Quî chi vôlen mètter al sicûr al bän dî èter, i s én bèle assicurè al só[1].»
(Confuci)
Confûci (cinais:孔子; pinyin:Kǒng zǐ; Wade-Giles:K'ung-tzu, o Chinese: 孔夫子; pinyin:Kǒng Fūzǐ; Wade-Giles:K'ung-fu-tzu) 'l éra stè unfilòsof cinais, fundatåur dalConfucianîsum.
La só filosofî l'éra fundè såura la murèl persunèla epuléttica, såura l'onestè däl relaziån socièli,giustézzia, al rispèt de l'autoritè int'lafamàjja, mo anch' såul int'l èser sinzér e unésst vêrs i èter.
Biografî
Segånd la tradiziån, Confuci l'era nèd int'la zitè edZou, int'al stèd edLu, qualla ch'adès as ciamaShandong, in dal551 a.C..
Só pèder, un ômen pôver disendänt da laDinastî Shang, al s era maridè a 65 ân cåun na bagàja ed 15, e unmatrimòni dal zèner a l'època al n'éra brîsa tant azetè. Confûci, ch'l avêva pers al pèder a l'etè ed trî ân, l'è stè tirè só da so mèder che, anch's i vivêven in povertè, i avêven guanté a dèr un istruziån al fiôl.[2].
An savän brîsa con certazza l'etè ed Confûci mo as sà ch'ai riussé ed vanzèr sòzi dalShì (士), una clâs sucièl a metè strai sgnåuri e al pió mudèst, pénna ed zänt ch'la zarchèva ed fèrs una posiziån int'la sozietè grâzia a låur inteligiänza e cgnussänza.
L'etè dal Confûci l'è stè in lénnia cån la só filosofî, l'era mudèst e chiêt, as cusinèva da magnèr da par ló e a i piasèva d'èser paghè in natûra pr'i só insgnamént. Int'i ûltum ân la só scôla l'era vanzè di mondi inpurtant, la gnèva tolta a esänpi d'educaziån mo la dèva fastîdi ai putént atais ch'i custrénzen al masster a scapèr da laCîna par salvèrs la vétta.
Dåpp dî ân l'era stè rivalutè e ai dénn däli incunbänz prestigiåusi, comm ambassadåur.
Int'i sóDiâlog, Confûci as presänta cunpâgn'a un'n "mass ch'al n'à inventè gninta"[3], e l'onnich dvair ch'l à l'è ed trasnmetter la sapiänza dî antîg. In cl'ôvra lé, l'invitè i só studént a riflèter profondamänt pr'aprofondîr la cgnussänza dal pasè e pr'arzàvver i insgnamént col stûdi dî tèst antîg.
In tänp ed guèri tremändi strai stèd cinîs, Confûci l'à tirè fòra anch'al cuncèt ed "Mandèt dal zîl" (天命 pinyin: Tiānmìng), int'la pusibilitè d'unifichèr totta la Cîna e dèr pès e ricazza a la popolaziån.[4].
Inpurtanta l'è ancha l'idéa confucièna daljūnzi (君子), parôla che prémma ed Confûci la vlêva dîr "nubiltè ed sangv", advintè dåpp "nubilté d'l'ânma, ciapè cun la prâtica däl virtó". Al só insgnamänt l'éra donca urientè a la furmaziån ed tott i òmen, e mia såul ai fiû dî sgnåuri.
Filosofî
In Cîna i só prezèt i én advintè cunpâgn'a 'na religiån, as discutéss se al Confucianîsum al pòsa èser considerè una religiån. I tèst confucièn i n dscårren mai edDio e i tralassen di mondi ed quî ed spiritualitè o ed natûra d'l ânma.
I prinzéppi dal del Confucianîsum i an tolt cunséns såura tott parché i eren fundè int'äl tradiziån e cardänzi cinaisi. Defâti Confûci al ludèva la famàjja, l'adoraziån dî antenè, al rispèt pr'i vécc da pèrt dî zûven.
Apónt
↑Vivere meglio giorno per giorno, Selezione dal Reader's Digest, luglio 1974.
