Abraham (hebr.אַבְרָהָם’Awrāhām,akad. A-bi-ra-mu[1],arab.إِبْرَاهِيمُIbrāhīm, dosł. „kochający ojciec”) – pierwotnie zwanyAbramem, pierwszy zhebrajskichpatriarchów. Wśród historyków nie ma konsensusu, czy faktycznie istniał[2]. Najprawdopodobniej żył na początku II tysiąclecia p.n.e.[3] Według relacji biblijnych był praojcem narodu żydowskiego, arabskiego, edomickiego i także innych.[4] Z woli BogaJahwe wyruszył zMezopotamii doPalestyny[5]. MążSary iHagar, ojciecIzaaka[6] iIzmaela[7].
Abram razem z ojcemTerachem, żonąSaraj (która była jego przyrodnią siostrą) i bratankiemLotem mieszkał początkowo wUr chaldejskim[1]. Później zamieszkiwał w krainieCharan, w celu dotarcia doKanaanu[8]. Stary Testament początkowo nie podaje przyczyny opuszczenia Ur. Przyczyną mogła być niespokojna sytuacja po upadkuIII dynastii z Ur wywołana konfliktami pomiędzy autochtonami iamoryckimi imigrantami.DeuterokanonicznaKsięga Judyty podaje powody religijne: odmowę kultu lokalnych bóstw[9], podobną wersję podaje apokryficznaKsięga Jubileuszów[1]. Niektórzy bibliści dodają jeszcze do tego purytańską reakcję na bogactwo i zgniliznę moralną otoczenia[10], inni piszą o względach polityczno-gospodarczych i o tęsknocie za pełnym życiem koczowniczym[11]. Dopiero w dalszej kolejnościKsięga Rodzaju stwierdza, że wyjście z Ur było wolą BogaJahwe[12][13]. Taką interpretację potwierdzają teżDzieje Apostolskie[14] iKsięga Jozuego[15]. To wytłumaczenie wspierają też bibliści chrześcijańscy, zdając sobie jednak sprawę z trudności wskazania, w jaki sposób żyjący w otoczeniu o przekonaniach politeistycznych Abraham doszedł do wiary w jednego Boga[11]. Najczęściej jednak podaje się motyw nadprzyrodzony – to nie Abraham poznał Boga, ale to Bóg objawił się Abrahamowi[11][16].
Droga do Charanu mogła prowadzić wzdłużTygrysu przezLagasz iAszur lub wzdłużEufratu przezBabilon iMari. Obecnie bardziej prawdopodobna wydaje się ta druga trasa[1]. W Charanie właśnie Abramowi objawił sięBóg i rzekł:Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę[17]. Obiecał Abramowi uczynić z niego wielkinaród i rozsławić jego imię naświat. Abram posłuchał swojego Pana i udał się w drogę wraz z bratankiem i żoną, mimo swoich siedemdziesięciu pięciu lat. Gdy dotarł do dębówMamre koło miejscowościSychem, Bóg ukazał się mu ponownie:Twojemu potomstwu daję właśnie tę ziemię. Następnie kolejno wędrował Abram w stronęNegewu iEgiptu, aż wrócił ponownie do Kanaanu wraz ze swoim bratankiemLotem. Gdy obaj osiedli wBetel, wynikła sprzeczka pomiędzy pasterzami trzód Abrama i pasterzami trzód Lota. Kraj nie mógł utrzymać ich obu, ze względu na zbyt liczne trzody owiec i wołów, które posiadali. Wtedy Abram rzekł do Lota: „Niechaj nie będzie sporu między nami, między pasterzami moimi a pasterzami twoimi, bo przecież jesteśmy krewni. Wszak cały ten kraj stoi przed tobą otworem. Odłącz się ode mnie! Jeżeli pójdziesz w lewo, ja pójdę w prawo, a jeżeli ty pójdziesz w prawo, ja – w lewo” (Rdz 13,5-17). Lot wybrał sobie całą dolinęJordanu i wyruszył ku wschodowi, I tak rozłączyli się obaj. Po odejściu Lota Abram dostał od swojego Pana ziemieizraelskie i miał za zadanie obejść je „wzdłuż i wszerz”.
Po tych wydarzeniach Bóg obiecał Abramowi potomka, ale wyjaśnił mu również, że jego spadkobiercy będą w obcym kraju niewolnikami przez przeszło czterysta lat[18]. Wtedy toJahwe zawarł przymierze z Abramem, mówiąc:Potomstwu twemu daję ten kraj, odRzeki Egipskiej aż do rzeki wielkiej, rzekiEufrat.
Gdy Abram miał 99 lat, ponownie objawił mu sięJahwe i obiecał niezmiernie liczne potomstwo. Nadał mu imię Abraham, gdyż zamierzał uczynić go ojcem narodów. Abram, a odtąd już Abraham, miał zapoczątkować dynastię królewską. Swoją żonęSaraj miał zacząć też inaczej nazywać. Jej nowym imieniem miało być Sara. Abrahamowi za rok miał urodzić się syn, chociaż jego żona w to nie wierzyła. Jednak Bóg ukazał jej łaskawość i uczynił to, co zapowiedział. Sara urodziła syna dokładnie w tym czasie, jaki został wyznaczony. Abraham dał synowi imięIzaak.
