| C'l artìcul chè 'l è scrit inArzân |  |
Artécol indialèt arzân
Evoluzione demograficaCambiamèint dal nómer di abitânt int al tèimpCanbiamänt dal nómmer di abitànt int al tänpCambiamèint dal nómmer di abitànt in dal tèimp
Burèt (Boretto initaliân) l’é un cmûn ed 5.208 abitânt ed lapruvîncia ed Rèz, a 30 km tra mezanôt e sîra edRèz. L’é insém a l’êrṣen dal Po e l’é tajê da la ferovéiaPèrma –Suṣêra cun la stasiòun. A vîn cultivê ‘na particulêra sigòla, ciamêda apûntsigòla boretâna
Al j urègin ed préma ed la stòria dal paèiṣ în mìa sicûri. Prubabilmènt l’à tôt véta da j antîgh vilâg dal teramêri ed la Ravîṣa ed Sân Genesio e préma ‘d tót da la Motta Ballestri, traPuvî eBresèl, ûltma pûnta di canêr ed la padûṣa e dal Bundèin, tèra gnûda a gâla e traversêda da soquânt fióm che dôp a s’în sughê o în andê a dêr int alPo. Burèt, ed sicûri urègini rumâni ind la só pêrta a sîra, êren la periferéia ed l’antîgaBrixellum. Al dimòstren i tânt rèst antîgh, in particulêr al famōṣ pilastrèin funerâri di Concordi, arfâta ind i giardèin póblich ed Rèz. A i Trî Pûnt Nōv, a mezdé dal “chêv môrt”, é stê catê la tòmba ‘d un ragasōl e còla ‘d un grând, sèimper rumân, e în saltêdi fôra ânch di sègn ed fermêdi ed préma ed la stòria cme: móc ed sèndri, di vastèin a laghermadōr, belsamâri, tèricôti, terâlia, scudèli “nîghri”, muṣâich. Mó còl che carateréṣa la stòria ed Burèt l’é la só cunténva lôta per armâgner mìa ‘na “frasiòun” ed Bresèl, ânca se, cmeGualtēr, l’é stê lighê a partîr dal 1860 in ‘na sôrta ed cuminitê generêla a sté paèiṣ, sêlov ‘na céca paréntiṣi ‘d indipendèisa int al Setsèint. Burét a’s vèd cun di sô tétol a partîr dal 855 cun i nòm edBeruptum,Boruptum eBisruptum, tót a sègnen al tânti rotûri di j erṣên dal Po. Mó la parôla ‘d urègin dal nòm la pré èsserPoreptum (Po drèt), per la figûra dréta che al Po al gh’îva in sté pariculêr trât. Int al 1305, in sègvit a câmbi fât daAzzo d’Este l’é pasê cun Gualtēr sòta l’avtoritê di vèschev ed Pèrma. L’é pasê dôp sòta iVisconti e int al 1409, insèm a Bresèl, l’é stêda ocupêda da i Venesiân che l’àn tgnûda fîn al 1422; sté ocupasiòun, ânca se per pôch, l’à lasê di sègn profònd, tânt che Burèt cun la sitê lagunêra la gh’à insèm al Sânt Prutetōr e al fiânch ed la cêṣa parochiêla, insém a un pilâster, a’s fà bèl un leòun ed Sân Mèrch, regâl edVenèsia che, ind l’època pasêda, grâsia al só pôrt, la gh’îva di bòun rapôrt cumercêl.Int al 1755, pr’ al grôs ṣvilop, sia ‘d j abitânt sia ed la cunuméia, ch’al gh’îva ‘vû l’êra dvintê pió impurtânt ed Bresèl, e drêda al pagamèint ed 2.000 schîn edFirèinsa l’à utgnû dal dóca edMòdna l’indipendèinsa cumunêla, sibèin la grôsa spèiṣa dal decrêt duchêl, sînch ân dôp Burèt l’à decîṣ ‘d unîres a Bresèl. Sōl int al 1859 cun decrêt dal ditadōr Farini l’utîn la deciṣîva libertê. Int al 1880 nâs al salesiânArtemide Zatti, môrt int al 1951 e venerê cme beêt.
(manca)Lésta di léber e documèint impurtântLésta di lébber e documèint impurtantBibliografia ed opere di riferimento:
Nôta: cla pâgina ché l'é stêda fâta cun la tradusiòun ed Boretto trâta dait.wikipedia.org.
Guêrda lastôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.
Albinèa ·Bagnōl in Piân ·Baîṣ ·Bibiân ·Bresèl ·Burèt ·Buṣâna ·Cadelbôsch ed Sōver ·Campagnōla ·Campéṣen ·Canòsa ·Carpnèida ·Caşalgrând ·Caṣîna ·Castelnōv di Mûnt ·Castelnōv ed Sòt ·Castlarân ·Culâgna ·Curèz ·Fâbrich ·Gatâtich ·Gualtēr ·Guastâla ·Ligûnchi ·Lusêra ·Muntèc ·Nuvalêra ·Puvî ·Quâter Castē ·Queriêgh ·Ramṣèit ·Ré Salṣêr ·Rèz ·Rezōl ·Rôl ·Rubēra ·Sân Martèin ·Sânt'Ilâri ·Sân Pôl ·Scandiân ·Toân ·Véla Mnôs ·Vèt ·Viân ·Vsân
