Vez je vještina i vrstaručnog rada kojom se možeukrasititkanina, pomoćuigle ikonca (ponekad i finomžicom).[1] Postoji više različitihtehnika vezenja, koje zavise od gustoće uboda,materijala kojim se veze (žica, biseri, perle..), ali je suština je uvijek ista - da se po nekom uzorku ukrasi tkanina.
Drevne egipatskegrobneslikarije pokazuju da su oni poznavali vezenje i tako ukrašavali svoju odjeću, pokrivače, zavjese išatore. Za vezenje su znali iDrevni Perzijanci, u vrijemeBitke kod Maratona (490 pne.), nosili su izvezene haljine kaouniforme.[1]
Starogrčkoslikarstvo navazama iz5. i6. vijeka pne. (i kasnije), prikazuje likove sa izvezanim haljama.[1]
Najstariji preživjeli vezovi suskitski, datirani između5. i3. vijek pne..Bizant je od otprilike330. do15. vijeka proizveo brojne vezove bogato ukrašenzlatom. Najstariji iskopanikineski vezovi su oni izDinastija Tang (618.-907.), ali su od sačuvanih puno poznatiji primjercicarskihsvilenih haljina izDinastije Qing (1644.-1911 /12). Iako se uIndiji za vez znalo još odantike, najstariji sačuvani primjerci su izmogulske ere (nakon1556.), od kojih su brojni prebačeni uEvropu od kraja17. do početka18. vijeka, prekoBritanske istočnoindijske kompanije.Stiliziranibiljni icvijetni motivi, naročito motivdrva u cvatu, utjecali su naengleski vez.[1]
I poNizozemskoj Istočnoj Indiji tokom17. -18. vijeka, se također puno vezlo nasvili.Sačuvani primjerci vezova izislamskePerzije (16. -17. vijek), imaju samogeometrijske motive, jer su zbogKur'ana,zabranjeniživotinjski ibiljni. Tokom18. vijeka ta zabrana se provodila manje rigorozno, iako je još uvijek formalno bila na snazi, pa se pojavljuju motivi cvijeća,lišća i stabljika. NaBliskom Istoku je vezenje postalo popularno međuseljacimaJordana u prvoj polovici20. vijeka. UzapadnomTurkestanu, tokom18.. i19. vijeka naročito su bili popularni vezovi izBuharecvijetnih motiva i svijetlihboja.Od16. vijeka uTurskoj se proizvodilo punozlatnih vezova na obojenojsvili sa stiliziranim motivimašipka i sličnih biljaka, ali je motivtulipana na kraju prevladavao. Vez je bio vrlo popularan i poGrčki otocima u18. i19. vijeku, sageometrijskim motivima, uz velike razlike od otoka do otoka, dok suJonski otoci iSkiros bili pod velikimturskim utjecajem.[1]
PoSjevernoj Evropi vezenje je sve dorenesanse, uglavnom bilo vezano ucrkvu. Dugi ogrtač sa izvezenimorlovima koju jeKarlo Veliki pokloniokatedrali uMetzu, odlično predstavljakarolinški vez. Najstariji sačuvaniengleski vez je iz10. vijeka, to je ogrtačsv. Cuthberta, izvezen zlatnim koncem, koji se čuva uKatedrali u Durhamu.PoznataTapiserija iz Bayeuxa iz11. vijeka, u stvari je vez -normanski rad napravljen je uEngleskoj.Križarski ratovi su doprinjeli da seEvropa upozna saIslamskom umjetnošću i motivima (kao što je par nasuprotnih stiliziranih životinja), pa je to dodatno ojačalobizantski utjecaj poevropskim zemljama, koje su odtad i svojeheraldičke simbole počeli vesti.[1]
ZauzimanjeAntiohije (1098.) iKonstatinopolisa (1204.) rezultiralo je i pljačkanjem vezova, koji su odnošeni da se poklonecrkvi i tako opere savjest. Ti radovi su utjecali i naheraldiku, odličan primjer za to je tunika Crni princ izKatedrale u Canterburyju, izvezena oko1376.
Najplodnije razdobljeengleskog veza bilo je između1100.-1350.,kada je bio poznat po cijelojEvropi kaoopus anglicanum (prevedeno salatinskog Engliski rad).KraljicaElizabeta I je svojompoveljom iz1561. odobrila radkompaniji - Broderer, pa je time vez sve više ulazio ugrađanske kuće, iako je taj proces izgleda započeo još za vladavineHenryja VIII.Tokom16. vijekaengleski ifrancuski vez bili su usko povezani, i vrlo slični, bitnije razlike su se počele pojavljivati u17. vijek. Tad seštampaju prveknjige uzoraka po kojima se izrađuje vez.[1]
Sjevernoamerički vez17. i18. vijeka odražava evropske vještine i konvencije, a najpopularniji motiv je svitanje.[1]
Početkom19. vijeka raširila se izBerlina modastrojnog vezenja - štikanje.[1]
Vez je postao popularan i po zemljamaJužne Amerike zbogŠpanjolskog utjecaja, pa suIndijanciCentralne Amerike razvili vrstu vezaperjem.[1]
Vezenje je postalo popularno tokom19. vijeka naročito po krajevima uPanonskoj nizini -Slavonija,Vojvodina[2], tako da je izvezenanarodna nošnja (šlingana haljina vezena zlatom) ostala obavezni diomiraza.[3]
UĐakovu se u želji da se tatradicija ne zaboravi, od1967. održava manifestacijaĐakovački vezovi.[4]
UMakedoniji se tradicija vezenja razvila pod utjecajemBizanta, a kasnije podturskim.[5]
Vez od tamnoplavog konca izbosanskogZmijanja uvršten je2014. naUNESCO-vPopis nematerijalne svjetske baštine u Evropi.[6][7]
- ↑1,001,011,021,031,041,051,061,071,081,09„Embroidery” (engleski). Embroidery. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 26. 08. 2016.
- ↑„Odlike narodnog veza u Vojvodini” (srpski). Odlike narodnog veza u Vojvodini. Academia. Pristupljeno 28. 08. 2016.
- ↑„ Bijeli i zlatni vez, šlinga, rupičanje, toledo, rišelje” (hrvatski). Bijeli i zlatni vez, šlinga, rupičanje, toledo, rišelje. Narodno blago Slavonije. Arhivirano izoriginala na datum 2016-12-12. Pristupljeno 28. 08. 2016.
- ↑„Đakovački vezovi” (hrvatski). Đakovački vezovi. Đakovo. Arhivirano izoriginala na datum 2014-07-15. Pristupljeno 26. 08. 2016.
- ↑„Makedonskiot naroden vez” (makedonski). Makedonskiot naroden vez. Soros. Pristupljeno 28. 08. 2016.
- ↑„Vez iz Bosne i Hercegovine postao dio UNESCO-ove svjetske kulturne baštine” (hrvatskosrpski). Vez iz Bosne i Hercegovine postao dio UNESCO-ove svjetske kulturne baštine. Prometej. Pristupljeno 28. 08. 2016.
- ↑„Zmijanje embroidery” (engleski). Zmijanje embroidery. UNESCO. Pristupljeno 28. 08. 2016.
_(14577321727).jpg)
