Powierzchnia Wysp Cooka wynosi 236,7km², natomiast obszarwyłącznej strefy ekonomicznej wysp wynosi 1 800 000 km². Wyspy zamieszkuje 17 434 osób (2016).Stolicą i największym miastem jestAvarua na wyspie Rarotonga.
Mieszkańcy wysp są główniePolinezyjczykami, których określa się mianemPolinezyjczyków Wysp Cooka. Ich liczba wynosi około 16,5 tysiąca. Należą do kilku grup etnicznych, tworzących społeczności poszczególnych wysp lub zespołów wysp. Posługują się pięcioma różnymi językami zrodziny polinezyjskiej oraz językiemangielskim. W ostatnich latach obserwuje się zlewanie poszczególnych grup w jedną wspólnotę etniczną. Tradycyjna kultura Polinezyjczyków zamieszkujących wyspyRarotonga,Atiu,Mauke iMitiaro,Manihiki,Rakahanga,Mangaia iTongareva wykazuje bliskie związki ze wschodnią Polinezją, a tylko społeczeństwo atoluPukapuka wykazuje podobieństwo do kultur zachodniopolinezyjskich[2].
Do ich tradycyjnych zajęć należą uprawapalm kokosowych,cytrusów orazrybołówstwo i połówpereł. Rocznie wyspy odwiedza także ok. 30 tys.turystów zagranicznych, co stanowi dodatkowe źródło utrzymania mieszkańców.
Około 22 tysiące mieszkańców wysp wyemigrowało doNowej Zelandii.
Wyspy Cooka są samorządnąmonarchią parlamentarną pozostającą w wolnym stowarzyszeniu zNową Zelandią. Głową kraju jestkrólKarol III, w którego imieniu funkcję sprawujePrzedstawiciel KrólaTom Marsters. Władzą ustawodawczą jest 24-osobowyparlament wybierany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję.
Na mocy konstytucji z 1965 roku Wyspy Cooka są państwem pozostającym w wolnym stowarzyszeniu z Nową Zelandią (każda ze stron może umowę o wolnym stowarzyszeniu wypowiedzieć w dowolnym czasie). Rząd Wysp sprawuje pełną władzę nad sprawami wewnętrznymi oraz częściowo nad zewnętrznymi. Nowa Zelandia odpowiada za obronność Wysp Cooka oraz częściowo za politykę zagraniczną (jednak musi konsultować swoje posunięcia z rządem Wysp Cooka). Wyspy Cooka mają prawo do nawiązywania stosunków dyplomatycznych z innymi państwami oraz organizacjami międzynarodowymi (są członkiem m.in.WHO,UNESCO orazILO[4], natomiast nie należą do ONZ, nawiązały stosunki dyplomatyczne z ponad 50 państwami). Ze względu na swój specyficzny status, Wyspy Cooka przez część państw uznane są za niepodległe państwo. ONZ uznała zdolność do zawierania traktatów przez Wyspy Cooka w rozumieniu prawa międzynarodowego[5].
Państwa, z którymi Wyspy Cooka nawiązały stosunki dyplomatyczne[6]:
W1858 doszło do zjednoczenia wysepek i powstania na wyspach niezależnego państwa (Królestwo Rarotonga). Od1888 wyspy stanowiłyprotektoratbrytyjski, zwany od1893Cook Islands Federation. W1901 wyspy zostały przekazane Nowej Zelandii, a w1903 zostało wyłączone z nichNiue jako osobna posiadłość. Od roku1965 wyspy są terytorium autonomicznym – państwem samorządowym swobodnie stowarzyszonym z Nową Zelandią[9].
Od początku XX wieku do czterech z Północnych Wysp Cooka (Manihiki,Penrhyn,Pukapuka iRakahanga) roszczenia zgłaszałyStany Zjednoczone. W1980 roku został podpisany traktat pomiędzy Nową Zelandią a Stanami Zjednoczonymi, na mocy którego Stany Zjednoczone uznały zwierzchność Nowej Zelandii nad spornymi wyspami.
Emisjarównoważnika dwutlenku węgla z Wysp Cooka wyniosła w 1990 roku 0,052 Mt, z czego 0,043 Mt stanowiła emisja dwutlenku węgla. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 2,334 t dwutlenku węgla. Od tego czasu emisje wahają się, przy czym dość duży, ale przejściowy wzrost nastąpił w 2012. Głównym źródłem emisji przez cały czas były energetyka i transport. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 0,042 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 2,412 t[10].
↑Bartłomiej Toszek (red.): Wyspy Cooka. Wielowymiarowy obraz państwa i społeczeństwa. Toruń: Adam Marszałek, 2021, s. 298-302, 306-311.ISBN 978-83-8180-463-9.
_(small_islands_magnified).svg)
