La9-a de novembro estas la 313-a tago de la jaro (la 314-a en superjaroj) laŭ laGregoria kalendaro. 52 tagoj restas.
Je la 9-a de novembro okazis, interalie:
- 324:Romo:Baziliko Sankta Johano de Laterano estis solenekonsekrita alJesuo Kristo fare de papoSilvestro la 1-a - la unua en Eŭropo
- 1282: Post alpreno fare dePetro la 3-a (Aragono) de krono deSicilio, kiu estis papafeŭdo, franca papoMarteno la 4-aekskomunikis lin kaj liajn posteulojn
- 1313:Ludoviko la 4-a venkis sian kuzon en la batalo apudGammelsdorf
- 1330:Valaĥio: batalo de Posada komenciĝis, kiam armeo de la vojevodo deValakio, embuske atakis hungaran reĝonKarolon la 1-a
- 1456: Hungara nobelo kajmilitistoLadislao Hunyadi, venĝe pro sensukcesa atenco al sia vivo, murdis lastangrafon deCelje
- 1494: Faligita de loĝantoj deFlorenco familioMediĉoj fuĝis, ilia havaĵo estis rabita kaj en la urbon revenisrespubliko
- 1512:Franciszek Skaryna defendis enPadovo doktorecon primedicino
- 1520:Stokholma sangobano - ekzekuto de 82 svedaj nobeloj kontraŭstarantaj al laUnio de Kalmar
- 1620:Puritanoj sur la ŝipoMayflower ekvidiskabon Cod
- 1655: EnFlorenco mortis 25-jaraazia elefantoHansken, kiu famiĝis enEŭropo vojaĝante kuncirko - interalie eternigis ĝinRembrandt
- 1688:Glora Revolucio:Vilhelmo la 3-a okupisExeter
- 1692: Pola reĝoJohano la 3-a Sobieski donisurborajton alSzczuczyn
- 1697: PapoInocento la 12-a fondis la urbonCervia
- 1720:Jerusalemo: bruligo desinagogo fare dearabaj pruntedonintoj kaŭzis forpelon deaŝkenazoj
- 1732: Itala teologoAlfonso Maria de Liguori fondis katolikan ordenon deredemptoristoj
- 1785:Josefo la 2-a likvidiscisterciananmonaĵejon Plasy
- 1794:Insurekcio de Kościuszko: rusa armeo enirisVarsovion
- 1799:Franca revolucio finita:Napoleono Bonaparte perpuĉo de la18-a de brumero transprenis regopovon enFrancio - regado deDirektoraro finiĝis favore alKonsularo
- 1802:Pasado de Merkuro
- 1846: PapoPio la 9-a anoncisenciklikonQui Pluribus, kritikantanraciismon
- 1870:Francia-Prusia milito: venko de franca armeo enbatalo de Coulmiers (Loiret) - malvenko debavaraj fortoj
- 1872: EnBostono eksplodisincendio rezulte de kiu 30 personoj pereis kaj 776 konstruaĵoj detruiĝis
- 1887:Usono akiris rajtojn priPearl Harbor enHavajo
- 1888:Ĵakvo la Buĉisto murdis sian lastanviktimon, la kvinan
- 1906:Theodore Roosevelt kiel unua oficanta prezidento de Usono vojaĝis eksterlanden vizitante konstruadon de laPanama kanalo
- 1907: Reĝo de BritioEduardo la 7-a ricevis okaze de sia naskiĝdatrevenodiamantonCullinan
- 1908:Elizabeth Garrett Anderson iĝisurbestrino de Aldeburgh (Suffolk) kiel unuavirino en la historio deAnglio
- 1911: Oni surakvigis la plej grandanvelŝiponFrance II en lahistorio
- 1913: Pli ol 250 personoj pereis rezulte de grandaŝtormo surGrandaj Lagoj deNordameriko
- 1914:Unua Mondmilito:Hinda Oceano: en la unua marbatalo de aŭstraliamararmeo apudKokosinsuloj atakinta germanakrozŝipo estis venkita de la aŭstralia; tribatalionoj de UnuaRegimento dePolaj Legioj sukcesis trairi alKrakovo inter aŭstraj kaj rusajtrupoj
