Movatterモバイル変換

Jump to content

już

From Wiktionary, the free dictionary

See also:juz,juž,andjuz'

Old Polish

Alternative forms

juże

Etymology

Inherited fromProto-Slavic*(j)uže. First attested in the 14th century.

Pronunciation

IPA^(key): (10^th–15^th CE)/ju(ː)ʃ/
IPA^(key): (15^th CE)/juʃ/

Particle

już

(attested in Lesser Poland, Masovia, Greater Poland)emphasizes a quick ending, reaching the end of an action;already
- 1861 [1398],Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi‎^[1], volume III, Biblioteka Warszawska, page34:
  Pirwey nisli posli hyius copczi począti snamonowacz za nimi
  [Pirwej niźli poszli ijuż kopcy poczęty znamionować za nimi]
- Beginning of the 15th century,Łukasz z Wielkiego Koźmina,Kazania gnieźnieńskie‎^[2],Krakow, page172a:
  Alle szø ga... bogø, yszeszmyiusz ten tho dar fszythczy straczyly, a tho vygøfszy dzatky mlode
  [Ale się ja... boję, iżesmyjuż ten to dar wszytcy stracili, a to wyjąwszy dziatki młode]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[3],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages36, 26:
  Mlod iesm [był], aiusz isem se sstarzal
  [Młod jeśm [był], ajuż iżem się zstarzał]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[4],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages76, 10:
  Rzecl iesm:Iusze vchwaczil iesm to
  [Rzekł jeśm:Juże uchwacił jeśm to]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[5],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ath 25:
  Wszytkoyvsz przepowedzano gest, aby troycza w gednoczy a gednocz we troyczy czczona bila
  [Wszytkojuz przepowiedziano jest, aby trojca w jednoci a jednoć we wtrojci czciona była]
- 1920 [1411], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors,Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number1666,Płońsk:
  O ktore rzeczi Hanka na Szczepana szalowala, temu iusz rok minøl
  [O ktore rzeczy Hanka na Szczepana żałowała, temujuż rok minął]
- 1950 [1428], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors,Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number289,Warsaw:
  Iste testisyusch szan bil viroczil, ale palczow nye poloszil, nisch gy on wsperl
  [Iste testisjuż się był wyrocił, ale palcow nie położył, niż ji on wsperł]
- 1895 [1448–1450],Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński,Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów,Warka, page49:
  Vstawyamy, ysz gdyby kthore sczepi...yvsze przyąthe vykopany, aczby tesz byly wlosthne tegosz vykopacza, polowiczą tych tho sczepow osthawycz na zemy... kaszdy wynowath bącz
  [Ustawiamy, iż gdyby ktore szczepy...juże przyjęte wykopany, aczby też były włostne tegoż wykopacza, połowicę tych to szczepow ostawić na ziemi... każdy winowat bądź]
- 1880-1894 [XV med.],Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[6], volume V, page256:
  Sciebat iam tempus pariendi appropinquasse, yszyvsch byl sze czas przyblyzyl
  [Sciebat iam tempus pariendi appropinquasse, iżjuż był sie czas przybliżył]
- 1930 [c.1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor,Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration,transcription},18, 12:
  Kdicz yesm syøyusz starzala a pan moyyuz kmyeczyem, na roskosz syø dam?
  [Kdycieśm sięjuż zstarzała a pan mojjuż kmieciem, na rozkosz się dam?]
- 1930 [c.1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor,Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration,transcription},2, 22:
  Iawno marna gest vczinyona twa nadzeia, a ialmuszni tweivsz syø vkazali
  [Jawno marna jest uczyniona twa nadzieja, a jałmużny twejuż się ukazali]
- 1930 [c.1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor,Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration,transcription},5, 23:
  A gdiszivsz bilasta odeszla, pocznye macz gego plakacz
  [A gdyżjuż bylista odeszła, pocznie mać jego płakać]
- 1930 [c.1455], “Is”, in Ludwik Bernacki, editor,Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration,transcription},48, 16:
  Od tego czasy pyrwey nysz gest bilo, tv gesm bil, aivsz pan bog moy posial myø
