• przede

Inherited fromProto-Slavic*perdъ.

• IPA^(key):/ˈpʂɛt/
• Rhymes:-ɛt
• Syllabification:przed

przed

1. denotes time;before [withinstrumental]
2. denotes location;before,in front of;ahead of[withinstrumental]

• Stefan Ramułt (1893) “před”, inSłownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego (in Kashubian), page163
• Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “przed, przede”, inSłownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi‎^[1], volume 2, page653
• “przed”, inInternetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby,2022

• przede

Inherited fromProto-Slavic*perdъ. First attested in the 14th century.

• IPA^(key):(10^th–15^th CE)/pr̝ɛt/
• IPA^(key):(15^th CE)/pr̝ɛt/

przed

1. (attested inLesser Poland,Greater Poland)denotes location;before,in front of;ahead of[withinstrumental]
   • c.1301-1350,Kazania świętokrzyskie‎^[2],Miechów, pagecr 30:

     Pred uolem apred oslem v yaslkach s[ię położył] bil

     [Przed wołem aprzed osłem w jasłkach S[yn Boży położon] był]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[3],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages71, 5:

     Przebiwacz *bodze se slunczem yprzed *mesoczem (ante lunam) w pocolene y w pocolene

     [Przebywać będzie se słuńcem iprzed miesiącem (ante lunam) w pokolenie i w pokolenie]

   • 1959 [1422], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors,Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number1099,Poznań:

     Yaco ne szabyl szarniprzet yego psy any gey iego psi gonily do yego wsy

     [Jako nie zabił sarnyprzed jego psy, ani jej jego psi gonili do jego wsi]

   • 1908 [c.1500],Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume V, page12:

     Angyyel palmą rayszką yey dal, abyprzeth panną noszona, gdy do grobu prowadzona

     [Anjeł palmę rajską jej dał, abyprzed panną noszona, gdy do grobu prowadzona]

   • Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[4], page822:

     Takoz za ssobą yprzed sobą byl (sc. Jesus) tako sylnye vbyth, yze v yego vschythkym zyvoczye... nye bylo myescza czalego

     [Takoż za sobą iprzed sobą był (sc. Jesus) tako silnie ubit, iże w jego wszytkim żywocie... nie było mieśca całego]

2. (attested inGreater Poland,Masovia)denotes time;before[withinstrumental]
   • 1959 [1390], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors,Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number82,Poznań:

     Jaco Potrek ne obszaloual Sandziuoyaprzet szeczø nedzel

     [Jako Piotrek nie obżałował Sędziwojaprzed szecią niedziel]

   • 1959 [1391], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors,Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number284,Poznań:

     Jako mi sø Wanczlaw poclonilprzeth swantim Marczinem

     [Jako mi się Więcław pokłoniłprzed świętym Marcinem]

   • 1930 [c.1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor,Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[5], section 22,1:

     Wszitci gyny wyøczsy vrodzenym, gyszprzed nym (ante eum) bily, zmordowany sø

     [Wszytcy jini więcszy urodzenim, jiżprzed nim (ante eum) byli, zmordowani są]

   • 1895 [1448–1450],Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński,Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów,Warka, page37:

     Gdysz gescze bylaprzeth lathy alybo molthsza (pro mlothsza) lath (dum... esset minor annis)

     [Gdyż jeszcze byłaprzed laty alibo młodsza lat (dum... esset minor annis)]

   • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors,Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages42, 1:

     Zalowal szyą Pyotr na Andrzeya, ysze chcze gy wygnacz sz domvprzed czasszem

     [Żałował się Piotr na Andrzeja, iże chce ji wygnać z domuprzed czasem]

3. (attested inGreater Poland,Lesser Poland)denotes witnesses to an action;in front of[withinstrumental]
   • 1967 [1394], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors,Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number65,Kościan:

     Iaco Buthka... uczinila zaplaczeneprzed Yanem

     [Jako Budka... uczyniła zapłacenieprzed Janem]

   • Beginning of the 15th century,Łukasz z Wielkiego Koźmina,Kazania gnieźnieńskie‎^[6],Krakow, page 4b:

     Dzeczøthko... gestcy ono biloprzeth svø milø mathkø plakalo, allecz... [p]przed svøth[y]my angoly gestcy szø ono bylo ssmalo

     [Dzieciątko... jestci ono było przed swą miłą matką płakało, aleć... przed święt[y]mi anjoły jestci się ono było śmiało]

   • 1915 [Fifteenth century], Jan Łoś, editor,Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[7], page444:

     Then, ktho myeprzethobą (leg. przed tobą) vyny, memv szerczv czyaskoscz czyny

     [Ten, kto mieprze[d] tobą wini, memu siercu ciężkość czyni]

4. (attested inMasovia)according to, in someone'sopinion[withinstrumental]
   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor,Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116,Warsaw, page287:

     Byly sprawyedlywy obaprzed bogyem (ante deum Luc 1, 6)

     [Byli sprawiedliwi obaprzed Bogiem (ante deum Luc 1, 6)]

5. (attested inLesser Poland)in relation to[withinstrumental]
   • Beginning of the 15th century,Łukasz z Wielkiego Koźmina,Kazania gnieźnieńskie‎^[8],Krakow, page11b:

     Isci szø onypred luczmy vkaszugø dobrzy, allecz ony szø pred bodzem sly

     [Iżci się oniprzed ludźmi ukazują dobrzy, aleć oni są przed Bogiem źli]

6. (attested inGreater Poland)because of[withinstrumental]
   • 1967 [1420], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors,Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number812,Kościan:

     Yaco Marczin nye mogl przeyachadzprzed slim powetrzim ieszora oglandacz

     [Jako Marcin nie mogł przejachaćprzed złym powietrzym jeziora oględać]

7. (attested inLesser Poland)denotes source of fear;of[withinstrumental]
   • Beginning of the 15th century,Łukasz z Wielkiego Koźmina,Kazania gnieźnieńskie‎^[9],Krakow, page 5b:

     Chosci bi gy (sc. synka) onapred szimnem bila przycrila

     [Cożciby ji (sc. synka) onaprzed zimnem była przykryła]

8. denotes a person blocking an action[withinstrumental]
   • 1930 [c.1455], “I Reg”, in Ludwik Bernacki, editor,Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[10], section 20,2:

     Ale genø tø rzecz zatayl ocyecz moyprzede mnø

     [Ale jenę tę rzecz zataił ociec mojprzede mną]

9. (attested inLesser Poland,Sieradz-Łęczyca,Greater Poland)used in comparisons;than[withinstrumental]
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[11],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages134, 5:

     Welyky gest gospodzyn a bog naszprzed wszemy boghy (prae omnibus diis)

     [Wieliki jest Gospodzin a Bog naszprzed wszemi bogi (prae omnibus diis)]

   • 1415,Przecław Słota,O zachowaniu się przy stole‎^[12],Łęczyca,Poznań, line84:

     Ya wasz chwalø, panny, pane, yszprzeth wami niczsz lepszego ne

     [Ja was chwalę, panny, panie, iżprzed wami nics lepszego nie]

   • 1930 [c.1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor,Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[13], section 20,3:

     Nye bødzyesz myecz bogow czudzichprzede mnø (coram me)

     [Nie będziesz mieć bogow cudzychprzede mną (coram me)]

10. denotes a form or shape which someone takes;as[withinstrumental]
    • Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[14], page165:

      Yestesmyprzed trzemy personamy (sub personis tribus) v yednym bostvye

      [Jestesmyprzed trzemi personami (sub personis tribus) w jednym bostwie]

11. (attested inLesser Poland)denotes higher position of importance;above[withinstrumental]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors,Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[15],Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ath 1:

      Ktorykole chcze zbawon bycz,przede wszym (ante omnia) potrz[e]byszno gest, aby dzerszal krzesc[ij]anskø werø

      [Ktorykole chce zbawion być,przede wszym (ante omnia) potrz[e]bizno jest, aby dzierżał krześci[j]ańską wierę]

12. (attested inLesser Poland)denotes movement;in front of[withaccusative]
    • c.1301-1350,Kazania świętokrzyskie‎^[16],Miechów, page ar 5:

      Pospesihø sø do coscola na modlituøpred boga usemogøcego

      [Pośpieszychą się do kościoła na modlitwęprzed Boga wszemogącego]

    • Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[17], page253:

      Vyrzvczyly y (leg. ji, sc. Jesusa)przed myasto (extra civitatem Luc 4, 29)

      [Wyrzucili ji (sc. Jesusa)przed miasto (extra civitatem Luc 4, 29)]

13. (attested inSieradz-Łęczyca,Greater Poland)forward;ahead of[withaccusative]
    • 1415,Przecław Słota,O zachowaniu się przy stole‎^[18],Łęczyca,Poznań, line71:

      Panny, na to szø trzymaycze, male køszyprzed szø kraycze

      [Panny, na to się trzymajcie, małe kęsyprzed się krajcie]

14. denotes time;before[withaccusative]
    • Middle of the 15th century,Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[19], page580:

      Vyeczczye, yzecz rychlo vstane z marthvych... y przydąpr[z]ed vass (praecedam vos Mat 26, 32) do Galyleey