- 1915:Unua Mondmilito: GermanasubmarŝipoU-35 sinkigis apud marbordo deGrekio usonan pasaĝeran ŝiponSS Californian, konatan pro nedono de helpo al sinkiĝantaRMS Titanic en 1912;fervojlinioĴlobin-Kalinkaviĉi-Ŝepetovka ekfunkciis
- 1916:Unua Mondmilito:Centraj Potencoj alvokispolojn por volontulasoldatiĝo
- 1917:Unua Mondmilito:Palestino: brita armeo konkerisAŝkelon
- 1918:Novembra Revolucio enGermanio: enBerlino eksplodis ĝeneralastriko, sekvis fratigo de laboristoj kun soldatoj. Je la 12:00Philipp Scheidemann desur ŝtuparo deReichstag proklamisVajmaran Respublikon. Je la 16:00 debalkono de imperiestra palacoKarl Liebknecht proklamis fondon de LiberaSocialismaRespubliko. Tio estis rezulto de kunpuŝo de du socialismajpartioj –Sendependa Socialdemokratia partio de Germanio kaj aganta kadre de ĝiSpartaka Ligo kun pli moderaSocialdemokratia Partio de Germanio. Oni detronigis imperiestronVilhelmo la 2-a; registaro deAzerbajĝana Demokratia Respubliko adoptisflagon de Azerbajĝano
- 1919:Germanio: Eko de la unua germanademokratia ŝtato
- 1921:Benito Mussolini fondis en ItalioNacifaŝisman Partion
- 1923:Hitler-puĉo kontraŭ lagermana registaro fiaskis
- 1925: EnGermanio sub regado deNacisocialisma Germana Laborista Partio fondiĝis nazia organizaĵoSS
- 1928: Premiero de polamuta filmo realigita samtitole laŭ naciaeposo deAdam MickiewiczSinjoro Tadeo
- 1932: La dua edzino deJosif Stalin, Nadeĵda Allilujeva,sinmortigis
- 1937: Japana armeo konkerisŜanhajon
- 1938:Kontraŭjudapogromokristala nokto komenciĝis enGermanio,Aŭstrio kaj aliaj regionoj regataj de laNacisocialisma Germana Laborista Partio - onimurdis 91judojn, bruligis 171sinagogojn, rabis 8 milvendejojn kajdeportis ĉirkaŭ 30 mil judojn alkoncentrejoj; kvazaŭarmea organizaĵo formiĝis enĤust kun celo de milita trejnado de partoprenantoj de la ukraina nacia movado kaj por organizado de la defendo deKarpata Ukrainio
- 1939:Dua Mondmilito:Pollando: amasaj arestoj kadre de laIntelektul-kampanjo;Holokaŭsto:Lodzo kun ties regiono estis aneksita alTria Regno - la saman tagon oni arestis 1500judojn inter kiuj 500 murdis; enVarsovio fondiĝiskonspira organizo Sekreta Pola Armeo, kies stabestro estisW. Pilecki
- 1940:Dua Mondmilito:reĝimo de Vichy malfondissindikatojn enFrancio; surAlbana Fronto kontraŭGrekio italajarmitaj fortoj reorganiziĝis
- 1941:Holokaŭsto: en Mir apudGrodno pafmortiĝis 1500 judoj;Porajmos:germana polico deportis alLodzo 1007ciganojn deOberwart;Sieĝo de Sebastopolo komenciĝis — tie sovetajn trupojn de Apudmara Armeo ĉirkaŭis la armeoWehrmacht; soveta Ŝtata Defend-Komitato komencis reorganizi kontraŭaviadan defendon