  [Od tego czasy pirwej niż jego było, tu jeśm był, ajuż pan Bog moj posiał mię]
- 1858 [c.1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor,Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6,Poniec, page126:
  Pytham prawa:yuszly ukazal on tho, yako yesth prawo ukazacz o dzyedzyczthwo, czyly nye
  [Pytam prawa:jużli ukazał on to, jako jest prawo ukazać o dziecictwo, czyli nie]
- 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor,Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[7],Lesser Poland, page24:
  Kto syą vkorzy,yvsz gest rozgrzeszon
  [Kto sie ukorzy,już jest rozgrzeszon]
- 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor,Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[8],Lesser Poland, page27:
  Plath...yvsz byl zagynąl
  [Płat...już był zaginął]
- 1950 [1461], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors,Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number1113,Warsaw:
  Jako Olecschy, syn moyyvssz vmarly, wzanl... trzy konye
  [Jako Oleszy, syn mojjuż umarły, wziął... trzy konie]
- 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor,De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[9],Mierzeniec,Płock, line318:
  Darmo poszyvasz lvbyeszczka,yusz czy sgothowana deszczką
  [Darmo pożywasz lubieszczka,już ci zgotowana deszczką]
- 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor,De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[10],Mierzeniec,Płock, line364:
  Ivszem czy naostrzyla kosza
  [Jużem ci naostrzyła kosza]
- 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor,Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116,Warsaw, page298:
  Ivsz szyekyera v korzenya drzewa polozona yest
  [Już siekiera u korzenia drzewa położona jest]
- 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor,Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116,Warsaw, page305:
  Chtory vyerzy ven, nye yest sądzon, alye chto nye vyerzy,ivsz osądzon yest
  [Chtory wierzy weń, nie jest sądzon, ale chto nie wierzy,już osądzon jest]
- Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[11], page10:
  Takosch ten vyelyebny plod, nyzly szyą porodzyl,yvsch byl oblyany czyelestnym darem [i przez] dvcha szvyąthego vzyal po[m]mnozenye
  [Takoż ten wielebny płod niżli się porodził,już był oblany cielestnym darem [i przez] Ducha Świętego wziął pom[m]nożenie]
- Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[12], page110:
  Krzyk vyelky pobudzyl wschytek dvor, yakoby krol *yąsz vmarl
  [Krzy wielki pobudził wszytek dwor, jakoby kroljuż umarł]
- Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[13], page240:
  Tegodla to veselye moyeyvz szye popelnylo
  [Tegodla to wiesiele mojejuż się popełniło]
- Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[14], page242:
  A thesch tamo myeny, yzeyvz Phylypp byl vmarl, kyedy począl Gagyvs krolovacz
  [A też tamo mieni, iżejuż Filip był umarł, kiedy począł Gajus krolować]
- Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[15], page21A:
  Proszą czye, nye dzywy my, boczyemyvze moye drzvy zamknąl
  [Proszę cię, nie dziwi my, bociemjuże moje drzwi zamknął]
- Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[16], page386:
  A yakoyvze wschytko stravyl, począł nyedostatky czyrpyecz
  [A jakojuże wszytko strawił, począł niedostatki cirpieć]
(attested in Lesser Poland, Masovia, Silesia, Greater Poland)emphasizes the imminent occurrence or existence of an action;already;anymore
- Beginning of the 15th century,Łukasz z Wielkiego Koźmina,Kazania gnieźnieńskie‎^[17],Krakow, page 2a:
  Veszelcze szø vy tegodla, isczy oniusze k vam gydze
  [Wiesielcie się wy tegodla, iżci onjuże k wam jidzie]
- Beginning of the 15th century,Łukasz z Wielkiego Koźmina,Kazania gnieźnieńskie‎^[18],Krakow, page184a:
  Iusz, dze, thy czasz masz, abi szø thy ku swemu domu szaszø nafrocyl
  [Już, dzie, ty czas masz, aby się ty ku swemu domu zasię nawrocił]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[19],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages108, 31:
  Slawa oczczv y synowi, y swøtemy dvchw, yakosz bylo na poczantkv,yusz, y zawszdy
