Pentraĵo deMoseo kajAaron kun la tabeloj de la interligo, sur kiuj estas skribitaj la Dekalogo en la hebrea.Moseo montras la tabelojn de la leĝo
LaDekalogo, aŭ Dek Ordonoj, deMoseo estas la bazamoralo dejudismo kajkristanismo. La frazaro aperas enBiblio, enEliro 34:28 kaj enReadmono 10:4 verŝajne por du malsimilaj tekstoj,[1] sed en la populara koncepto, nur la Readmona teksto, kiel simila versio enEliro 20[2] estas la vera Dekalogo. Laŭ Biblio, la teksto estis skribita de Moseo (El. 34:28.) aŭ deJaveo (Rea. 10:4).
La Dek Ordonoj estas listo de dek religiaj kaj moralaj ordonoj, kiuj laŭ la Biblio estis diritaj de Dio al la popolo deIzraelidoj ĉe lamonto Sinajo, kaj estis donitaj al Moseo fare de Dio kiam ili estis skribitaj sur la tabeloj de la interligo. La ordonoj estas konsideritaj fundamentajmicvoj en judismo, kaj havas grandan influon sur leĝo kaj moralo en juda, islama kaj kristana kulturo.
Kutime en bildoj oni reprezentas la ordonoj sur du tabloj, kiuj havas karekaristan formon deduoncirkla arko sur starantarektangulo. Tiu ĉi formo ne estas menciita en la Biblio, sed devenas de ilustraĵa tradicio.
Ne ekzistu ĉe vi aliaj dioj antaŭ Mi. Ne faru al viidolon, nekbildon de io, kio estas en laĉielo supre aŭ sur latero malsupre aŭ en la akvo sub la tero; ne kliniĝu antaŭ ilikaj ne servu ilin; ĉar Mi, la Eternulo, via Dio, estas Diosevera, kiu la malbonagon de la patroj punas sur la idoj en latria kaj kvara generacioj ĉe Miaj malamantoj, kaj kiu farasfavorkoraĵon por miloj al Miaj amantoj kaj al la plenumantoj deMiaj ordonoj.
Ne malbonuzu la nomon de la Eternulo, via Dio; ĉar la Eternulo nelasos senpuna tiun, kiu malbonuzas Lian nomon.
Memoru pri la tagosabata, ke vi tenu ĝin sankta. Dum ses tagojlaboru kaj faru ĉiujn viajn aferojn; sed la sepa tago estas sabato de laEternulo, via Dio; faru nenian laboron, nek vi, nek via filo, nek viafilino, nek via sklavo, nek via sklavino, nek via bruto, nek via fremdulo,kiu estas inter viaj pordegoj; ĉar dum ses tagoj la Eternulo kreis laĉielon kaj lateron, la maron, kaj ĉion, kio estas en ili, sed en la sepatago Li ripozis. Tial la Eternulo benis la tagon sabatan kaj sanktigisĝin.
Respektu vian patron kaj vian patrinon, por ke longe daŭru via vivosur la tero, kiun la Eternulo, via Dio, donas al vi.
Ne deziru la domon de via proksimulo; ne deziru la edzinonde via proksimulo, nek lian sklavon, nek lian sklavinon, nek lianbovon, nek lian azenon, nek ion, kio apartenas al via proksimulo.
Laŭ la juda vidpunkto, lakristanoj ignoras la Unuan Ordononsed kompensas per la fendado de alia ordono: lakatolikoj kajluteranojfendas la Dekan Ordonon dum laortodoksuloj kaj ne-luteranajprotestantoj fendas la DuanOrdonon:
La katolika nombrado estas la deAŭgusteno:Kaj Dio diris ĉiujn sekvantajn vortojn: Mi estas la Eternulo,via Dio, kiu elkondukis vin el la lando Egipta, el la domo desklaveco.
Ne ekzistu ĉe vi aliaj dioj antaŭ Mi. Ne faru al vi idolon, nek bildon de io, kio estas en la ĉielo supre aŭsur la tero malsupre aŭ en la akvo sub la tero; ne kliniĝu antaŭ ili kajne servu ilin; ĉar Mi, la Eternulo, via Dio, estas Dio severa, kiu lamalbonagon de la patroj punas sur la idoj en la tria kaj kvara generaciojĉe Miaj malamantoj, kaj kiu faras favorkoraĵon por miloj al Miaj amantojkaj al la plenumantoj de Miaj ordonoj.
Ne malbonuzu la nomon de la Eternulo, via Dio; ĉar la Eternulo nelasos senpuna tiun, kiu malbonuzas Lian nomon.
