Cylchfa Amser Gorllewin Indonesia, Cylchfa Amser Canol Indonesia, Indonesia Eastern Standard Time, Asia/Jakarta, Asia/Pontianak, Asia/Makassar, Asia/Jayapura
Mae Indonesia ynweriniaetharlywyddol, gyfansoddiadol gyda deddfwrfa etholedig. Mae ganddi 34 talaith, ac mae gan bump ohonynt statws arbennig. Prifddinas y wlad,Jakarta, ywardal drefol ail-boblog fwyaf y byd. Mae'r wlad yn rhannu ffiniau âPapua Gini Newydd,Dwyrain Timor, a rhan ddwyreiniolMalaysia. Mae gwledydd cyfagos eraill yn cynnwysSingapore,Fietnam,Y Philipinau,Awstralia,Palau, acIndia (Ynysoedd Andaman a Nicobar). Er gwaethaf ei phoblogaeth fawr a'i rhanbarthau poblog iawn, mae gan Indonesia ardaloedd helaeth o fannau heb eu poblogi, gydag un o lefelau bioamrywiaeth uchaf y byd.
Mae Indonesia'n cynnwys cannoedd ogrwpiau ethnig ac ieithyddol brodorol gwahanol, gyda ohonynt y mwyaf. Rhennir eu hunaniaeth a gwelir hyn yn eu harwyddair" Bhinneka Tunggal Ika " ("Undod mewn Amrywiaeth" ynllythrennol, "llawer, ac eto un"). Mae ganndynt un iaith genedlaethol, amrywiaeth ethnig, plwraliaeth grefyddol o fewn poblogaeth fwyafrif Mwslimaidd, a hanes o wladychiaeth a gwrthryfel yn ei erbyn y gwladychwyr.
Yn 2021, Economi Indonesia oedd y 16fed fwyaf y byd yn ôlCMC enwol a'r 7fed fwyaf gan PPP. Mae'n bŵer rhanbarthol ac fe'i hystyrir yn bŵer canol mewn materion byd-eang. Mae'r wlad yn aelod o sawl sefydliad amlochrog, gan gynnwys yCenhedloedd Unedig,Sefydliad Masnach y Byd,G20, ac aelod-sefydlydd o'rMudiad Heb Aliniad, Cymdeithas Cenhedloedd De-ddwyrain Asia (<a href="./ASEAN" rel="mw:WikiLink">ASEAN</a>), Uwchgynhadledd Dwyrain Asia, a'rSefydliad Cydweithrediad Islamaidd.
Mae'r enwIndonesia yn deillio o'rGroeg Indos (Ἰνδός ) anesos (νῆσος ), sy'n golygu "ynysoedd Indiaidd".[1] Mae'r enw'n dyddio o'r18g, gan ragflaenu'r wladwriaeth annibynnol o'r enw yma.[2] Ym 1850, cynigiodd George Windsor Earl,ethnolegydd o Loegr, y termauIndunesians am yr ardal aMalayunesians - ar gyfer trigolion yr "Archipelago Indiaidd neu Archipelago Malay ".[3] Yn yr un cyhoeddiad, defnyddiodd un o'i fyfyrwyr, James Richardson Logan,Indonesia fel cyfystyr ar gyfer yrArchipelago Indiaidd.[4][3]
Fodd bynnag, roedd academyddion o'r Iseldiroedd a oedd yn ysgrifennu yng nghyhoeddiadau India'r Dwyrain yn amharod i ddefnyddioIndonesia ; roedd yn well ganddyn nhwArchipelago Malay (Iseldireg:Maleische Archipel).[5]
Ar ôl 1900, daethIndonesia yn fwy cyffredin mewn cylchoedd academaidd y tu allan i'rIseldiroedd, a mabwysiadodd grwpiau cenedlaetholgar brodorol yr enw.[6] Poblogeiddiodd Adolf Bastian o Brifysgol Berlin yr enw trwy ei lyfrIndonesien oder die Inseln des Malayischen Archipels, 1884–1894. Yr ysgolhaig brodorol cyntaf i ddefnyddio'r enw oedd Ki Hajar Dewantara pan ym 1913, sefydlodd ganolfan i'r wasg yn yr Iseldiroedd,Indonesisch Pers-bureau.[7]
Morwyr oPortiwgal oedd yr Ewropeaid cyntaf i gyrraedd ynysoedd Indonesia yn1512. Dilynwyd hwy gan fasnachwyr o'rIseldiroedd a Phrydain. Yn 1602 sefydlwydCwmni India'r Dwyrain yr Iseldiroedd (VOC), a'r cwmni yma oedd y pwer mawr yn yr ynysoedd hyd 1800, pan ddaethant yn rhan o ymerodraeth yr Iseldiroedd dan y llywodraeth.
