Ipît (gènarMeleagris) i'én d'j osél, con d'il sanfi lónghi e di äli putòst curti. La tésta e al còl i en pìni 'd bòtli e dal bèc, ätor che in tal masć, a pénda du béli bavisi chi venén duri e i cambién ed cólor (i pólén gnir blò, ròssi o anca grîzi) quanda al pît al se "schèlda", osìa quanda l'é ecitè o rabì. In tal prim cäs al masć al drizà anca il pènì 'dla còvà e al fa 'na róda a la manéra di pavón, anca se pù pićen'na.La pîta, l'esemplèr ed pît pù difus in t'j'osterii pramzâni.In natura i s'polen catär anca al stèt sélvadég, mo praticamént ätor che in America séténtriònäla e séntrëla, che pò al sarìs la lór aréa d'origin. In Evropa, c'me in chi ätor continént, is polén catär ätor ch'in t'il polèri.
A pärma, si't dan dal pît i vólen dir ca s'at sì svelij a n't'al si miga dal tut, in pratica i tan dit ca n't'si miga tant furób. E pitoclón l'é quanda i gan voja d'ésagerer. 'N ätor pît famoós a Pärma, sta vòlta fèmna, l'è l'ass ed dinär dil cärti da briscóla piasintén'ni, conosù da tutì c'me la pîta.
Tasónómia
Al gènarMeleagris, l'unic gènar dla sòtfamija Meleagridinae, al comprenda du sòrti[1].
Meleagris gallopavoLinnaeus, 1758 - al pît sélvadég e cól nóstran cal ghe derîva
Meleagris ocellataCuvier, 1820 - un pît difus ätor che in tla penisola dal Yucatan in Mésico
Biológia
Al pît, anca cól sélvadég, l'è 'na béstia vièda a stär a dré térà e al vóla raramént, pù che ätor par scapär.
Al pît a n'l'é miga tant esigént par cól ca riguèrda la diéta e di fati al magna pù o méno tut col ca'l cata in gîr: verduri ed tut'i tîp, dil granaij, dla fruta, dil nozi, d'insétt e par fén di ringól.
L'època'd la riprodusión la cominćia a metè dal méz ed farvär quanda il fèmni i tachén a cantär par ćiamèr i masć. I masć, quanda e s'i sentén, i van a färos lustar con la fèmna: i fan la róda, i revén gli äli e i fan di vèrs da mât e, se par cäs tut l'é andè par al vèrs giust (pr'al pît), dòpa un pò la fèmna la métarà zò di œv fecondè e la cominćiarà a covèr. I œv i venen pósè in'na buza fat'aposta vers Avrîl, un pò c'me i fasàn, foderèda con un pò 'd pèni e 'na quälca foja sècà. Dòpa do zmani ch'i en nasù, i pićen i en belé bon 'd volèr e i cominćén a molèr la mädra pr'ander a dormir in simà al bròchi dil piânti. I crèson a la svèlta e pr'Agòst i en belé prónt pr'ander da lór.
Al pît, sóra dal cónt, l'é von di esempi pù difus ed riprodusión par parténogenèsi aćidentäla arenòtòca.
Alévamént
InEvropa, al pît l'é stè introdòt dòpa ch'i an catè l'América e da alôra l'é dvintè 'na tipica béstia d'alévamént.
Pît ed la variétè ed Pärma e Piasénsa
Râzi italjani
Pärma e Piacénsa
Briansól
Nigór italjan
Bronzè di Côl Euganei
Romagnól
Érmelinè ed Rovîg
Râzi éstari
Ardesia
Auburn
Bianc olandés
Blò
Brónzè d'Amèrica
Brónzè daj äli nigri
Brónzè tòdèsc
Nigor spagnól o Nigor Américàn
Nigor ed Bourbonnais
Nigor ed Norfolk
Ròss ramè
Ròss di Ardènnì
Ròss tòdèsc
Slate Australian
Tutavìa i pît chi s'catón al giorén d'incó dalp'cär i n'apartènon miga a nisuna râza mo i en ibrìd comérciäl fât aposta par gnir gros e pés in pòc témp.
.svg)