Po tych wydarzeniach Bóg-Elohim (jednak według tłumaczeniaSartre’a anioł[19], hebrajskieוהאלהים, w Torze: veha'elohim, w Koranie: sen) spowodował próbę (według innych interpretacji prowokowanie, kuszenie) Abrahama. Kazał mu na jednym z pagórków złożyć w ofierze swojego syna. Abraham nazajutrz podjął decyzję. Narąbał drzewa dla spalenia ofiary i wyruszył w drogę. Na górzeMoria zbudował ołtarz, związał syna i sięgnął ręką ponóż. Ale wtedy ukazał się anioł (dosłowne tłumaczenie aniołJahwe) i powiedział:Nie podnoś ręki na chłopca i nie czyń mu nic złego! Teraz poznałem, że boisz się Boga, bo nie odmówiłeś mi nawet twego jedynego syna. Po chwili Abraham spostrzegł niedaleko barana i złożył go w ofierze zamiast syna. Następnie anioł przemówił ponownie i pobłogosławił Abrahama za jego oddanie. Abraham wrócił więc do swych sług i wyruszył w kolejną drogę, tym razem doBeer-Szeby. Abraham dożył 175 lat.
Według Biblii synem, który miał zostać ofiarowany, byłIzaak. Według tradycji muzułmańskiej – Izmael.
Po śmierci, w wieku 175 lat, Abraham został pochowany przez Izaaka i Izmaela obok żony Sary wHebronie.Według Biblii starszy syn AbrahamaIzmael urodzony przez niewolnicęHagar jest przodkiem plemionarabskich.Izaak spłodzony w wieku stu lat i urodzony przez uznawaną dotychczas za bezpłodną żonę Sarę –Izraelitów iEdomitów. Po śmierci Sary Abraham poślubiłKeturę, która urodziła mu sześciu synów[20] –Zimrana,Jokszana,Medana,Midiana,Jiszbaka,Szuacha. Abraham wysłał tych synów, by zajęli krainę Trogloditis i część Arabia Felix nadMorzem Czerwonym[potrzebny przypis]. Istnieje także legenda, że jeden z wnuków Abrahama, syn Madana, napadł zbrojnie naLibię i ją podbił. Jego potomkowie, którzy się tam osiedlili, nazwali jąAfryką od imienia zdobywcy (J.Flawiusz DDIXV239).
W kalendarzu własnymŁaciński patriarchat Jerozolimy obchodzi wspomnienie obowiązkowe patriarchy Abrahama z własnymi tekstami mszalnymi iLiturgii godzin. Wspomnienie to obowiązuje również w klasztorachKustodii Ziemi Świętej znajdujących się na terenie patriarchatu. WGodzinie czytań odczytywane są: jako pierwsza lektura fragment o powołaniu patriarchy zaczerpnięty z Księgi Rodzaju (11,31-12.1-9), jako drugie czytanie fragment zKomentarza do Ewangelii wg św. Jana autorstwaśw. Augustyna biskupa (Abraham rozradował się... 45,PL 35,1712)[24].
Abraham jest uznawany za proroka również przez wyznawców Islamu. Jest wielokrotnie wymieniany wKoranie. W świecie muzułmańskim jest określany imieniem Ibrahim. Największe święta muzułmańskie –Eid al-Adha – są związane z historią Abrahama i jego syna. Również historia odbudowaniaKaaby i powstaniaMekki zgodnie z tradycją muzułmańską są ściśle związane z historią Abrahama,
O tej biblijnej postaci zostało napisanych wiele książek i nakręcono szereg filmów. Na przestrzeni wieków powstało dużo dzieł sztuki przedstawiającychprzyjaciela Boga.
Abraham przedstawiany jest w stroju z epoki jako składający ofiarę z baranka lub swego syna Izaaka. Jego atrybuty to Izaak na stosie, stos, anioł, baranek w zaroślach, nóż, trzej aniołowie[25].
↑Martin Bocian: Leksykon postaci biblijnych: ich dalsze losy w judaizmie, chrześcijaństwie, islamie oraz w literaturze, muzyce i sztukach plastycznych. Juliusz Zychowicz (tłum.). Kraków: Znak, 1995, s. 27.ISBN 83-7006-393-4.
↑Proprio della Custodia di Terra Santa. Liturgia delle Ore con in appendice i testi per la Liturgia delle Ore nei santuari della Custodia di Terra Santa. Stéphane Milovitch (red.). Mediolan: Edizioni Terra Santa, 2015, s. 370–379.ISBN 978-88-6240-357-3. (wł.).
Alfred Tschirschnitz: Dzieje ludów biblijnych. Wyd. I. Cz. VII: Dzieje starożytnego Izraela. Warszawa: M. Sadren i S-ka, 1994.ISBN 83-86340-00-3. Brak numerów stron w książce
.jpg)
_Liber_Chronicarum_(serietitel)%2c_RP-P-2016-49-10-8.jpg)
