Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίςπαραπομπές.Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγέςχρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναιεπαληθεύσιμο. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 14/06/2024.
Το Καλαντάρι του Φεβρουαρίου από τοTrès riches heures du duc de Berry
ΟΦεβρουάριος ή Φλεβάρης είναι δεύτερος μήνας του έτους κατά τοΓρηγοριανό ημερολόγιο. Έχει 28 ημέρες στα κοινά έτη και 29 σταδίσεκτα, κάθε τέσσερα χρόνια.
Στα λατινικά η λέξη Φεβρουάριος (februarius), προέρχεται από το ουσιαστικό februum, που σημαίνεικαθαρμός,κάθαρση, λόγω των θρησκευτικών εορτών εξαγνισμού και καθαρμού (Februa ή Februatio) που τελούνταν στηΡώμη στη διάρκεια του μήνα. Στην Ελλάδα έχει λάβει και τις ονομασίες Μικρός, Κουτσός λόγω της μικρής του διάρκειας.
Ο Φλεβάρης προέρχεται από τις «φλέβες», δηλαδή τα υπόγεια νερά που αναβλύζουν στη διάρκειά του από τις πολλές βροχές, ενώ η γιορτή του Αγίου Τρύφωνα την 1η του μήνα του έδωσε και το όνομα «Αϊ-Τρύφωνας».[1]
Ανθισμένη αμυγδαλιάΧαρταετοί στο Seaport Village του Σαν Ντιέγκο
ΟΦεβρουάριος έγινεΦεβράρης>Φρεβάρης>Φλεβάρης παρετυμολογήθηκε από τη λέξηφλέβα. Στην Τύρναβο δικαιολογούν το όνομα του μήνα με το ότιτότε ανοίγουν οι φλέβις απ' τη γης κι φέρνουν τα πηγάδια νιρό και στην Κρήτη-όπου λέγεται καιΦλεγάρηςγια΄τι ανοίγει τις φλέγες του νερού. Δημοτικά τραγούδια έχουν στίχο τουςΦλεβάρη φλέβες άνοιξες[2]
Παρ’ όλα αυτά ο Φεβρουάριος με τις ανθισμένεςαμυγδαλιές είναι επίσης και προπομπός τηςάνοιξης, όπως μας λέει και η παροιμία: «Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει,καλοκαίρι θα μυρίσει». Και μαζί με την οργιάζουσα φύση έρχονται και οι οργιαστικές τελετουργίες τηςΑποκριάς. Όπως αναφέρει ο Χριστόφορος Μηλιώνης:
«Κύριο χαρακτηριστικό των εορτών αυτών είναι η μεταμφίεση (μασκαράδες,καρναβάλια), το γλέντι, οι βωμολοχίες και τα σκώμματα, που σκοπό έχουν να ξυπνήσουν τις δυνάμεις της γονιμότητας. Αρχίζουν με τοΤριώδιο, κορυφώνονται τιςΑποκριές (την Κυριακή της Κρεοφάγου και, κυρίως, της Τυρινής) και τερματίζονται τηνΚαθαρή Δευτέρα, με έξοδο στο ύπαιθρο, με φαγοπότι και “σαρακοστιανά” (λαγάνες, δηλαδή άζυμα, παστά ψάρια, ταραμά, τουρσιά, φρέσκα κρεμμυδάκια και σκόρδα), με χορούς καιχαρταετούς».
—Χριστόφορος Μηλιώνης
Δρόμος της Πάτρας στολισμένος κατά τη διάρκεια τουΠατρινού καρναβαλιούΠατρινό καρναβάλι: Οι μικροί εν δράσει
Η αρχή τουΤριωδίου αναγγελλόταν με πυροβολισμούς και με ταμπούρλα και γινόταν ιδιαίτερα αισθητή τηνΤσικνοπέμπτη. Όπως αναφέρει ο Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης,
«τηνΤσικνοπέμπτη, σφάζονται σε πολλά μέρη τα χοιρινά, κυρίως στη νότια Ελλάδα και σε ορισμένα νησιά. Το Σάββατο όμως της ίδιας εβδομάδας, καθώς και τα δύο επόμενα Σάββατα, της Τυρινής και εκείνο της πρώτης εβδομάδας τηςΣαρακοστής, των Αγίων Θεοδώρων, είναι αφιερωμένα στη μνήμη των πεθαμένων. ΣταΨυχοσάββατα αυτά φαίνεται ότι συνεχίζεται αρχαία συνήθεια, αν λάβουμε υπόψη ότι σταΑνθεστήρια, που τελούνταν στηναρχαία Αθήνα την ίδια περίπου εποχή που σήμερα είναι οιΑποκριές, η τρίτη ημέρα, οι Χύτροι, ήταν ημέρα τωνψυχών, με προσφορές πανσπερμίας στους νεκρούς καισπονδές από νερό πάνω στους τάφους».
—Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης
ΣταΨυχοσάββατα οι ψυχές κάθονται επάνω στα δέντρα και τα βλαστάρια τουαμπελιού, γι’ αυτό δεν κόβουν ως τότε βλαστάρια, μήπως πέσουν οι ψυχές που είναι καθισμένες επάνω σε αυτά και κλάψουν. Σύμφωνα με τον Γεώργιο Δημητροκάλλη, «τούτο το κάθισμα των ψυχών πάνω στα δέντρα έχει ρίζες προχριστιανικές, κι έχουμε παραστάσεις αρχαίες, κι ακόμα και χριστιανικές, κι ας μην το ‘χει στις διδαχές του ο χριστιανισμός. Αυτό γιατί αυτές οι δοξασίες είναι πανάρχαιες και οικουμενικές, αποκαλούν μάλιστα των φύλλων του δάσους το θρόισμα, ψυχοθρόισμα, μουρμούρισμα των ψυχών».
Τα έθιμα της Αποκριάς έχουν όμως πολλές προεκτάσεις πέρα από τον ανανεωτικό, γόνιμο και θρησκευτικό χαρακτήρα τους. Όπως αναφέρει ο Λευτέρης Αλεξάκης, «ιδιαίτερα η τελευταία μεγάλη Αποκριά (της Τυρινής) δίνει την ευκαιρία να αναζωογονηθούν και να ενισχυθούν οι οικογενειακοί και γενικότερα οι συγγενικοί δεσμοί, να εκφραστεί ο σεβασμός των νεοτέρων προς τους ηλικιωμένους, ιδιαίτερα των νυφάδων προς τα πεθερικά, να σμίξουν απομακρυσμένοι συγγενείς και να περάσουν ευχάριστα λίγο πριν από τη μεγάλη νηστεία τηςΣαρακοστής».
Αλλά και η επόμενη ημέρα, ηΚαθαρά Δευτέρα, παρ’ όλα τανηστίσιμα φαγητά της, δεν είναι παρά «μία προέκταση της αποκριάτικης περιόδου, με κύρια στοιχεία την αθυροστομία, τα αλληλοπειράγματα, τα σκώμματα, τησάτιρα, που σε κανέναν δεν προκαλούν ενόχληση, αλλά, αντίθετα, όλοι τα επιδιώκουν, για το καλό», όπως αναφέρει ο Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης. Κι έτσι με γέλιο και τραγούδια και το πέταγμαχαρταετών αποχαιρετούσαν την Αποκριά: «Επέρασε η Αποκριά με λύρες με παιχνίδια/ και μπήκε ηΣαρακοστή μ’ ελιές και με κρομμύδια» και «Τ’ ακούτε τι παράγγειλε η Καθαρή Δευτέρα;/ Πεθαίν’ ο Κρέας, πέθανε, ψυχομαχάει ο Τύρος/ σηκώνει ο Πράσος την ουρά κι ο Κρέμμυδος τα γένεια/ Μπαλώστε τα σακούλια σας, τροχίστε τα λεπίδια/ στον τρανό τον πλάτανο να μάσουμε Στεκούλα».
Οι κραιπάλες όμως της Αποκριάς εξαγνίζονται με τα Συμόγιορτα, ένα τριήμερο αφιερωμένο σε τρεις αγίους: τον Αϊ-Τρύφωνα την 1η, την Υπαπαντή στις 2 και του Αϊ-Συμιού (Αγίου Συμεών) στις 3 του μήνα. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο καιρός την ημέρα της Υπαπαντής μπορεί να βοηθήσει στην «πρόβλεψη» των μεταβολών του καιρού που θα ακολουθήσει: «Καλοκαιρία της Παπαντής, μαρτιάτικος χειμώνας» και «Ό,τι καιρός κάμει στη Παπαντής, θα τον κάμει σαράντα μέρες». Τον Φεβρουάριο γιορτάζει επίσης και ο Άγιος Χαράλαμπος (στις 10 του μήνα), ο οποίος θεωρείται ότι προστατεύει από τηνπανώλη, ενώ στις 19 γιορτάζει ηΑγία Φιλοθέη η Αθηναία.