- 1942:Porajmos: likvido degeto en Majdan Tatarski apudMajdanek kun nekonata nombro deciganoj komenciĝis, kien printempe oni translokigis 4000 mil judojn de la unuaLublina geto;Operaco Reinhardt: 1100 polaj judoj el geto apudTernopilo estisdeportitaj alekstermejo Bełżec; likvido deLublina geto komencita;Nord-Afrika kampanjo: grupo de germanajparaŝutistoj ekregisaerodromon apudTunizo; enDanio nova ĉefministro estis rekomendita deBerlino kaj enpostenigita; enMunkeno komenciĝis dutaga renkontiĝo deAdolf Hitler kun itala grafoGaleazzo Ciano pri neokupataj partoj deFrancio kaj tiesafrikaj kolonioj, informita estisPierre Laval, alvenigita
- 1943: taĉmento deUkraina Ribela Armeo murdis ĉirkaŭ 300 senarmitajnpolojn en Lubieszów (nun enVolina provinco) kune kun rifuĝintaj loĝantoj de vilaĝo Rajmontówka; enVaŝingtono fondiĝis UNRRA (Administracio deUN por Helpo kaj Rekonstruo),internacia organizaĵo por helpi al popoloj kaj ŝtatoj detruitaj per lamilito
- 1944: enkoncentrejo Mauthausen-Gusen nazioj pafekzekutis pli ol 100 soldatojn;Kampanjo de Italio: brita armeo konkerisForli;usona aerarmeo atakisSaarbrücken kaj germanajn poziciojn enMetz-regiono; enNord-Makedonio unuoj de jugoslava divizio okupis Veles apudRivero Vardar;Okcidenta Fronto:polaj taĉmentoj konkerisMoerdijk apudZevenbergen - la pola divizio batalis apud la malsupraMozo ĝis la 5-a de aprilo 1945;Makedonio (Grekio): barata divizio eniris alTesaloniko, parto de soldatoj estis direktita al okcidentaTrakio
- 1953:Kamboĝo fariĝis sendependa deFrancio;Laosa Enlanda Milito komenciĝis
- 1956: SuperBermuda triangulo pereis usona patrola bombaviadilo kun 10-persona skipo; prezidio de laSupera Soveto de Sovetunio aprobis dekreton pri malpermeso al iamaj ĉefoj kaj aktivuloj de laOrganizaĵo de Ukrainaj Naciistoj, kondamnitaj kaj subigitaj alpuno, reveni al okcidentaj regionoj deUkraina SSR;Jean-Paul Sartre rezignas prikomunismo post la sovetiainvado al Hungario
- 1961: Berlinakrizo finiĝis — ĝi kaŭzis konstruadon de laBerlina muro; ukraina urbo Stalino ricevis la nomonDonecko
- 1962:Ukrainio: urbo Stanislaviv estis alinomita alIvano-Frankivsk
- 1964: Vojevodia Juĝejo enVarsovio verdiktis priMelchior Wańkowicz: 1,5 jaro da mallibero pro "propago dekalumniaj kaj malfavoraj materialoj priPola Popola Respubliko"
- 1965:Ferdinand Marcos gajnis prezidentan baloton en Filipinoj
- 1967:Usono: muzika revuo "Rolling Stone" aperis enbutikoj
- 1976:Ukrainia Helsinka unio fondiĝis
- 1981:Maŭritanio abolissklavecon
- 1985:Monda Ŝaka Ĉampionumo:Garri Kasparov gajnismondĉampionecon pri ŝakoj
- 1987:Pola Popola Respubliko: enVroclavo oni arestisKornel Morawiecki, la gvidanton deSolidareco Batalanta
- 1989:Falo de la Berlina Muro: pro misinformo deGünter Schabowski pri libereco de vojaĝo oni permesis malfermiŝtatlimon kunOkcidenta Berlino
- 1990: Premiero de la usona filmoDances with Wolves
- 1991:Ĝoĥar Dudajev iĝis la unua prezidento de la neagnoskita Ĉeĉena RespublikoIĉkerio
- 1993:Bosnia milito: Kroata Defend-Konsilio post kelktaga pripafo detruisStari most enMostar superNeretva
- 1994: Malkovro de kemia elementodarmŝtatio
- 1997: Anglalingva tagonoktainforma televidoBBC News ekfunkciis
- 2000: EnBarato fondiĝis novasubŝtato -Utarakando; malkovro de la luno de SaturnoAlbiorikso
