Punktem wyjścia luteranizmu jest nauka o usprawiedliwieniu (zbawieniu) człowieka przez Boga, które Luter uzależniał wyłącznie od mocnej wiary człowieka w zasługi i zbawczą śmierć Jezusa Chrystusa, a nie od uczynków. Zasadniczym źródłem wiary zaś jestłaska Boża; dobre uczynki są jedynie następstwem wiary, a zarazem jej sprawdzianem. Człowiek głęboko wierzący jest jednocześnie człowiekiem moralnym. Normatywnym źródłem wiary jest wyłącznieBiblia; odrzucając autorytet Kościoła katolickiego jako jedynego interpretatoraBiblii, luteranizm skłania wiernych do jej bezpośredniego i ciągłego studiowania. Kościół w pojęciu luteranizmu jest zgromadzeniem wiernych bez hierarchii, opartym na wspólnocie słowa Bożego, z niewidzialnym zwierzchnikiem — Chrystusem na czele. Luteranizm nie uznaje kapłaństwa jako sakramentu, natomiast widzi potrzebę istnienia urzędu duchownego, którego zadaniem jest nauczanie prawd wiary zgodnie z Biblią oraz udzielanie wiernym sakramentów, z których uznaje tylko chrzest i komunię (nazywaną także Wieczerzą Pańską). Odrzuca również celibat księży i celowość istnienia zakonów. W liturgii luteranizm odrzuca wszelkie przejawy kultu rzeczy, jak czczenie obrazów, relikwii, procesje i pielgrzymki oraz kult świętych. Chóralne śpiewanie psalmów, przetłumaczonych m.in. przez Lutra, zastąpiło muzykę organową, a zamiast łaciny wprowadzono do nabożeństw język narodowy danego kraju (miało to duże znaczenie dla rozwoju kultur narodowych Europy). Za sprawą F. Melanchtona luteranizm przeprowadził również reformę niemieckiego uniwersytetu, starał się też o rozbudowę szkolnictwa podstawowego, w którym nauczano by m.in. katechizmu. W walce z katolicyzmem z jednej strony, i zanabaptyzmem z drugiej, luteranizm szukał poparcia władzy świeckiej, której podporządkował swą organizację kościelną. Rozpadła się ona na wiele luźno powiązanych ze sobą Kościołów krajowych (Landeskirchen). Na ich czele stali miejscowi książęta, zarządzający nimi przy pomocy superintendentów. Późniejszy luteranizm odszedł w pewnym stopniu od swych wczesnych poglądów; w teologii wziął górę kierunek bardziej liberalny i tolerancyjny, rozluźniła się lub uległa likwidacji zależność od państwa. Sformułowane w okresie reformacji zasady teologiczne luteranizmu stanowią podstawę doktrynyKościoła ewangelicko-luterańskiego.