Memoru pri la tago sabata, ke vi tenu ĝin sankta. Dum ses tagojlaboru kaj faru ĉiujn viajn aferojn; sed la sepa tago estas sabato de laEternulo, via Dio; faru nenian laboron, nek vi, nek via filo, nek viafilino, nek via sklavo, nek via sklavino, nek via bruto, nek via fremdulo,kiu estas inter viaj pordegoj; ĉar dum ses tagoj la Eternulo kreis laĉielon kaj la teron, la maron, kaj ĉion, kio estas en ili, sed en la sepatago Li ripozis. Tial la Eternulo benis la tagon sabatan kaj sanktigisĝin.
Respektu vian patron kaj vian patrinon, por ke longe daŭru via vivosur la tero, kiun la Eternulo, via Dio, donas al vi.
Ne mortigu.
Ne adultu.
Ne ŝtelu.
Ne parolu kontraŭ via proksimulo malveran ateston.
Ne deziru la edzinon de via proksimulo.
Ne deziru la domon de via proksimulo, nek lian sklavon, neklian sklavinon, nek lian bovon, nek lian azenon, nek ion, kioapartenas al via proksimulo.
Kaj Dio diris ĉiujn sekvantajn vortojn: Mi estas la Eternulo,via Dio, kiu elkondukis vin el la lando Egipta, el la domo desklaveco.
Ne ekzistu ĉe vi aliaj dioj antaŭ Mi.
Ne faru al vi idolon, nek bildon de io, kio estas en laĉielo supre aŭ sur la tero malsupre aŭ en la akvo sub la tero;ne kliniĝu antaŭ ili kaj ne servu ilin; ĉar Mi, la Eternulo,via Dio, estas Dio severa, kiu la malbonagon de la patroj punassur la idoj en la tria kaj kvara generacioj ĉe Miaj malamantoj,kaj kiu faras favorkoraĵon por miloj al Miaj amantoj kaj al laplenumantoj de Miaj ordonoj.
Ne malbonuzu la nomon de la Eternulo, via Dio; ĉar la Eternulo nelasos senpuna tiun, kiu malbonuzas Lian nomon.
Memoru pri la tago sabata, ke vi tenu ĝin sankta. Dum ses tagojlaboru kaj faru ĉiujn viajn aferojn; sed la sepa tago estas sabato de laEternulo, via Dio; faru nenian laboron, nek vi, nek via filo, nek viafilino, nek via sklavo, nek via sklavino, nek via bruto, nek via fremdulo,kiu estas inter viaj pordegoj; ĉar dum ses tagoj la Eternulo kreis laĉielon kaj la teron, la maron, kaj ĉion, kio estas en ili, sed en la sepatago Li ripozis. Tial la Eternulo benis la tagon sabatan kaj sanktigisĝin.
Respektu vian patron kaj vian patrinon, por ke longe daŭru via vivosur la tero, kiun la Eternulo, via Dio, donas al vi.
Ne mortigu.
Ne adultu.
Ne ŝtelu.
Ne parolu kontraŭ via proksimulo malveran ateston.
Ne deziru la domon de via proksimulo; ne deziru la edzinonde via proksimulo, nek lian sklavon, nek lian sklavinon, nek lianbovon, nek lian azenon, nek ion, kio apartenas al via proksimulo.
La komentistoj multfoje diskutis, kial ĉi tio ne estas verso pri la Dio de la mondo, kiu kreis la ĉielon kaj la teron, sed la Dio de Izraelo, kiu elkondukis ilin el Egiptujo. RabenoJehudah Halevi vidis ĝin kiel nacia unikeco de Israelo kielpopolo de elekto, aliaj komentistoj vidis la specialan engaĝiĝon de la popolo de Israelo pro la fakto ke Dio liberigis ilin de sklaveco.
La malpermeso de idolkulto estas distancigi sin de la pagana kulturo, kaj de la paganaj kutimoj, kiuj ekzistis en la kultura spaco, kiu "kreis" la superajn potencojn laŭ la bildigo kaj en la figuro de la homoj mem. Kontraste al la pagana kulturo kiu estis plejparteplurisma kajpanteisma, judismo estas rivelita kiel klaremonoteisma religio, en kiu dio havas neniun unikan fizikan esprimon.
Rabenoj interpretis ĉi tiun ordonon kiel malpermesanteĵuri en la nomo de Dio vane aŭ mencii la nomon de Dio vane, sed aliaj komentistoj aldonis ke ĝi ankaŭ povas esti vidita kiel malpermeso veni en lia nomo kaj parodii lian reprezentanton sur la tero kiam homo ne venas kun tia intenco, aŭ por preĝi kaj beni sen ia Intenco.