- 2001: Usona armeo kaj militistaj fortoj deNord-alianco konkeris okupatan detalibanoj urbonMazar-i Ŝarif enAfganio
- 2005:Eŭropa Kosma Agentejo: lanĉo dekosmosondiloVenus Express
- 2007: EnVarsovio komenciĝis solenaĵoj omaĝe alviktimoj de lakrimo de Katin
- 2009:Saad Hariri iĝis ĉefministro deLibano
- 2010: Oni nuligis postenon deĉefministro enZanzibaro
- 2013:Tajfuno Haj-jano alproksimiĝis alFilipinoj - laŭdire la plej forta iam ajn registrita
- 2016:Donald Trump estis anoncita gajninto de prezidenta baloto enUsono
- 2018: 53 personoj pereis kaj pli ol 100 vundiĝis en serio de bombatencoj enMogadiŝo, faritaj desomalia islama terorisma organizaĵoAl Ŝabab;Monda Ŝaka Ĉampionumo komenciĝis enLondono
- 2022:Invado de Rusio en Ukrainion: En aŭta akcidento pereis rusia vic-guberniestro deĤersona provinco Kirill Stremousov; prezidantino deEŭropa Komisiono proponis doni al Ukrainio 18 miliardojn daeŭroj en2023, sed Hungario blokis la proponon
La 9-a de novembro havas specialan signifon en la historio deGermanio, ĉar je tiu dato en diversaj jaroj de la19-a kaj20-a jarcentoj okazis historie signifaj eventoj
- 1467:Karlo de Egmond, nederlandaduko de Geldern (m.1538)
- 1590:Johann Matthäus Meyfart, germana teologo kaj edifa verkisto (m.1642)
- 1731:Benjamin Banneker,afrikusonalibera negro, sciencisto, terenmezuristo, almanakisto kaj farmisto (m.1806)
- 1745:Johann Michael Bach la 3-a, germana komponisto (m.1820)
- 1810:Bernhard von Langenbeck, germana kirurgo, profesoro (m.1887)
- 1816:János Kovács, hungara zoologo, esploristo deEgiptio (m.1906)
- 1818:Ivan Turgenev, rusa verkisto (m.1883)
- 1841:Eduardo la 7-a, reĝo deBritio kaj imperiestro deBarato (m.1910)
- 1841:Lipót Ferenc Bierbauer, hungara pastro,benediktano kaj instruisto (m.1917)
- 1846:Mór Réthy, hungara matematikisto, fizikisto, profesoro (m.1925)
- 1864:Dmitrij Ivanovskij, rusa biologo, malkovrinto devirusoj (m.1920)
- 1866:Nikolaj Kazi-Girej, rusa ĉefinĝeniero de laĈina Orienta Fervojo kajesperantisto elKaŭkazo, kunfondinto kaj prezidanto de laManĉuria Esperanto-Societo, tradukisto de du rakontoj deVsevolod Garŝin (m.1917)
- 1872:Bohdan Lepkij, ukraina poeto, literaturisto kaj pola senatano, enestanta en "Literatura Mondo" (m.1941)
- 1876:Mihály Pásztor, hungara ĵurnalisto, viktimo dekoncentrejo (m.1945)
- 1876:Franz Huth, germana pentristo (m.1970)
- 1877:Muhammad Ikbal, islama poeto, filozofo, mistikulo, politikisto de Pakistano (m.1938)
- 1877:Enrico de Nicola, unuaprezidento de la Itala Respubliko (m.1959)
- 1877:Adolf Dietrich, svisa "naiva" "farbisto" kaj pentristo (m.1957)
- 1879:Milan Šufflay, kroata historiisto, politikisto kajalbanologo, murdita (m.1931)
- 1880:Giles Gilbert Scott, anglaarkitekto (m.1960)
- 1888:Jean Monnet, franca politikisto, ekonomiisto, arkitekto deeŭropaj komunumoj, kunaŭtoro de ladeklaro de Schuman (m.1979)
- 1890:Rudolf Hromada, ĉeĥa bankoficisto,Esperanto-vortaristo, postvivinto de koncentrejoBuchenwald, eldonanto kaj ĉefredaktoro de la revuo "La Progreso", aŭtoro deEsperanto-ĉeĥa vortaro, membro deLingva Komitato kaj de laAdE (m.1964)
