Dar's conjugation is mostly identical to the regular first conjugation, but the preterite is similar to the third conjugation. The present subjunctive treats the verb's base infinitive as "deer."
Note: The genitive case has been largely lost in Cimbrian, howeverdar can function in the genitive (for all numbers and genders) before possessive pronouns, e.g.khuadar maindarn(“cowof mine”).
“dar” inMartalar, Umberto Martello; Bellotto, Alfonso (1974),Dizionario della lingua Cimbra dei Sette Communi vicentini, 1st edition, Roana, Italy: Instituto di Cultura Cimbra A. Dal Pozzo
Barreiro, Xavier Varela; Guinovart, Xavier Gómez (2006–2018), “dar”, inCorpus Xelmírez: corpus lingüístico da Galicia medieval [Corpus Xelmírez: linguistic corpus of Medieval Galicia] (in Galician), Santiago de Compostela:Instituto da Lingua Galega
dar (before a vowel in the present/futuredarb,before a vowel in the past/conditionaldarbh)(used before a consonant sound; triggerslenition in the past/conditional)
O porke el ke se empresto el livro se olvida, o porke se averguensa dedarlo atras manchado o arazgado, o mizmo porke, segun akontese munchas vezes, el es un bibliofil para el kual es difisil de separarse de un livro ke le paso por la mano, el fakto es ke por una o otra de estas razones i munchas mas, los livros emprestados a otros raramente tornan a sus lugar, en la biblioteka del ken los empresto.
Either because he who lent the book forgot it, or because it shames one togive it back stained or torn, or even because, as it happens many times, he is a bibliophile for whom it is difficult to separate himself from a book that spent time in his hand, the fact is that for one or another of these reasons and many more, books lent to others rarely return to their place: in the library of who borrowed them.
Sulucha, tedare un konsejo de nikochera: por sedaka, no tengas trato ni kon politikos, ni kon ombres kazados.
Sulucha, I'llgive you housewife advice: for charity, don't deal with either politicians or with married men.
2006, Matilda Koén-Sarano,Por el plazer de kontar[6],page293:
Telefoní a “Kupat Holim” imediatamente,dieron la mizma repuesta: "Kale ke vengas para alhat al doktor del kuero"
I immediately telephoned “Kupat Holim”; theygave me the same response: ‘It is necessary that you go to the skin doctor on Sunday.’
2009,ירון בן־נאה,תורכיה[7],משרד החינוך, המזכירות הפדגוגית, המרכז לשילוב מורשת יהדות המזרח,page190:
“Sera komo un arvol plantado serka de la agua ke sus raizes estan asta el rio, raizes munças, no syente kalor, sus ojas kedan syempre freskas, no sufre en el anyo de sekura, i nunka keda dedar su fruto”.
‘It shall be like a tree planted near water[in] that its roots, many roots, stretch to the river; it feels no heat, its always keeps it leaves fresh, not suffering in the year of drought, and it never ceases togive fruit.’
Moisés, Pires (2004), “dar”, inPequeno vocabulário Mirandês-Português [Small Mirandese-Portuguese Vocabulary], 2nd edition, Miranda do Douro: Câmara Municipal de Miranda do Douro, published2019,→ISBN, page224.
1277, “San Pedro de Ramirás. Un monasterio femenino en la Edad Media. Colección Diplomática”, in Manuel Lucas Alvarez, Pedro Pablo Lucas Domínguez, editors,Liceo franciscano: revista de estudio e investigación, volume42, numbers124–126 (overall work in Spanish), Santiago: Caixa Galicia, published1989,→ISSN, page411:
damus e outorgamus a uos[…]Ia leyra derdade que abemus en Eires como departe pe-la leyra do casal de Cima de Villa en o qual mora Domingo Eanes, e da outra parte pe-los marcos que y estan chantados, e da outra parte pe-la careyra, e da outra parte pe-la pedra que esta en fondo desta leira; conuen a saber que vos fazades esta leira Ia cassa pera lagar e non fazades en ela outra casa nenuna nen poombal, nen tolades o carril da uila
wegive and grant you a field that we have in Eires, as it departs from the farm of Cimadevila where Domigo Eanes lives, in the other side by the boundary stones that are thrusted there, in the other side by the road, and in the other side by the rock that is at the end of this field; and you shall build in this field a winery, but you should not build there any other house or dovecote, nor should you occupy the road to the village
1287, “El monasterio de San Salvador de Sobrado de Trives”, in E. Duro Peña, editor,Archivos Leoneses,21, 49, page 72:
dardes cada ano abbadesa do sobredito moesteyro un jantar neste guisa sosu[ditadar]desnos dous carneyros boos e tres cabritos e V galinnas e pan de centeo que auonde a nosa conpana e V teegas de çeuada por teega [dereita e] se for en inuernodardesnos para este jantar un porco boo que ualea un mr. de boa moeda e tres cabritos e V galinnas
You shallgive this monastery’s abbess a dinner each year in this way: two good rams and three kids and five hens and rye bread enough for our retinue and 5 bushels of barley, correctly measured; and if it happens to be winter you shallgive us for this dinner a good pig, valued in three maravedis of good coinage, and three kids and five hens.
1448, X. Ferro Couselo, editor,A vida e a fala dos devanceiros, Vigo: Galaxia, page295:
Iten, Johán Cortido, vesiño da çidade d’Ourense, et sua ama diseron, por lo dito juramento que feito avyan, que omes de Aluaro de Taboa[da] que lle lleuaron e tomaron do seu lugar de Casa Noua sete mantas e hun alfamare e tres sabaas de cama et hun pano de cabeça et quatro toucas et hun sodario et viinte e duas maranas de fiado delgado et seys bincos de prata et huas doas de viinte pares de doas et hun leitón, por que lledauan dosentos mrs, et seys sacos et dous coitellos de mesa et çen mrs vellos en diñeiros, et tres capilejos et dous vntos, et dous legóos nouos et hun espeto et hua fouçe et hun caldeiro de cobre et hun manto vermello et hua sabaa, e que todo lle tomaran e que a apancaran e que a encheran de couçes
Item, Xoán Cortido, citizen of the city of Ourense, and his housekeeper, told, under the oath that they had done, that men of Álvaro de Taboada took from them and took in their place of Casa Nova: seven blankets, a quilt, three bedsheets, a cloth for the head, and four shawls and a shroud and twenty two skeins of thin yarn and six silver earrings and twenty pairs of beads and a sucking piglet, for which they wouldgive two hundred maravedis, and six bags and two table knives and a hundred old maravedis in coins, and three coifs and two lards, and two new hoes and a roasting skewer and a sickle and a copper cauldron and a red robe and a sheet, and that all this they took and that they beat her up and filled her with kicks.
Ferreiro, Manuel (2014–2025), “dar”, inUniverso Cantigas: edición crítica da poesía medieval galego-portuguesa [Universo Cantigas: critical edition of Galician-Portuguese medieval poetry] (in Galician), A Coruña:University of A Coruña,→ISSN
Barreiro, Xavier Varela; Guinovart, Xavier Gómez (2006–2018), “dar”, inCorpus Xelmírez: corpus lingüístico da Galicia medieval [Corpus Xelmírez: linguistic corpus of Medieval Galicia] (in Galician), Santiago de Compostela:Instituto da Lingua Galega
Cunha, Antônio Geraldo da (2020–2025), “dar”, inVocabulário histórico-cronológico do português medieval [Historical and chronological vocabulary of Medieval Portuguese] (in Portuguese), Rio de Janeiro:Fundação Casa de Rui Barbosa
Allecz moua vasa adary vase sø my gako proch, grosa gako ogzen na scene napysani
[Aleć mowa wasza adary wasze są mi jako proch, groza jako ogień na ścienie napisany]
1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][12],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages25, 10:
W gichsze røku lichoti sø, prawicza gich napelnona iestdarow
[W jichże ręku lichoty są, prawica jich napełniona jestdarow]
1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][13],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages67, 19:
Wstøpil ies na wisocoscz, iøl ies iøczstwo, wzøl iesdari na ludzoch
[Wstąpił jeś na wysokość, jął jeś jęcstwo, wziął jeśdary na ludzioch]
1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][14],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages67, 32:
Od cosczola twego, iensze iest w Ierusalem, tobe offerowacz bødø crolowedari
[Od kościoła twego, jenże jest w Jerusalem, Tobie oferiować będą królowedary]
1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][15],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages71, 10:
Crolowe arabszczi y Sabadari prziwodø
[Krolowie arabszczy i Sabadary przywiodą]
1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][16],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages75, 11:
1424,Kanon mszy św., Canon missae., volume III, page67:
Yeesz czyalo vsty przyyølysmi, pane, czystø mislø y duschszø przymymi a zdaru czassznego bąndz naam lekarstwo wyeczne
[Jeż ciało usty przyjęlismy, Panie, czystą myślą i duszą przyjmijmy a zdaru czasnego bądź nam lekarstwo wieczne]
1885-2024 [1444], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors,Prace Filologiczne[17], volume V,Kurów (Bochnia), page37:
Panno myla, thobye sza klanam y na thwe zdrowe thim listhem pytham, a szwe powedam[…] Gyma moye thimdarem thobye dawam wedzecz
[Panno miła, tobie się kłaniam i na twe zdrowie tym listem pytam, a swe powiedam[…] Imię moje tymdarem tobie dawam wiedzieć]
V sprawyedlivich sząndzy nye ma[…] laska przewaszycz[…], alye[…] sprawyedlywye skazanye kasdemv mayą vczynycz[…], by nye yako rosproscze swoyey czczy[…] przes laską abo przesdari czso czynyli stronye drvgey na vcząszenye
[U sprawiedliwych sędzi nie ma[…] łaska przeważyć[…], ale[…] sprawiedliwie skazanie każdemu mają uczynić[…], by nie jako rozproszce swojej czci[…] przez łaskę abo przezdary cso czynili stronie drugiej na uciążenie]
Offerowacz bødze za grzech swoy byalø czyøszcz dzesyøtø ephi[…] Kaplan, gensze nabyerze gey garszcz pelnø y seszsze yø na oltarzy[…], a ostatecznø r[z]ecz bødzye myecz myastodarv
[Ofierować będzie za grzech swoj białą część dziesiątą efi[…] Kapłan, jenże nabierze jej garść pełną i seżże ją na ołtarzy[…], a ostateczną r[z]ecz będzie mieć miastodary]
Bødzesz ti[…] myedzi przyiacyelmy krolyowimy a wzbogaczon srzebrem a zlotem, adari wyelykymy
[Będziesz ty[…] miedzy przyjacielmi krolowymi, a wzbogacon śrzebrem a złotem, adary wielikimi]
1858 [c.1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor,Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6,Poniec, page64:
[Sędzia[…], co przewracał sądy wierne, bierząc winy nieumiernie, bierząc od złostnikowdary, sprawiając jich *niewiery, to wszytko będzie wsiawiono]
1901 [1471],Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page26:
Kvdarom in donaria
[Kudarom in donaria]
1901 [1471],Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page37:
Swadziebnychdarow sponsalia
[Swadziebnychdarow sponsalia]
1901 [1471],Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page39:
Swadziebnedary sponsalia
[Swadziebnedare sponsalia]
1901 [1471],Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page53:
Wdari in daciones
[Wdary in daciones]
1915 [XV p. post.], Jan Łoś, editor,Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543[29], page539:
Przyszągam[…] *sprawydlywosczy vszyczacz[…] w tem to prawe, a tego ne opuszczycz ny prze szadną myloszcz, any prze szadną nenawyszcz, any prze szadnydar
[Przysięgam[…] sprawi[e]dliwości użyczać[…] w tem to prawie, a tego ne opuścić ni prze żadną miłość, ani prze żadną nienawiść, ani prze żadnydar]
1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor,Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116,Warsaw, page294:
A odvorzyvszy skarby svoye, offarovaly yemvdary: szlotho, kadzydlo y mirrą
[A otworzywszy skarby swoje, ofiarowali jemudary: złoto, kadzidło, i mirrę]
1936 [XV p. post.], Stanisław Estreicher, editor,Najstarszy zbiór przywilejów i wilkierzy miasta Krakowa[30],Krakow, page47:
Dary, datky
[Dary, datki]
1885-2024 [1460], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors,Prace Filologiczne[31], volume IV, page623:
Dawayacy swąthydar sacrum dans
[Dawający świętydar sacrum dans]
c.1500,Wokabularz lubiński,Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page42v:
Donum est datio eyn gabedar
[Donum est datio eyn gabedar]
c.1500,Wokabularz lubiński,Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page114v:
Nyeszyeslydar tvoy albo tvoyą offyarą kv oltarzovy,[…] ostaw thvoydar albo offyarą przed oltarzem, ydz, vpokorz szye bratv tvemv
[Niesieszlidar twoj albo twoją ofiarę ku ołtarzowi,[…] ostaw twojdar albo ofiarę przed ołtarzem, idź, upokorz się bratu twemu]
1984 [1408], Wiesław Wydra, editor,Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543[35], page302r:
Pamøthay mathko, yszesz poth krzyszem stala, kdysz synka rzewno plakala, kegdy czekly krawawe srumene grzesznym ludzem na sbawene, by za namy orødowaladar nam boszy othrzymala. Amen
[Pamiętaj matko, iżesz pod krzyżem stała, gdyż synka rzewno płakała, kiegdy czekli krwawe srumienie grzesznym luziem na zbawienie, by za nami orędowaładar nam boży otrzymała]
Mamy chouacz thy todary, chosz szø nam darmo dany[…], trudno gest ge nam oszobno vyslouicz, allecz ga vam o gednem d[z]arze pouem, chocz gest nam dan, a thocz gest swøthy kresth
[Mamy chować ty todary, coż są nam darmo dany[…], trudno jest je nam osobno wysłowić. Aleć ja wam o jednem darze powiem, coć jest nam dan, a toć jest święty krzest]
Gdisz geszm ga ten tho dar straczyl, tedycz ga na chczø cynicz vole bosze. A szaprafdø ne masz thy tego vczynicz tegodla, ysze ktoricz clouek thy todary gest straczil, szukagsze gych mylosczyue[…], a tako vøcz ge thy nadzesz presz svøthø spouecz
[Gdyż jeśm ja ten to dar stracił, tedyć ja nie chcę czynić wole boże. A zaprawdę nie masz ty tego uczynić tegodla, iże ktoryć człowiek ty todary jest stracił, szukajże jich miłościwie[…], a tako więc je ty nadziesz przez świętą spowiedź]
1874-1891 [1444],Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[42],[43],[44], volume XXIII, page309:
Laskauymdarem benigno dono
[Łaskawymdarem benigno dono]
1874-1891 [XV med.],Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[45],[46],[47], volume XXV, page153:
Emissiones tuedary poszlane
[Emissiones twedary posłane]
1880-1894 [XV med.],Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności[48], volume V, page262:
Przedar proroczstwa a dono prophecie
[Przedar proroczstwa dono prophecie]
1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor,Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej[49],Modlitewnik Nawojki, page106:
Aby, myly Yesu Kriste, szercze moye poruschyl[…] y moya duscha vczyeschyl wnąthrznym veszelym przeczywko thwemv bozemvdaru
[Aby, miły Jezu Kryste, sierce moje poruszył[…] i moja dusza ucieszył wnętrznym wiesiełym przeciwko twemu bożemudaru]
1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor,Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej[50],Modlitewnik Nawojki, page181:
Day my[…] konyecz dobry zywotha mego, kthory yest na[d] nawysschydar
[Daj mi[…] koniec dobry żywota mojego, ktory jest na[d] nawyższydar]
Then stary mąsz y yego zona Elzbyetha prz[ez]dzyatkyny, osobnymdarem w sve starosczy, przeczyvo wschemv przyrodzenyv, vyelyebny y przeslavny plod przyaly
[Ten stary mąż i jego żona Elżbieta, prz[ez]dziatkini, osobnymdarem w swe starości przeciwo wszemu przyrodzeniu wielebny i przesławny płod przyjęli]
Tedy dwa braczyncza[…] navczyly sa swa matką, aby proszyladaru przes ymyenya, a gdyby yey namyenyl, yszby proszyla, by yey szynovye szyedzyely yeden na pravyczy, a drugy na lyevyczy
[Tedy dwa bracińca[…] nauczyli się swę matkę, aby prosiładaru przez imienia, a gdyby jej namienił, iżby prosiła, by jej synowie siedzieli jeden na prawicy, a drugi na lewicy]
[Zawitaj ku nam, boża mocy, adarem Ducha Świętego nasza sirca oświeci]
1915 [1423], Jan Łoś, editor,Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543[62], page209:
Na *[pami]anthko sw[ięt]a bozego pop[r]ossimi Mariey, mathki yego, asz nam ghot[o]wa v ssina swego vprossiczdaru ducha swenthego
[Na [pami]ątkę św[ięt]a bożego pop[r]osimy Maryjej, matki jego, aż nam got[o]wa u syna swego uprosićdaru Ducha Świętego]
1901 [1471],Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page127:
Dary ducha swyantego carisma
[Dary ducha świętego carisma]
1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor,Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej[63],Modlitewnik Nawojki, page50:
Radvy szye, dzyewycze naczyszczscha[…], yaz szwyatha troycza w zywoczye mathczynym oczysczyla y oszwyanczyla, ydary dvcha szwyanthego obdarowala
[Radzi się, dziewice naczyszcza[…], jaż święta trojca w żywocie matczynym oczyściła i oświęciła, idary ducha świętego obdarowała]
1908 [c.1500],Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume V, page 9:
Szethmydarow szwyątego ducha myala w szobye boza mathka
[Sietmidarow świętego ducha miala w sobie boża matka]
1885-2024 [c.1400], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors,Prace Filologiczne[64], volume IV, page753:
1858 [c.1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor,Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6,Poniec, page59:
Dwa thowarzysza[…] zawyazaly szye thako: kthory[…] pyrwey vmrze, thego rzeczy y gymyenye ma oszthacz themu, czo zosthanye zyw[…] Pothym[…] drugyemu szye nyemocz przydala[…], thedy rzekl[…]: Znam megodaru zawyazanye s thobą
[Dwa towarzysza[…] zawiązali sie tako, ktory[…] pirwej umrze, tego rzeczy i jimienie ma ostać temu, co zostanie żyw[…] Potym... drugiemu sie niemoc przydała[…] Tedy rzekł[…]: Znam megodaru zawiązanie z tobą]
Boryś, Wiesław (2005), “dar”, inSłownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie,→ISBN
Mańczak, Witold (2017), “dar”, inPolski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności,→ISBN
Bańkowski, Andrzej (2000), “dar”, inEtymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
Sławski, Franciszek (1958-1965), “dar”, inJan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors,Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
B. Sieradzka-Baziur,Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “dar”, inSłownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków:IJP PAN,→ISBN
Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska-Różycka, Magdalena Klapper, Tomasz Kolowca, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Joanna Duska, Maria Bugajska, Jan German, Beata Hejmo, Iwona Nobis, Dariusz Piwowarczyk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, editors (2024), “dar”, inBaza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny [Lexical Base of Medieval Polish] (in Polish),Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “dar”, inRozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków:Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
Dixo nr̃o ſẽnor amoyſen ſub aq̃ tu e el pueblo que ſaq̃ſt de egipto ala tierra q̃ iure aabraã á yſaac a iacob ẽ dix ato liñaie ladare trametre mio angel delante ti e detroyra tos eñemigos[…]
[Then] Our Lord said to Moses, “Go up from here, you and the people whom you brought out of Egypt, to the land I swore to Abraham, to Isaac and to Jacob when I said ‘I willgive it to your descendants.’ I will send my angel before you and he will destroy your enemies.[…]”
“DAR”, inElektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century],20.12.2010
Jan Karłowicz (1900), “dar”, inSłownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 1: Ado E, Kraków: Akademia Umiejętności, page310
↑1.01.1Boretzky, Norbert; Igla, Birgit (1994), “dar”, inWörterbuch Romani-Deutsch-Englisch für den südosteuropäischen Raum : mit einer Grammatik der Dialektvarianten [Romani-German-English dictionary for the Southern European region] (in German), Wiesbaden: Harrassowitz Verlag,→ISBN, page 65ab
^Marcel Courthiade (2009), “i/e dar, -a- ʒ. -a, -en-”, in Melinda Rézműves, editor,Morri angluni rromane ćhibǎqi evroputni lavustik = Első rromani nyelvű európai szótáram : cigány, magyar, angol, francia, spanyol, német, ukrán, román, horvát, szlovák, görög [My First European-Romani Dictionary: Romani, Hungarian, English, French, Spanish, German, Ukrainian, Romanian, Croatian, Slovak, Greek] (overall work in Hungarian and English), Budapest: Fővárosi Onkormányzat Cigány Ház--Romano Kher,→ISBN, pages120b-121a
Uncertain. Probably from a compound ofde andiar(ă). It may also perhaps come from an intermediate form*deară, fromLatindēvērō, or fromdēeārē. See alsodoar.
Possibly a reduced form ofnuair(“when”) (MacBain)[1] or possibly from early modernan tan a, an dan a, fromOld Irishin tan(“when”) from acc. sg. ofOld Irishtan(“time”) (Seosamh Watson).[2]
^MacBain, Alexander; Mackay, Eneas (1911), “dar”, inAn Etymological Dictionary of the Gaelic Language[1], Stirling,→ISBN, page123
^Seosamh Watson (1994), “Gaeilge na hAlban”, in K. McCone, D. McManus, C. Ó Háinle, N. Williams, L. Breatnach, editors,Stair na Gaeilge: in ómós do P[h]ádraig Ó Fiannachta (in Irish), Maynooth: Roinn na Sean-Ghaeilge, Coláiste Phádraig,→ISBN,§19.5, page690: “Ar chónaisc neamhaithnidiúla eile a áirítear i nGaeilge na hAlban tá (…) /ə/,/də/, /dər/, /dər ə/ (? <an tan a) ‘nuair’”
“dar” inAm Faclair Beag - Scottish Gaelic Dictionary.
Mark, Colin (2003),The Gaelic–English dictionary, London: Routledge,→ISBN, page211
Roy G. Wentworth (2003), “whenconj 1 (a) dar”, inFaclan is Abairtean à Ros an Iar[67]
Seosamh Watson (2022), “dar conj. ‘when’dər”, inEaster Ross Gaelic: Lexicon with Texts and Brief Phonology, Dublin Institute for Advanced Studies,→ISBN, page169
“dar”, inSlovníkový portál Jazykovedného ústavu Ľ. Štúra SAV [Dictionary portal of the Ľ. Štúr Institute of Linguistics, Slovak Academy of Science] (in Slovak),https://slovnik.juls.savba.sk,2003–2025