Movatterモバイル変換

Nazwa dynastii odSeldżuka, jednego z wodzów turkm. plemieniaoguzyjskiego, które osiadło w dolnym biegu Syr-darii i przyjęło islam sunnicki; początkowo Seldżucy w służbie perskich Samanidów, a potem tur. Ghaznawidów, byli wykorzystywani do obrony granic; wnukowie Seldżuka usamodzielnili się i rozpoczęli własne podboje, opanowując ok. 1040 Chorasan; jeden z nich —Togrul Beg (zm. 1063) — utworzył państwo obejmujące zachodnią Persję i Mezopotamię, ze stol. w Isfahanie; 1055 wkroczył do Bagdadu i otrzymał od kalifa abbasydzkiego tytuł sułtana, stając się faktycznym władcą sunnickiego kalifatu (władza kalifa ograniczała się do funkcji rel.); jego następcy —Alp Arslan (1061–73) i Malik Szah (1073–92) — podbili Azję Mniejszą, Syrię i Palestynę (które wkrótce utracono w wynikukrucjat) oraz podporządkowali sobie karachanidzkich władców Transoksanii (1089); byli oni najwybitniejszymi przedstawicielami dynastii tzw. Wielkich Seldżuków perskich (1038–1157), której kres położyli szachowie Chorezmu; władcy państwa Wielkich Seldżuków byli narażeni na terror skrytobójców wywodzących się z fanatycznego, szyickiego ugrupowanianizarytów (m.in. zabójstwo Malika Szaha i jego wezyra Nizama al-Mulka). Seldżucy, którzy nie stworzyli własnej tradycji muzułm. ani rozwiniętej kultury, dbali o popularyzację islamu sunnickiego, budowali meczety i stworzyli instytucję wyższych szkół rel. (madrasa), troszczyli się o rozwój nauki; ulegli wpływom kultury perskiej, język perski od czasu ich panowania stał się powszechnie używany na obszarze obecnego Iranu, wypierając całkowicie język arabski (którego używanie ograniczono jedynie ds. islamu). Boczne linie Seldżuków panowały w Kermanie (1048–1186), Syrii (1078–1117), Zachodniej Persji i Iraku (1118–94) oraz w Azji Mniejszej (konijski sułtanat).