  [Sława oćcu i synowi, i swiętemu duchu, jakoż było na początku, ijuż i zawżdy]
- 1937 [Second half of the 15th century], Józef Birkenmajer, editor,Bogarodzica dziewica. Analiza tekstu, treści i formy‎^[20], number C,Warsaw:
  Jusz nam czasz... grzechow szy[ę] kayaczy
  [Już nam czas... grzechow się kajaci]
- 1937 [End of the 15th century], Józef Birkenmajer, editor,Bogarodzica dziewica. Analiza tekstu, treści i formy‎^[21], number D,Częstochowa:
  Jusz nam czasz... grzechow szy[ę] kayaczy
  [Już nam czas... grzechow się kajaci]
- 1937 [End of the 15th century–beginning of the 16th century], Józef Birkenmajer, editor,Bogarodzica dziewica. Analiza tekstu, treści i formy‎^[22], number E,Cieszyn:
  Jusz nam czasz... grzechow szy[ę] kayaczy
  [Już nam czas... grzechow się kajaci]
- 1950 [c.1425], Jan Janów, editor,Najstarsze szczątki ewangeliarza polskiego,Krakow, page42:
  Ostan s namy, boczyws pozdne
  [Ostań z nami, boćjuż pozdnie]
- 1861 [1426-1427],Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi‎^[23], volume III, Biblioteka Warszawska, page32:
  Pan Barthos Poneczsky tych ludzi... any... v kloda wzadzal, any trupa k nym do klody przilozyl, ale przyal, anyjusch w klodze szedzely i trup pole gych bil
  [Pan Bartosz Poniecski tych ludzi... ani... u kłoda wsadzał, ani trupa k nim do kłody przyłożył, ale przyjął, a onijuż w kłodzie siedzieli i trup pole jich był]
- 1874-1891 [c.1440],Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[24],[25],[26]}, volume XXV, page220:
  A my czøyvsz thw vydzymy y przetho k thobye crzyczymy: Nye løcz nasz grzesznych oth szyebye
  [A my cięjuż tu widzimy i przeto k tobie krzyczymy: Nie łęcz nas grzesznych ot siebie]
- 1896 [Middle of the 15th century], Lucjan Malinowski, editor,Żywot świętego Błażeja. Zabytek języka polskiego z początku wieku XV,‎^[27], page319:
  Swøty Blaszey przywital ge a rzkøcz gym: Dobrzescye prziszly, synowye mily,yvsz wydzø, ysz mye bog nye zapomnyaal
  [Święty Błażej, przywitał je a rzkąc jim: Dobrzeście przyszli, synowie mili,już widzę, iż mie Bog nie zapomniał]
- 1874-1891 [XV med.],Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[28],[29],[30]}, volume XXII, page242:
  Gdiyusze czlowek wiproszni syą oth grzechow, a yusze nye ma w schobye *rostraszenya any swarow
  [Gdyjuże człowiek wyproźni się ot grzechow a juże nie ma w sobie roztarżenia ani swarow]
- 1884 [c.1455-1460], “Die Magdeburger Urtheile. Ein Deutschen Rechtes in polnischer Sprache aus der Mitte des XV Jahrhunderts”, in Aleksander Brückner, editor,Archiv für slavische Philologie, volume VI, page366:
  Mozelyyuze ona tho dawanye uczwyrdzycz po yego smyerczy?
  [Możelijuże ona to dawanie ućwirdzić po jego śmierci?]
- 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor,Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[31],Lesser Poland, page 8:
  Paknyaly z yączstwa vczekną, tegdyyvsz od yączstwa badą wyzwoleny
  [Paknięli z jęcstwa uciekną, tegdyjuż od jęcstwa będą wyzwoleni]
- 1887 [1482-1483], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski,Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[32],Krakow,Brodnia, page64b:
  Hymnus:Ivsz dzyen nam sye vkazuye, szloncze wypuscza na nasz promyenye
  [Hymnus:już dzień nam sie ukazuje, słońce wypuszcza na nas promienie]
- 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor,Psałterz puławski‎^[33],Greater Poland, page118 arg. 3:
  Czlowek przes nowy zakon pokrzepyony,yusz wyernego byczya proszy
  [Człowiek przez nowy zakon pokrzepiony,już wiernego bycia prosi]
- c.1463,Dawid z Mirzyńca,Skarga umierającego‎^[34],Płock, line 8:
  Yvsz stakam,yvsz my vmrzeczy, dvszą nye vye, gdze szya dzeczy
  [Już stękam,już mi umrzeci, dusza nie wie, gdzie się dzieci]
- 1949, “Skarga umierającego. Woronczak Jerzy, Skarga umierającego. Ze studiów nad rękopisem nr 2 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu”, in Bolesław Erzepki, editor,Sobótk, page12:
  Czom mal w scryny y w komorza..., thocz myyvsza opvscicy
  [Czsom mal w skryni i w komorza..., toć myjuże opuści]
- 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor,Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116,Warsaw, page306:
  Yaly ryb vyelkoszcz obfytha... I rzekl do Symvna Ihus:[…]Stadyvsze lyvdzye bądzyesz gymvyaczy
  [Jęli ryb wielkość obﬁtą... I rzekł do Symuna Ihus:[…] Staduże ludzie będziesz jimujaci]
- 1853 [XV ex.], Wacław Aleksander Maciejowski, editor,Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page137:
  Zly tho czynek kosthyrze schyadl, gdy po uschi do pyekla wpadl, nye pomogą mu y drygy,yusz tham w pyekle zmolą pygye
  [Zły to cynek kostyrze siadł, gdy po uszy do piekła wpadł, nie pomogą mu i dryj[e],już tam w piekle smołę pije]
- 1853 [XV ex.], Wacław Aleksander Maciejowski, editor,Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page140:
  Thak dawno roszlewągya krew luczką marno, alecz dzyschą wyanczey pewno,... grzeschąyusz ludze barzo
  [Tak dawno rozlewają krew ludzką marno, aleć dzisia więcej pewno,... grzesząjuż ludzie barzo]
- 1908 [c.1500],Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume V, page12:
  Jusz syą angely vyeszyelą, na nyebye szlothko spyevayą
  [Już się anjeły wiesielą, na niebie słodko śpiewają]
- Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[35], page135:
  O myly synkv, a kakoby yyvsz mogl crzeszycz?
  [O miły synku, a kakoby ijuż mogł krzesić?]
- 1895 [1448–1450],Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński,Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów,Warka, page94:
  Ten isti isczyeczyusch, gdi trzy lyatha mynąn, otpadnye ot swego prawa
  [Ten isty iściecjuż, gdy trzy lata miną, otpadnie ot swego prawa]
- 1930 [c.1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor,Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration,transcription},18, 18:
  Boyuze poydzeczye w lud wyelyky a przesylni
  [Bojuże pojdziecie w lud wieliki a przesilny]
- 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor,Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[36],Krakow, page707:
  A gdyz tho wszythkoyuz spelnyą y vczynyą, tedy..., taky ma byczi przyąth
  [A gdyż to wszytkojuż spełnią i uczynią, tedy..., taki ma być przyjęt]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[37],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages73, 10:
  Znamon naszich ne widzeli iesmi.Iusz ne iest prorok
  [Znamion naszych nie widzieli jesmy,już nie jest prorok]
- 1930 [c.1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor,Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration,transcription},32, 28:
  Nygdiyuze slugø nye bødzesz Iacob, alye Israhel twe gymyø bødze
  [Nigdyjuże słuć nie będziesz Jacob, ale Israel twe jimię będzie]
- 1858 [c.1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor,Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6,Poniec, page24:
  Pyrzyey mowyl krothky czasz albo dlugy, ayvsze nye chcze mowycz
  [Pirzej mowił krotki czas albo długi, ajuże nie chce mowić]
- 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor,Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[38],Lesser Poland, page24:
  Aczbyyvsz takym lvdzem klątym roz[roz]grzeszenya nye chczano dacz, a to tako, yszby to bilo yawno
  [Aczbyjuż takim ludziem klętym rozgrzeszenia nie chciano dać, a to tako, iżby to było jawno]
- 1908 [c.1500],Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume V, page15:
  Kyedy tho oblycze wydzą, nye pamyąthamyusz na nądzą
  [Kiedy to oblicze widzę, nie pamiętamjuż na nędzę]
- Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[39], page35:
  Myslylemyvsch nygdy czyelestną nyeczystotą czyala nye pokalyacz
  [Myśliłemjuż nigdy cielestną nieczystotą ciała nie pokalać]
(attested in Masovia, Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca)emphasizes an order;already;so
- 1937 [Second half of the 15th century], Józef Birkenmajer, editor,Bogarodzica dziewica. Analiza tekstu, treści i formy‎^[40], number C,Warsaw:
  *Poprzosmychyusz boga sza krola polskiego
  [Poprośmyżjuż Boga za krola polskiego]
- 2010 [XV in.], Jan Łoś, editor,Dwa teksty staropolskie,Pułtusk,Płock:
  Ywsz Marzya wszneszy my crisz wyszpr
  Już Marzyja wzniesi mi kr[z]yż wyspr[z]
- 1930 [c.1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor,Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration,transcription},9, 19:
  A przetoosz posluchay,yusz nynye poszly a zgromadz dobidczyøta *swøø
  [A przetoż posłuchaj,już ninie poszły a zgromadź dobytczęta swą]
- 1930 [c.1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor,Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration,transcription},3, 3:
  Sprawyedlywi gesz, panye... Aivsz, panye boze moy, rospomyen syø na myø, a nye mscy syø nad mimy grzech!
  [Sprawiedliwy jes, Panie... Ajuż, Panie Boże moj, rozpomien sie na mię, a nie mści się nad mimy grzech1]
- 1927 [c.1455], Kazimierz Dobrowolski, editor,Przyczynki do dziejów średniowiecznej kultury polskiej z rękopisu szczyrzyckiego,Szczyrzyc, page324:
  Mnye dzeya vrzeszyen:iusz naszyenye szvoye kaszdi szey
  [Mnie dzieja wrzesień:już nasiebie swoje każdy siej]
- 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor,De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[41],Mierzeniec,Płock, line88:
  Jusz odethchny, nyeborakv, mow sze mnv, vbogy zakv, nye boy szya dzysz moyey scoly, nye dam czy czyszcz epistoly
  [Już odetchni, nieboraku, mow ze mną, ubogi żaku, nie boj się dziś mojej szkoły, nie dam ci czyść epistoły]
- 1887 [1482-1483], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski,Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[42],Krakow,Brodnia, page62b:
  W czyszthosczy szwe czyalo do czaszu malzenyskyego zachowala...Jusz wy wszythky szwyeczkye panny byersczye przyklad szwyathey Anny
  [W czystości swe ciało do czasu małżeńskiego zachowała...Już wy wszytki świeckie panni bierzcie przykład świątej Anny]
- End of the 15th century,Ladislas of Gielniów,De nativitate Domini - Pieśń o narodzeniu Pańskim,Gielniów, line85:
  Yvsze wszysthczy szyą radvyczye..., bo szyą nam pan bog narodzyl
  [Juże wszystcy się radujcie..., bo sie nam Pan Bog narodził]
- 1908 [c.1500],Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume V, page13:
  Wyeszyel szyą, mathuchno moya,yusze pocz sze mna do raya
  [Wiesiel się, matuchno moja,juże pocz się mną do raja]
- Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[43], page257:
  Ovasz vzdrovyon ayvsch nye zgrzeschay vyeczey, aby szye potem nye przygodzylo gorzey
  [Owaś uzdrowion ajuż nie zgrzeszaj więcej, aby sie potem nie przygodziło gorzej]
(attested in Masovia, Lesser Poland)emphasizes reaching a certain quantitative level;already;as much as,as many as
- 1950 [1427], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors,Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number217,Warsaw:
  Jakom ya Margorzathą vrzandzyl v syebyejusze polthora lyath[a]
  [Jakom ja Margorzatę urządził u siebiejuże połtora lat[a]]
- 1930 [c.1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor,Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration,transcription},27, 36:
  S prawem gest rzeczono gego gymyø Iakob, bocz my toyusz drugi ras vczynyl
  [Z prawem jest rzeczono jego jimię Jakob, boć my tojuż drugi raz uczynił]
- 1886 [c.1455-1460], Emil Kałużniacki, editor,Die polnische Recension der Magdeburger Urtheile und die einschlägigen deutschen, lateinischen und czechischen Sammlungen, page208:
  Hannusz kvpyl rolą v Methwochowey y zadal... geyyvsze dwe grzywnye
  [Hannus kupił rolę u Metwoczowej i zadał... jejjuże dwie grzywnie]
- 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor,Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[44],Lesser Poland, page26:
  Franczek gey spytal, kako dawno schla za masz, ktora odpowiedzala:Yvsz cztyrzy lata
  [Franciek jej spytał, kako dawno szła za mąż, ktora odpowiedziałajuż cztyrzy lata]
- c.1463,Dawid z Mirzyńca,Skarga umierającego‎^[45],Płock, line73:
  Tam szam oczy moye glvndzv, toczyusz trzy szle dvchy vydzv
  [Tam sam oczy moje glądzą, toćjuż trzy złe duchy widzą]
- Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[46], page50:
  Owa nynye Elzbyeta... tesch począla syna..., a temvyvsch yest szosty myeszyącz
  [Owa ninie Elżbieta... też poczęła syna..., a temujuż jest szosty miesiąc]

