Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Saltu al enhavo
Vikipedio
Serĉi

Araboj

Pending
El Vikipedio, la libera enciklopedio

Page version status

Malneta versio

2 ŝanĝoj en ĉi tiu versio atendaskontrolon. Lastabila versio estispatrolita je16 jan. 2024.
Araboj
العرب
etno
Ŝemidoj • peoples of the Quran
Ŝemidoj
Suma populacio
453 millionoj
Ŝtatoj kun signifa populacio
Mezoriento
Fekunda duonluno
Araba duoninsulo
Nord-Afriko
Lingvo(j)
araba
Religio
Islamo,kristanismo kaj aliaj religioj
Parencoj

ŝemidoj

vdr


Araboj estas popoloj disvastiĝintaj enSud-Okcidenta Azio,Nord-Afriko (Sirio,Irako,Egiptio,Libio,Sauda Arabio,Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj), kiuj nuntempe parolas laaraban lingvon aŭ iundialekton de ĝi (kaj kiuj ĝenerale, origine estasislamkredantoj ekde iom post la fondiĝo deIslamo komence de la7-a jarcento).

Priskribo

[redakti |redakti fonton]
Arabparolata mondo

Kvankam nuntempe oni ofte asociigas la nomon araboj kun islamo, ankaŭ antaŭ la fondiĝo deislamo komence de la7-a jarcento multajŝemidaj popoloj de laAraba duoninsulo jam estis nomataj araboj, ekzemple fare de la ĉirkaŭaj grandaj civilizoj deMezopotamio, aparte la ekspansiemaj regnojAsirio kajBabilonio, kaj de la kronikistoj deantikva Egiptio. Tiel ekzemple la anoj de la antikva regnoNabateo kun sia ĉefurboPetra de tiuj ĉirkaŭaj regnoj konsideriĝis araboj. Supozeble tiuj regnoj ankaŭ konsideris lahebreojn, la loĝantojn interalie deIzraelo kunSamario,Judio kajEdomo, araboj, ĉar ili same vivis en laAraba duoninsulo, kaj en la jarmilojantaŭ nia erao kompreneble ankoraŭ tute ne konatis iu konstruata antagonismo inter la malnovega religio dejudismo kaj la nova religio deislamo aldonita ekde la7-a jarcento de nia erao.

La araboj vivis origine nur sur laAraba duoninsulo, sed ekde la7-a jarcento ili konkerisOkcident-Azion,Nord-Afrikon kaj multaj el ili translokiĝis al la konkeritaj areoj, kie ili disvastigis laaraban lingvon, islamon kaj evoluigis laaraban kulturon. Ili okupiĝis ĉefe pribestobredado (beduenoj) aŭ priagrokulturo (felaĥo), grava parto estiskomerco.

La araboj kunportis sian kulturon (i. a. la nuntempajciferoj estas arabdevenaj) al laHispana duoninsulo, poste subigis ilin laOtomana Imperio. Post laUnua Mondmilito,Britio kajFrancio transprenis de la Otomana Imperio la potencon kaj elformis t.n.mandatojn. iom post iom ĉiu araba lando akiris sian sendependecon.

La arabaj landoj lokiĝas sur grandaj rezervoj denafto. Ili eluzis tiun fakton en1973, kiam pro milito interIsraelo kaj Egiptio kaj Sirio ili ne eksportis nafton, tiel 4-obliginte lanaftoprezojn (Vidu laNaftokrizo de 1973). Tio kaŭzas ekonomian problemojn en ĉiu lando, sed tio rapidigis la ŝuldiĝon de la dua,tria mondo al launua. Launua mondo (evoluintaj kapitalismaj landoj) sukcese travivis tiun naftoŝokon kaj ellaboris energiŝparajn ilojn, interalie konstruisatomcentralojn.

Laaraba mondo neniam estis unueca, ĉar vivas inter la araboj diversaj kutimoj en la landoj . KvankamNASSER (kaj posteKADHAFI) provis unuigi la arabajn landojn, tio ne sukcesis, pro la diversaj eksteraj apogantoj de la landoj (Usono ĉiam apogis la emiratojn, Saud-Arabion, Israelon en la regiono), kio kaŭzas ĉiam malkonsenton inter la arabaj landoj eĉ en laAraba Ligo, politika organizo de la arabaj landoj.

La riĉa naftorezervo ebligis ĝis hodiaŭ la konserviĝon de la triba, vira socio (Patriarkismo).

Araba dancistino el Alĝerio (National Geographic Magazine, 1917).
Eugène Delacroix (1850): Arabo atakita de leono.

Artoj kaj kulturo

[redakti |redakti fonton]

Araboj disvolvigis ampleksan kaj riĉan kulturon ĉefe el la epoko de laIslama disvastiĝo, kiam la araboj kontaktis kun aliaj kulturoj kiel tiuj deIrano, ĝisHindio kajĈinio oriente, kaj deTurkio,Antikva Grekio,berberoj kajAl-Andalus. Tiu akirita riĉo montriĝis ĉefe en la kampoj de la arto (ekzemple viduarabesko),literaturo kajscienco.

LaŭFrancisko Azorín la araba arto estasArto el la araboj aŭ ĝin imitanta. Laarkitekturo estis elvolba, tre ornamplena per ĉizaĵoj,azulehoj, k. brilaj koloroj. Ĝiaj 5 skoloj nomiĝas: sirio- egipta, mogreba, persa, turka kaj hinda.[1]

Araba kuirarto (arabe: مطبخ عربي) estaskuirarto de la araboj, difinita kiel la diversaj regionaj kuirartoj en la araba mondo, elMagrebo al laFekunda duonluno, kaj la Araba Duoninsulo. La kuirartoj ofte estas jarcentaj kaj reflektas la kulturon de granda interŝanĝo despicoj, herboj kaj manĝaĵoj.

Referencoj

[redakti |redakti fonton]
  1. Francisko Azorín, arkitekto,Universala Terminologio de la Arkitekturo (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Ángel, Madrido, 1932, paĝo 18.

Literaturo

[redakti |redakti fonton]
  • (angla) Rayan Fakhoury,Still Arab, LARB, la 29-an de januaro 2021.

Vidu ankaŭ

[redakti |redakti fonton]

Eksteraj ligiloj

[redakti |redakti fonton]
Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Araboj&oldid=9041398"
Kategorio:
Kaŝita kategorio:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp