Oni skribas ĝin perlatina alfabeto kun kelkaj kromsignoj: Æ, æ; Ø, ø; Å, å). La dana lege tre similas al lanorvega kaj lasveda, sed pro ĝia stranga son-evoluo la dana kutime kaŭzas problemojn por aliajskandinavoj - kaj inverse - se parolata rapide.
Unu el la plej trafaj trajtoj de la dana estas tiesstød [ˈsd̥øð] ("ekpuŝeto") je vokaloj en certaj pozicioj: La ununura prononc-malsamo intermand "viro" kajman "oni" estas, ke la unua eldiratas kun forta kunpremo de la laringo, aŭ raŭkigo de la gorĝa aer-fluo, simila al, sed pli forta ol, tiu trovata en nord-anglaj dialektoj (ekzemple enbutter [ba?a]).La dana estas tre vokal-riĉa lingvo, kaj montras la naŭ vokal-signoj de ĝiaalfabeto (a, e, i, o, u, y, æ, ø, å) nur malbone la realon: Pluraj vokalsonoj ne havas propran literon, ekzemplea povas reprezenti kaj e-ecan sonon similan al anglaa enman, kaj esperantana en "galapaga". Aldone, ĉiu vokalo povas esti longa aŭ mallonga, kun-puŝeta aŭ sen-puŝeta, kaj formi parton dediftongo aŭ eĉtriftongo* (ekzemplefærge [faoŭe]).Kiam la signojg aŭr troviĝas postvokale, ili iĝas parto de diftongo, aŭ tute malaperas:og [oŭ] "kaj",flag [flej] "flago",bar [bao] "nuda",Norge [noŭ] "Norvegio".Preskaŭ ĉiuj vortolastaj, senakcentaj vokaloj de lapraskandinava lingvo havis evoluon en la dana jene:[vokalo] > e >ŝuvao (> [nenio]). Notu la prononcon [tre malferma]o por-er(-). Tiu fina e restasortografie, sed en multaj dialektoj jam malaperis, samkiel en laangla: angletake [tejk], danetage [ta], ambaŭ "preni".
Konsonante, la ĉefaj diverĝoj de la aliaj skandinavaj lingvoj jenas:
r- prononcatas gorĝe, sed multe pli malforte ol en lafranca:rige [ĥij(e)] "regno".
postvokalaj p, t, k fariĝis b, d, g skribe, kio siavice elbuŝiĝis b/ŭ, z (kiel en la angla vortothe "la"), j/ŭ/-.
La gramatiko similas al tiuj de la aliaj skandinavaj lingvoj, kaj ankaŭ iom al tiu deEsperanto:Kazoj malaperis, krom en la pronomaro; personaj formoj de la verboj malaperis;subjunktivo arkaikas.La vortordo estas S-V-O, iom fiksa pro la kazoforesto.Genitivecon donas al substantivoj-s:Manden "La viro";Mandens hus "La domo de la viro".La substantivoj apartenas al komuna (pli fruaj vira kaj ina kunfandiĝis) aŭ neŭtra genroj kaj ekzistas du artikoloj:
hest "ĉevalo";en hest "(iu) ĉevalo";hesten "la ĉevalo";heste "ĉevaloj";hestene "la ĉevaloj"
træ "arbo";et træ "(iu) arbo";træet "la arbo";træer "arboj";træerne "la arboj"
Ankaŭ pronomoj kaj adjektivoj flekseblas:gul "flava" -en gul hest -gule heste;et gult træ -gule træer;min,mit,mine "mia(j(n))"
La verboj falas en du grupojn, fortaj aŭ malfortaj. La malfortaj formas pasintecon per sufikso, dum la fortaj per vokalŝanĝo je la radiko aŭ per nura redono de la radiko: løbe "kuri" -løber "kuras" -løb "kuris" -er løbet "kurintas" (forta) skyde "pafi" -skyder "pafas" -skød "pafis" -har skudt "pafintas" (forta) ae "man-karesi" -aer "man-karesas" -aede "man-karesis" -har aet "man-karesintas" (malforta)
Simile al la aliaj skandinavaj lingvoj kaj alEsperanto, sed malsimile al lagermana kaj laangla, la dana havas refleksivajn aŭ iĝajn verbojn. Ili formatas per -(e)s:møde "renkonti" -mødes "renkontiĝi".
Pro la interponta funkcio deDanio, la dana enhavas pli dafremdvortoj ol ĝiaj skandinavaj kuzoj. Tamen la kernon konsistigas praĝermanaj vortoj parencaj al germanaj, nederlandaj ktp:
mand "viro",kvinde "virino",hund "hundo",hjem "hejmo",gård "bieno",rød "ruĝa"
Kelkaj estas pli nure skandinavaj:
barn "infano",skov "arbaro"
Ĵustempe, la amasa influo de laangla lingvo forte minacis la koheron kaj danecon de la dana vortprovizo.
Malgraŭ la eteco de laDana reĝlando, antaŭ cent jaroj estis centoj da dialektoj en Danio; tiugrade, ke la nordaj loĝantoj de insuletoSamsø malbone komprenis la saminsulajn sudulojn! Hodiaŭ laKopenhagiĝo de la lando preskaŭ forigis la verajn dialektojn, kaj en lanorma dana lingvo restas nur regionaj diferencoj je vortomelodio ktp, tiel, ke oni facile aŭdas, ĉu persono devenas deJutlando aŭFyn, ekzemple. En kelkaj kamparaj areoj sudaj kaj okcidentaj enJutlando restas iuj puraj dialektoj kiuj ankoraŭ tre malsamas al la ĉefurba lingvo. Interalie ili havas tute alian artikolan sistemon kaj prononcmanieron, kia plisimiligas ilin al laangla:
norme daneæblet "la pomo" - dialekteæ æwl (kp. anglethe apple [an apple],kimreyr afal,germaneder Apfel [ein Apfel],platgermaneder Appel [n Appel])
Kelkaj famaj aŭtoroj jutlandaj de la19-a kaj frua20-a jarcentoj parte verkis dialekte.
La feroa terminoGøtudanskt (aŭ: surstrata dana) estas nomo de dialektsimila versio de la dana lingvo sur laFerooj. Ĝi interesas pro sia klarega prononco kaj komprenebleco, kontraŭe al la endania versio oficiala.
Multaj vortoj en Esperanto simil(et)as al danaj (flagostango -flagstang; hundo -hund; hejme -hjemme, ks.) , sed tion kaŭzis lagermana, unu el la ĉef-fontoj deZamenhof. La ĉefaj similoj kuŝas en lagramatiko. Cetere, alia internacia lingvo preskaŭ morta pluvivas en la dana vortprovizo, nomeVolapuko: La frazoDet er det rene volapyk. (laŭvorte "tio estas pura volapuko") signifas "tio estas sensencaĵo/volapukaĵo".
