers ten years on: Progress, limitations, and challenges”,BioScience56 (3),p. 203–209.doi:[[doi:10.1641%2F0006-3568%282006%29056%5B0203%3ATCOOAE%5D2.0.CO%3B2|10.1641/0006-3568(2006)056[0203:TCOOAE]2.0.CO;2]].
↑ (1992) “Special paper: A global biome model based on plant physiology and dominance, soil properties and climate”,Journal of Biogeography19 (2),p. 117–134.doi:10.2307/2845499.
Berlow EL (1999) Strong effects of weak interactions in ecological communities. Nature, 398, 330–334.
Hartmut Bick: Grundzüge der Ökologie, 3. Auflage, Gustav Fischer, Stuttgart 1998;ISBN 3-437-25910-5.
Roger Dajoz, Précis d'écologie. Dunod, (Paris) 615 p., 2000
Dobzhansky, Theodosius (1973), «Nothing in Biology Makes Sense Except in the Light of Evolution» (angle), The American Biology Teacher 35 (3): 125-129, ISSN0002-7685, Resumo disvastiga
Paul Duvigneaud, La synthèse écologique : populations, communautés, écosystèmes, biosphère, noosphère, Doin éditeurs 1984 (ISBN 2-7040-0351-3)
Patrick Matagne, Comprendre l'écologie et son histoire. La bibliothèque du naturaliste. Les origines, les fondateurs et l'évolution d'une science..., Delachaux et Niestlé, 2002 (ISBN 2-603-01268-1)
Alain Milon, Pour une critique de la raison écologique, éd. Circé, 2014.
Molles, Manuel C. Jr. (2006). Ecología: Conceptos y aplicaciones. (3a eldono). Madrid: McGraw-Hill.ISBN 84-481-4595-X.
Eugene P. Odum: Fundamentals of ecology. Saunders, Philadelphia 1971.
Thomas M. Smith, Robert L. Smith: Ökologie. 6. Auflage, Pearson Studium, München 2009;ISBN 978-3-8273-7313-7
.jpg)