La punkto de ĉi tiumicvo deŜabato estas la ripozo de Dio post la ses tagoj de kreado, kaj la memoro pri laEliro el Egiptujo. La Ŝabato kaŭzis la humanigon de homo kaj malbaris iom da tempo por la ripozo de la spirito.
La promesita rekompenco por ĉi tiu mitcvah estaslongviveco sur la lando de laLando de Izraelo. Kvankam ŝajnas, ke ĉi tio estas micvo en la kategorigo inter persono kaj lia amiko, laŭ la tradicia juda kategoriigo estas en tiu de inter persono kaj la dieco. LaMaharal klarigas ke lagepatroj rilate al siaj filoj, estas speco de "individua Dio" de la homo, ĉar ili kreas lin, donas al li ekziston kaj staradon en la mondo kaj asimilas lian personecon en li, kaj eĉ edukas lin por kredi je unu Dio.
La malpermeso demurdo estas mallonga sen doni guston aŭ kialon kiel ĝi aperas, kiel en la kazo de la rakonto deNoa. La mallongigo por sociaj malpermesoj elstaras kaj distingas ilin. Laŭ la Rashbam rabeno, murdo kaŭzas morton al alia sen kialo, kontraste almortigo kiu ankaŭ inkludas kaŭzi morton foje kunracio kaj foje senkiale. Alia rabeno ankaŭ diferencigas kaj kredas ke murdo estas la kontraŭleĝa kaŭzo de morto, kontraste al mortigo kiu implikas preni laŭleĝan kaj kontraŭleĝan vivon. Laŭ la komentistoj ne nur rekta murdo estas malpermesita sed kaŭzado de la morto de homo per dirado aŭ sindetenado de doni helpon kiu povus savi la vivon de aliaj.
Adulteco estas konsiderata unu el la plej gravaj ofendoj, preskaŭ kiel murdo, ĉar ĝiprofanas kajgeedziĝon kajfamilion. LaŭRaŝi kajRamban, tio estas nur la edzino de viro. Aliflanke, laŭ aliaj ĉi tiuj ĉiuj estas malpermesoj priincesto.
Laŭ iuj komentistoj, temas pri komerco, forkapto kaj kontrabandado de homoj, "ŝtelado de homo kaj vendado de li", kaj ne pri ŝtelado de posedaĵoj, sur kiu aperas aparta malpermeso (Levidoj, ĉapitro dek naŭ, verso dek unu).
La malpermeso deavideco estas la malpermeso de avidado kaj dezirado de laposedaĵo de aliaj, same kiel avidi sian edzinon. Kelkaj komentistoj opiniis ke avideco ne estas nurakontemplado kiu ekestas en la koro de persono por deziri la posedaĵon de aliaj, sed inkludas plani kaj ploti pensojn por transdoni la posedaĵon de aliaj al li.
La malpermeso de avideco estas la sigelo de la dua tabulo, ĉar ĝi povas fakte kaŭzi malobservon de la kvar antaŭaj ordonoj: adulto, murdo, falsĵuro kaj ŝtelo.
Adaptita versio de la Dekalogo por la Esperantismo
Jen adaptita versio de "La Dekalogo por Esperanto", inspirita de la originala Dekalogo de la Biblio sed fokusita sur la principoj kaj valoroj de la Esperanto-movado:
1. Vi ne havos aliajn lingvojn antaŭ Esperanto en internaciaj rilatoj.
2. Vi ne misuzos la nomon de Zamenhof vane, sed respektos lian vizion.
3. Memoru la Zamenhof-tagon kaj faru ĝin sankta por la movado.
4. Honoru la Fundamenton de Esperanto kaj ĝiajn 16 regulojn.
5. Vi ne murdos la esperojn de komencantoj per tro da kritiko.
6. Vi ne adultos kun aliaj planlingvoj.
7. Vi ne ŝtelos vortojn el naciaj lingvoj sen neceso.
8. Vi ne falsatestus pri la malfacileco de Esperanto.
9. Vi ne deziros la propran lingvon de via najbaro por internacia komunikado.
10. Vi ne avidos la privilegiojn de la angla lingvo, sed laboros por lingva justeco.
Bonvolu noti, ke ĉi tiu "Dekalogo" estas humura kaj metafora adapto, ne serioza religia aŭ morala kodo. Ĝi simple celas kapti kelkajn el la ĉefaj ideoj kaj valoroj asociitaj kun la Esperanto-movado en amuza maniero.
