Fromczarować +‎-nica. First attested in 1386.

• IPA^(key):(10^th–15^th CE)/t͡ʃʲarɔvɲit͡sa/
• IPA^(key):(15^th CE)/t͡ʃʲarɔvɲit͡sa/

czarownica f (male equivalentczarownik)

1. (attested inMasovia,Sieradz-Łęczyca,Greater Poland)female equivalent ofczarownik(“hag,hex,witch”)(sorceress, enchantress)
   • 1885-2024 [c.1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors,Prace Filologiczne‎^[1], volume I,Międzyrzec,Warsaw, page496:

     Czarownicza prescitrix

     [Czarownica prescitrix]

   • 1908 [1433-1434],Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume V, page 6:

     Sortilegi velczarownycze, cuglarze, *guszlinczy, initiatores vel czarnoks[ąs]nyczy, qui sortilegiis vel nawązow utuntur

     [Sortilegi velczarownice, kuglarze, guślnicy, initiatores vel czarnoks[ięż]nicy, qui sortilegiis vel nawązow utuntur]

   • 1874-1891 [XV p. pr.],Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^[2],[3],[4], volume XLVII, page359:

     Czarownicza malefica

     [Czarownica malefica]

   • 1874-1891 [XV med.],Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^[5],[6],[7], volume XXIV, page347:

     Czyarownycze precantatores

     [Czarownice precantatores]

   • 1885-2024 [c.1450], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors,Prace Filologiczne‎^[8], volume IV, page573:

     Doczarownicze ad phitonissam

     [Doczarownice ad phitonissam]

   • 1874-1891 [1466],Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[9],[10],[11]}, volume XXII,Łęczyca, page25:

     Czyarownycze fitonissas

     [Czarownice fitonissas]

   • 1901 [1471],Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page95:

     Czarowniczie auguriantes

     [Czarownice auguriantes]

   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors,Prace Filologiczne‎^[12], volume V, page 7:

     Musa... fitonissa al.czarofnicza

     [Musa... fitonissa al.czarownica]

   • 1874-1891 [XV p. post.],Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[13],[14],[15]}, volume XXIV, page94:

     Carov[n]icze, cugla[rze]

     [Czarownice, kuglarze]

   • 1874-1891 [XV p. post.],Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[16],[17],[18]}, volume XXV, page181:

     Czarownycze incantatrices

     [Czarownice incantatrices]

   • 1874-1891 [XV p. post.],Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[19],[20],[21]}, volume XXV, page199:

     Sortilegiczarownicze, kuglarze sunt, qui ... circa coniugia incantaciones nyeswody faciunt, graviter peccant, qui sortilegia faciunt, quando ex una domo in alteram exeunt aut carbones proiciunt aut ceram aut plumbum in aquam fundunt aut incantaciones dicunt in nomine dei et filii

     [Sortilegiczarownice, kuglarze sunt, qui ... circa coniugia incantaciones niezwody faciunt, graviter peccant, qui sortilegia faciunt, quando ex una domo in alteram exeunt aut carbones proiciunt aut ceram aut plumbum in aquam fundunt aut incantaciones dicunt in nomine dei et filii]

   • 1874-1891 [XV ex.],Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[22],[23],[24]}, volume XIX, page89:

     Nauką... dal, by szą do bogą uczekal wschelki czlowyek w potrzebach w zwych, nye docząrownycz przeklanthych

     [Naukę... dał, by się do Boga uciekał wszelki człowiek w potrzebach w swych, nie doczarownic przeklętych]

   • 1442,Wokabularz Raczyńskich, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 1360/I, page148v:

     Muza fructus in quo primus homo peccavit sive deliquit eciam est fittonissa al.czarownycza uel dea scienciarum

     [Muza fructus in quo primus homo peccavit sive deliquit eciam est fittonissa al.czarownica uel dea scienciarum]

   • XV p. post.,Wokabularz petersburski I, Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu, sygn. Lat.Q.ch.XVI.33, page 7:

     Musa... fitonissa aliasczarofnicza

     [Musa... fitonissa aliasczarownica]

   • c.1500,Wokabularz lubiński,Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page118v:

     Sagana est quedam vestis vel proprium nomen incantatricis vel gummi stillans ab arbore vel est propheta veyszczarow[nic]za

     [Sagana est quedam vestis vel proprium nomen incantatricis vel gummi stillans ab arbore vel est propheta veyszczarownica]

2. (hapax legomenon,derogatory)hag,harridan,vixen,virago,witch(ugly or unpleasant woman)
   • 1856-1870 [1386], Antoni Zygmunt Helcel, editor,Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[25], volume VIII, number4116:

     Pro dehonestacione mulieris, quod dixit:czarovnicza ges

     [Pro dehonestacione mulieris, quod dixit:czarownica jeś]

• Polish:czarownica
• Silesian:czarownica

• Boryś, Wiesław (2005) “czarować”, inSłownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie,→ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “czarować”, inPolski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności,→ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “czarować”, inEtymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• K. Nitsch, editor (1955), “czarownica”, inSłownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw:Polish Academy of Sciences, page345
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czarownica”, inSłownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków:IJP PAN,→ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “czarownica”, inRozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków:Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited fromOld Polishczarownica. Bysurface analysis,czarować +‎-nica.

• IPA^(key):/t͡ʂa.rɔvˈɲi.t͡sa/

• Audio:

  (file)

• Rhymes:-it͡sa
• Syllabification:cza‧row‧ni‧ca

czarownica f (male equivalentczarownik)

1. hag,hex,witch(sorceress, enchantress)

   Synonym:wiedźma

2. (colloquial,derogatory)hag,harridan,vixen,virago,witch(ugly or unpleasant woman)

   Synonyms:baba jaga,heksa,jędza,wiedźma,zołza

• czarownica inWielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• czarownica in Polish dictionaries at PWN