Un cals a 'l balòṅ 'd un śugadōr dal MòdnaUn camp ad fólbar'N óm ch'al śōga a EpiskyrosLuca Toni eMiroslav Klose a 'l cals 'd inìsiCals 'd àngul dalReal Madrid
Alfólbar, ośōg dal balòṅ, 'l è 'nsport in dua dū squàdri 'd ùnd'ś elemènt p'r una su 'n camp adprâ a 'l vèrt e cun dal maj 'd culōr difarènt i śōgan una cóntar cl'atra cun 'l ubietìṿ ad sgnar più gói di rivài, in nuànta minùt ad śōg divìś in dū tèmp, in manéra 'd butàr al balòṅ, ch'i s lìtgan par tuta la partìda, in dl'atra réda.
A s trata dal sport più famóś e tgnû adrē a 'l mónd, cuntànd al nùm'r ad parsòni ch'i gh śōg'n e qvéi ch'i al véd'n in di stadi o in televiśiòṅ. A guardàr da darènt qvél ch'a sucéd in camp a gh'è 'n àrbitar neutràł che, insém a di sò culaburadōr e druànd unfisćét par far-as sintìr, al gh'à da farmàr al śōg quànd a sucéd quèl ch'a và cónt'r a 'l règhli.
I śugadōr i ciàpan di nóm difarènt a secónd dal rōl ch'i fànan. A gh'è 'n purtēr ch'al gh'à 'l còmpit ad paràr i tîr dirèt in dla sò pòrta. Davànti a lò a gh'è soquànt difensōr ch'i s inśégnan p'r ustaculàr al lavōr di śugadōr aversàri darènt a l'àrea, marcànd-i stric. A mità camp a gh'è di sentarcampìsta, śugadōr cun dla técnica e di pē bòṅ ch'i gh'aṅ da far śōg girànd al balòṅ e far fìltar. Par finìr a gh'è di atacànt, i śugadōr spesialiśâ a far gòl, fòrt ad tèsta o a tiràr o abìi in dal scartàr.
Quànd na squàdra la fà più gòi ad cl'atra la vins la partìda méntar la finìs in paréś quànd al nùmar dal rédi sgnadi 'l è cumpàgn. In di campiunâ nasiunài e in di giròṅ dal partìdi internasiunàli la squàdra ch'la vins la ciàpa tri punt in clasìfica, qvéli ch'i paréśan un punt sōl, chi pèrd invéci la n s pòrta a cà gnint.
Al fólbar 'l è stâ invintâ inInghiltèra in dal 1848 p'r al dirigènt spurtìṿEbenezer Cobb Morley anc se prima i gh'éran bèla di śōg ch'i gh sumiliàvan dimóndi cuma 'lEpiskyros inGrécia o 'lfólbar stòric fiurintèṅ.
A 'l dè 'd incō al gh'à darsèt règhli, mudificàdi un pôc rispèt a qvéli scriti a 'l inìsi:
I śugadōr i pōlan tucàr al balòṅ druànd tut al part dal còrp a part ibras e 'lmaṅ. Sōl al purtēr, ch'l è 'l mémbar dla squàdra ch'a gh'à 'l incàr'g ad prutèśar la sò pòrta stad davànti a la réda, al pōl druàr-i par paràr i tîr ad chi àtar, ma sōl armagnénd in dla sò àrea 'd śōg ciamàdaaréa 'd rigōr o sinò 'l è fal. In gènar a s dróa 'lpē p'r i pasàǵ o i tîr, dal vòlti anc latèsta. Par farmàr al balòṅ a pōl vgnir còmad druàr alpèt (almaṅ o ipugn p'r i purtēr).
A s trata 'd un sport ad cuntàt ma i śugadōr i n pōlan minga dar di cals o di àtar cōlp dirèt a gl'aversàri o sinò i fànan fal e 'l àrbitar al gh fisćia cóntar na punisiòṅ ch'l è un tîr da férum par chi àtar sénsa ninsòṅ davànti esénd ch'a gh'è da star luntàṅ almànc nóṿ métar. Al règhli i dìś'n anc ch'a n s pōl mia tgnir stric par la maja o dar di cuć. S'al fal 'l è fat a 'l intèran dl'àrea 'd rigōr, la squàdra aversària la pōl bàt'r un cals ad rigōr, un tîr lìb'r a ùndas métar da la réda c'n al sōl purtēr davànti a lò.
La bòcia la gh'à 'd armàgnar sèmp'r a 'l intéran dal camp ad śōg. Quànd un śugadōr al n è minga bòṅ ad far-al, tucànd-la fóra, 'l àrbitar al fisćia n'armésa par chi àtar. Se 'l balòṅ al finìs fóra da 'l dū bandi lateràli, un cumpuntènt di aversàri al pōl butàr-la in camp incóra druànd al maṅ. Se invéci la bòcia la finìs fóra da la banda dla pòrta, al śōg al pōl tacàr incóra c'n un cals 'd àngul (s'a butàr fóra la bòcia 'l è 'n difensōr), un cals da 'l cantòṅ dèstar o sinìstar dal camp sgnâ da na bandéra in relasiòṅ a 'l pòst in dua 'l è finî fóra, o 'n cals 'd rinvìi da davànti a la réda (s'a butàr fóra la bòcia 'l è 'n atacànt).
Quànd al balòṅ al pasa dal tut la riga biànca 'd śés dla pòrta, furmàda da du pai, da na travèrsa 'd sōvan e da na réda da drē, 'l è gòl par la squàdra ch'la gh l'à cavàda a tiràr dèntar. La partìda la s férma par 'n àtim e la squàdra ch'l à patî al gòl al pōl tacàr incóra 'l śōg dand un cals a la bòcia a mità dal camp, a 'l sèntar dal rétangul ad śōg, al stés punt 'd in dua a taca la partìda (al squàdri i dàn'n al prim cals a tùran, una in dal prim tèmp, una in dal secónd tèmp).
'L alenadōr dna squàdra al pōl cambiàr di óm durànt la partìda, par na sarnìda téscnica o par 'n infurtùni, faghénd dal sustitusiòṅ. Al śugadōr ch'al và fóra al n pōl più śugàr.
Quànd un śugadōr al fà 'n brut intervènt al s bèca n'amunisiòṅ, cun 'l àrbitar ch'al gh fà véd'r un cartlèṅ śal, sgnand-'s al sò nóm su 'n fój par tgnir-'s in mènt. A s trata d'n avertimènt par dir al śugadōr che s'l al fà incóra al vgnarà casâ fóra par tuta la partìta, faghénd armàgnar la sò squàdra in déś óm (cartlèṅ rós). S'al fal 'l è dimóndi grâṿ, o s'a s férma c'n un fal na ciàra ucaśiòṅ par far gòl cun 'l aversàri dirèt vèrs la pòrta cun ninsòṅ ch'al pōl paràr-as davànti a part al purtēr, l'espulsiòṅ dal śugadōr l'è dirèta (cartlèṅ rós dirèt).
Quànd al śōg 'l è férum, 'l àrbitar al férma 'l sò crunómetar par far in manéra 'd śuntàr di minùt a 'l tèmp ad śōg quànd a sarvìs. A la fîṅ dal partìda alsćifla tri vòlti.