      [Wiedzcie, iżeć rychło wstanę z martwych... i przydępr[z]ed was (praecedam vos Mat 26, 32) do Galileej]

15. (attested inLesser Poland)denotes person accompanying an action;before[withaccusative]
    • 1937 [Fifteenth century],Středověké listy ze Slovenska. Sbírka listů a listin, psaných jazykem národném.‎^[20], volume I,Lesser Poland, page23:

      Thv my szya nye vszpravyethlyvyl, gdzye szyąprzeth vaszą myloszcz oblygoval, ysz my myal zaplaczycz

      [Tu mi się nie usprawiedliwił, gdzie sięprzed waszą miłość obligował, iż mi miał zapłacić]

16. (attested inGreater Poland)because of[withaccusative]
    • 1858 [c.1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor,Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6,Poniec, page58:

      Kyedy dlusznyk wynydzye sz myaszthaprzed dlugy (propter debita)

      [Kiedy dłużnik wynidzie z miastaprze[d] długi (propter debita)]

17. (attested inSieradz-Łęczyca,Greater Poland)for,benefitting[withaccusative]

    Synonyms:dla,ku

    • 1415,Przecław Słota,O zachowaniu się przy stole‎^[21],Łęczyca,Poznań, line110:

      Przymicze tho powedaneprzed waszø czescz, panni, pane

      [Przymicie to powiedanieprze[d] waszę cześć, panny, panie]

18. denotes higher position of importance;above[withaccusative]
    • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors,Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages89, 1:

      Czokoly szwyathczy gayony sand, to gydzeprzed wszythky gyne szwyadeczstwa

      [Cokoli świadczy gajony sąd, to jidzieprzed wszytki jine świadecstwa]

• Polish:przed
• Silesian:przed

• Boryś, Wiesław (2005) “przed”, inSłownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie,→ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “przed”, inEtymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “przed, przede”, inSłownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków:IJP PAN,→ISBN

• przede

Inherited fromOld Polishprzed.

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Audio 3:

  (file)

• Rhymes:-ɛt
• Syllabification:przed
• Homophone:przed-

przed

1. denotes location;before,in front of;ahead of[withinstrumental]

   Antonym:za

2. denotes movement;in front of[withaccusative]

   Antonyms:sprzed,za

3. denotes time;before[withinstrumental]

   Antonym:po

4. denotes how long ago something happened;ago[withinstrumental]

   Synonym:temu

   Antonyms:po,za

5. before(under consideration, judgment, authority of)

   Synonym:przed obliczem

6. used in government with some verbs to denote prevention;against,for;from[withinstrumental]

   uciekaćprzed czymś ―to fleefrom something

   chować sięprzed kimś ―to hidefrom somebody

7. denotes witnesses to an action;in front of[withinstrumental]

   Synonym:przy

8. (Malbork,Lubawa,Ostróda)Synonym ofdla

According toSłownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990),przed is one of the most used words in Polish, appearing 109 times in scientific texts, 143 times in news, 88 times in essays, 213 times in fiction, and 129 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 682 times, making it the 445th most common word in a corpus of 500,000 words.^[1]

• przed inWielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• przed in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “przed, przede”, inSłownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “PRZED”, inElektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2010 May 6
• “PRZEDE”, inElektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2010 May 18
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “przed”, inSłownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “przed”, inSłownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz,A. Kryński,W. Niedźwiedzki, editors (1912), “przed”, inSłownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page52
• Kazimierz Nitsch (1907) “przed”, in “Dyalekty polskie Prus zachodnich”, inMateryały i Prace Komisyi Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie (in Polish), volume 3, Krakow: Akademia Umiejętności, page391

• przedy

Inherited fromOld Polishprzed.

• IPA^(key):/ˈpʂɛt/

• Audio:

  (file)

• Rhymes:-ɛt
• Syllabification:przed

przed

1. denotes location;before,in front of[withinstrumental]

   Synonym:pod

   Antonym:za

2. denotes movement;in front of[withaccusative]

   Synonym:pod

   Antonym:za

3. denotes time;before[withinstrumental]

   Synonym:zanim

   Antonym:po

4. denotes witnesses to an action;in front of[withinstrumental]

   Synonym:przi

5. denotes how long ago something happened;ago[withinstrumental]

   Synonym:tymu

   Antonym:po

6. used in government with some verbs to denote prevention;against,for[withinstrumental]

   Synonym:ôd

7. before(under consideration, judgment, authority of)[withinstrumental]

• przed in dykcjonorz.eu
• przed in silling.org