- 1892:Erich Auerbach, germana filologo,romanistikisto, profesoro (m.1957)
- 1905:Erika Mann, germana verkistino, ĵurnalistino kaj aktorino (m.1969)
- 1913:Aurel Boia, rumanasociologo okupiĝanta privortstatistiko,pioniro de Esperanto,interlingvisto, tradukisto kaj verkisto enestanta enEsperanta Antologio (m.1998)
- 1914:Kálmán Csíky, hungara kuracisto, psikiatro (m.1985)
- 1914:Hedy Lamarr, aŭstra-usona aktorino kajinventistino (m.2000)
- 1920:Willi Neubert, germana artisto (m.2011)
- 1923:Tibor Maros, rumania hungara kuracisto, universitata docento (m.2002)
- 1928:Anne Sexton, usona poetino kaj verkistino (m.1974)
- 1928:Ilona Borská, ĉeĥa verkistino kaj ĵurnalistino (m.2007)
- 1928:Zdeněk Hršel, ĉeĥa filologo, bibliotekisto kajesperantisto, prilaborinto deEsperanto-eldonaĵoj eldonitaj en Brno, kontribuinto alEsperanto-movado kajEsperanto-kulturo,Honora membro de ĈEA (m.2014)
- 1929:Imre Kertész, hungara Nobelpremiita verkisto kaj tradukisto (m.2016)
- 1929:Carmel Mallia, malta verkisto, prezidanto deMalta Esperanto-Societo, prilaborinto deZagreba metodo en lamalta lingvo, kunfondinto deEVA kaj deInternacia Naturkuraca Asocio, membro deAdE, kontribuinto de "Monato" kajBeletra Almanako,Esperanto-verkisto kaj eseisto
- 1934:József Kelemen, rumania hungara kuracisto, fakverkisto (m.2014)
- 1934:Carl Sagan, usona verkisto kaj astronomo, pioniro deastrobiologio (m.1996)
- 1936:Miĥail Tal, latva ŝakisto,ŝakmondĉampiono (m.1992)
- 1938:Gábor Takács,transilvania verkisto pri arto, grafikisto
- 1940:Hans Klein, rumanaluteranisma teologo kaj politikisto, apartenanta altransilvaniaj saksoj
- 1946:Sándor Kiss, rumania hungara kalkulteknika fakulo priinformatiko (m.2012)
- 1949:Zsuzsanna László, rumania hungara pentristino, muzeologino (m.1986)
- 1952:Sherrod Brown, usona senatano, membro de laUsona Domo de Reprezentantoj
- 1952:Jack Szostak usona Nobelpremiitagenetikisto esplorantatelomerojn
- 1952:Peter Hahne, germana televidmoderigisto, teologo kaj verkisto
- 1959:Guy Parmelin, svisa politikisto, membro deFederacia Konsilio
- 1972:Alexander Mazza, germana moderigisto kaj aktoro
- 1974:Alessandro del Piero, itala futbalisto
- 1977:Jan Decker, germana verkisto
- 1983:Maja Włoszczowska, polamontbiciklistino, mondĉampiono primaratono
- 1984:Delta Goodrem, aŭstralia kantistino, komponistino kaj aktorino
- 959:Konstantino la 7-a,bizancia imperiestro (n.905)
- 1034:Oldřich, ĉeĥa princo (n.975)
- 1208:Sanĉa de Kastilio kaj Pollando, infantino deKastilio (n. ĉirkaŭ1154)
- 1312:Otto la 3-a,duko de Malsupra Bavario, reĝo de Hungario (n.1261)
- 1596: (entombigo)George Peele, angladramaturgo kaj poeto (n.1556)
- 1756:Paweł Świetlicki, pola teologo kaj protestantisma predikisto, kemiisto, fizikisto,orientalisto, aŭtoro de libro pri lapersa astrologio (n.1699)
- 1778:Giovanni Battista Piranesi, italagravuristo kaj arkitekto (n.1720)
- 1789:Ágoston János Szabó, hungara franciskano, eklezia verkisto (n.1735)
- 1794:Hrihorij Skovoroda, ukraina poeto, filozofo, komponisto (n.1722)
- 1830:Jan Śniadecki, pola astronomo, matematikisto, filozofo, geografo, poeto, lingvisto (n.1756)
- 1848:Robert Blum, germana eldonisto, ĵurnalisto kaj politikisto (n.1807)
- 1856:Étienne Cabet, franca politikologo (n.1788)
- 1863:Ludwig von Döderlein, germanaklasika filologo (n.1791)
- 1864:Ladislao Magyar, hungara vojaĝisto, kartografo, akademiano, esploristo deAfriko (n.1818)
- 1876:Friedrich Ritschl, germana klasika filologo (n.1806)
- 1880:Edwin Drake, usona entreprenisto borinta la unuannafto-puton en la mondo (n.1819)
- 1896:August Stiehler, germana politikisto kaj teologo (n.1807)
- 1909:Pál Gyulai, hungara literaturkritikisto, poeto, verkisto, akademiano (n.1826)
- 1916:Ferenc Gillemot, hungara trejnisto kaj sportĵurnalisto (n.1816)
- 1918:Eduard von Böltz, aŭstra generalleŭtenanto (n.1855)
- 1918:Guillaume Apollinaire, franca poeto (n.1880)
- 1923:Vilmos Pecz, hungara lingvisto, filologo, dekano kaj profesoro (n.1852)
- 1931:Zygmunt Smogorzewski, polaorientalisto (n.1884)
- 1937:Ramsay MacDonald, ĉefministro de Britio (n.1866)
- 1940:Neville Chamberlain, ĉefministro de Britio (n.1869)
- 1944:Mohammed Sadyk Bej Agabekzadeh, polaorientalisto (n.1865)
- 1944:Miklós Radnóti, hungara poeto, enestanta enTutmonda Sonoro kajHungara antologio (n.1909)
- 1953:Abdul-Aziz bin Saud, fondinto kaj reĝo deSauda Arabio (n.1880)
- 1953:Dylan Thomas, kimra poeto kaj verkisto (n.1914)
- 1968:Jan Johansson, sveda pianisto kaj komponisto (n.1931)
- 1970:Charles de Gaulle, franca militisto kaj prezidento, gvidanto de dummilitaLibera Francio (n.1890)
- 1978:László Mécs, hungara poeto kaj ĵurnalisto ĉeĥoslovakia (n.1895)
- 1980:A. Paul Weber, germana litografiisto kaj pentristo (n.1893)
- 1980:Konstantin Gusev, rusa kaj sovetia poeto kaj tradukisto (n.1916)
- 1991:Yves Montand, franca aktoro kaj kantisto (n.1921)
- 1996:Lajos Szilvási, hungara verkisto kaj ĵurnalisto (n.1932)
- 2001:Giovanni Leone, prezidento de Italio (n.1908)
- 2004:Iris Chang, usona verkistino kaj ĵurnalistino (n.1968)
- 2006:Markus Wolf, germana spiono enGermana Demokratia Respubliko, ĉefo deStasi (n.1923)
- 2008:Miriam Makeba, sudafrika kantistino (n.1932)
- 2011:Har Gobind Khorana, usona Nobelpremiitamolekula biologo, kundeĉifrinto degenetika kodo kaj ties rolo enproteina sintezo (n.1922)
- 2011:Enrico Dondi, itala kuracisto,tradukisto de fragmentoj deLa Divina Commedia kaj de pluraj klasikaĵoj de laitala literaturo al Esperanto, gajninto deBelartaj Konkursoj de UEA, kontribuinto alItala antologio kajNova Esperanta krestomatio, enestanta enEsperanta antologio (n.1935)
- 2012:Lajos Páll, rumania hungara pentristo, poeto (n.1938)
- 2015:Ernst Fuchs, aŭstra pentristo, grafikisto kaj skulptisto (n.1930)
- 2019:Georg Schwaiger, germana eklezihistoriisto (n.1925)
- 2022:Gal Costa, brazila kantistino (n.1945)
La9-a de novembro estas (laŭgregoria kalendaro):