Yn ystod yrAil Ryfel Byd meddiannwyd yr ynysoedd ganJapan. Ar ddiwedd y rhyfel yn Awst1945, cyhoeddodd y cenedlaetholwyr Indonesaidd, dan arweiniadSukarno, wladwriaeth annibynnol. Ceisiodd yr Iseldiroedd ad-ennill grym, ond wedi cryn dipyn o ymladd gorfodwyd hwy i gydnabod annibyniaeth Indonesia yn Rhagfyr 1949.
Bu Sukarno yn arlywydd hyd1968. Gwanychwyd ei safle yn ddirfawr gan ddigwyddiadau30 Medi1965, pan laddwyd chwech cadfridog yn yr hyn a hawlid oedd yn ymgais ganBlaid Gomiwnyddol Indonesia (PKI) i gipio grym. Ymatebodd y fyddin, dan arweiniad y cadfridogSuharto, trwy ladd miloedd lawer o gomiwnyddion ac eraill y dywedid eu bod mewn cydymdeimlad â hwy. Credir i rhwng 500,000 a miliwn o bobl gael eu lladd. Daeth Suharto yn arlywydd yn ffurfiol ym mis Mawrth1968.
Yn ystod cyfnod Suharto bu tŵf economaidd sylweddol, ond effeithiwyd ar yr economi yn ddifrifol gan broblemau economaidd Asia yn 1997 a 1998. Cynyddodd protestiadau yn erbyn Suharto, ac fe'i gorfodwyd i ymddiswyddo ar21 Mai1998. Yn1999 pleidleisioddDwyrain Timor i adael Indonesia a dod yn wladwriaeth annibynnol.
Yn dilyn ymddiswyddiad Suharto, sefydlwyd trefn fwy democrataidd, a chynhaliwyd yr etholiad uniongyrchol cyntaf i ddewis Arlywydd yn2004.
Oherwydd maint a hinsawdd drofannol Indonesia, yma y ceir y lefel ail-fwyaf o fioamrywiaeth yn y byd; dim ondBrasil sydd a lefel uwch. Ar yr ynysoedd gorllewinol, ceir anifeiliad tebyg i'r rhai ar gyfandir Asia. Mae nifer o'r rhywogaethau o famaliaid mawr megisteigr Sumatra,rheinoseros Java, yrorangwtang, yreliffant ac eraill mewn perygl o ddiflannu. Mae llawer o'rfforestydd trofannol wedi eu colli yn y blynyddoedd diwethaf, oherwydd torri coed, llawer ohono yn anghyfreithlon, a llosgi'r coed yn fwriadol.
Disgrifiodd y naturiaethwr o Gymro,Alfred Russel Wallace, y llinell rhwng rhywogaethau Asiaidd a rhywogaethau Awstralaidd, a elwir ynLinell Wallace. Mae'n gwahanu Kalimantan a Sulawesi, yna'n gwahanu Lombok a Bali. I'r dwyrain o'r llinell yma, mae'r anifeiliaid a phlanhigion o fathau Awstralaidd.
Dynodirgwlad anghydnabyddedig neu a gydnabyddir yn rhannol ganlythrennau italig. 1 Cydnabyddir ganDwrci yn unig. 2 Gyda'r mwyafrif o'i thir ynAffrica. 3 YnNe Orllewin Asia yn gyfan gwbwl, ond ystyrir yn rhan oEwrop am resymau hanesyddol, gwleidyddol, ac/neu diwylliannol. 4 Yn rhannol neu ddim o gwbwl yn Ewrop, yn dibynnu ar ddiffiniadau'r ffiniau rhwng Ewrop ac Asia. 5 Ystyrid weithiau yn rhan oOceania. 6 Gyda lleiafrif o'i thir yn Asia. 7 Ystyrid ynysforSocotra yn rhan o Affrica. 8 Gweinyddir gan Weriniaeth Pobl Tsieina. 9 Nid yn llwyr annibynnol.
↑Tomascik, Tomas; Mah, Anmarie Janice; Nontji, Anugerah; Moosa, Mohammad Kasim (1996).The Ecology of the Indonesian Seas – Part One. Hong Kong: Periplus Editions.ISBN978-962-593-078-7.
↑Logan, James Richardson (1850). "The Ethnology of the Indian Archipelago: Embracing Enquiries into the Continental Relations of the Indo-Pacific Islanders". Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia4: 252–347.
↑van der Kroef, Justus M (1951). "The Term Indonesia: Its Origin and Usage". Journal of the American Oriental Society71 (3): 166–171. doi:10.2307/595186. JSTOR595186.
↑van der Kroef, Justus M (1951). "The Term Indonesia: Its Origin and Usage". Journal of the American Oriental Society71 (3): 166–171. doi:10.2307/595186. JSTOR595186.van der Kroef, Justus M (1951).
↑Anshory, Irfan (16 Awst 2004)."The origin of Indonesia's name" (yn Indoneseg). Pikiran Rakyat. Archifwyd o'rgwreiddiol ar 15 December 2006. Cyrchwyd15 December 2006.Anshory, Irfan (16 Awst 2004).