Conjunction

już

(repeated, hapax legomenon)used disjuntively;or...or
- 1853 [XV ex.], Wacław Aleksander Maciejowski, editor,Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page138:
  Yusz glodem,yusz czasthym morem,yusz drapyeszthwem,yusz udrączenym, ... nye karz, boze!
  [Już głodem,już częstym morem,już drapiestwem,już udręczenim, ... nie karz, Boże!]

Derived terms

particles

jużci

Descendants

Polish:już,juże(Middle Polish),uż(Malbork),juz(Lasovia),ju(Kuyavia, Central Greater Poland, Kalisz Voivodeship),juze(Western Lublin, Ponigwoda)
Silesian:już

References

Boryś, Wiesław (2005), “już”, inSłownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie,→ISBN
Mańczak, Witold (2017), “już”, inPolski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności,→ISBN
Bańkowski, Andrzej (2000), “już”, inEtymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
Sławski, Franciszek (1958-1965), “już”, inJan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors,Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
S. Urbańczyk, editor (1961), “już, juże”, inSłownik staropolski (in Polish), volume 3, Wrocław, Kraków, Warsaw:Polish Academy of Sciences, page207
B. Sieradzka-Baziur,Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “już, juże”, inSłownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków:IJP PAN,→ISBN
Wanda Decyk-Zięba; Krystyna Długosz-Kurczabowa; Stanisław Dubisz; Zygmunt Gałecki; Justyna Garczyńska; Halina Karaś; Alina Kępińska; Anna Pasoń; Izabela Stąpor; Barbara Taras; Izabela Winiarska-Górska (2008), “już, juże”, in Wanda Decyk-Zięba, Stanisław Dubisz, editors,Glosariusz staropolski - dydaktyczny słownik etymologiczny [Old Polish Glossary - Didactic Etymological Dictionary] (in Polish), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego,→ISBN, page61

Polish

Alternative forms

juże(Middle Polish)
uż(Malbork)
juz(Lasovia)
ju(Kuyavia, Central Greater Poland, Kalisz Voivodeship)
juze(Western Lublin, Ponigwoda)

Etymology

Inherited fromOld Polishjuż.

Pronunciation

IPA^(key): /ˈjuʂ/

(Middle Polish)IPA^(key): /ˈjuʂ/

Audio 1: (file)
Audio 2: (file)
Audio 3: (file)
Audio 4: (file)
Rhymes:-uʂ
Syllabification:już
Homophones:jurz,jusz

Adverb

już (notcomparable)

(used with a imperfective verb in the past tense)already;almost(close to happening)

Particle

już

already;anymore(now despite being thought it would be later)
Antonym:dopiero
Onjuż śpi. ―He'salready asleep.
already;anymore(already continuing and to continue for some time)
Seans trwajuż godzinę. ―The viewing has lasted an houralready.
already;anymore(earlier than expected)
Antonym:jeszcze
Już nie wiem, co powinnam robić. ―I don't know what I should doanymore.
often with the imperative; used to suggest an action is a good idea and best performed now;now;anymore
already(to such a degree that nothing can be done to change it)
already;enough(meeting expectations)
Tylejuż mi wystarczy. ―That much will be enoughalready.

Derived terms

particles

interjections

już się robi

Further reading

już I inWielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
już II inWielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
już in Polish dictionaries at PWN
Maria Renata Mayenowa;Stanisław Rospond;Witold Taszycki;Stefan Hrabec;Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “już”, inSłownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
“JUŻ”, inElektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century],14.01.2008
Samuel Bogumił Linde (1807–1814), “już”, inSłownik języka polskiego
Aleksander Zdanowicz (1861), “już”, inSłownik języka polskiego, Wilno 1861
J. Karłowicz,A. Kryński,W. Niedźwiedzki, editors (1902), “już”, inSłownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page190

Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=już&oldid=85268216"

Hidden categories:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp