Οάγιος Γάιος ήΠάπας Γάιος (Papa Caio, ... -22 Απριλίου296) διετέλεσεΠάπας Ρώμης από τις17 Δεκεμβρίου του283 έως τις22 Απριλίου του296. Η χριστιανική παράδοση τον θέλει ιθαγενή τηςδαλματικής πόλης Σαλόνα, σημερινόΣολίν κοντά στοΣπλιτ, γιο ενός άντρα που επίσης ονομαζόταν Γάιος, και μέλος σημαντικής οικογένειας σχετιζόμενη με τον αυτοκράτοραΔιοκλητιανό.[1]
Λιγοστές λεπτομέρειες για άγιο Γάιο είναι γνωστές πέρα από τα όσα δίνονται από τοLiber Pontificalis, το οποίο βασίζεται στο μυθικό μαρτύριο τηςΑγίας Σουζάνας για τις πληροφορίες του. Με βάση το θρύλο, ο Γάιος βάπτιζε τους άντρες και τις γυναίκες που είχαν μεταστραφεί από τονάγιο Τιβούρτιο, ο οποίος εορτάζεται μαζί με την αγία Σουζάνα, και από τονάγιο Κάστουλο.[2] Με βάση το θρύλο ο άγιος Γάιος βρήκε καταφύγιο στιςκατακόμβες της Ρώμης και βρήκε μαρτυρικό θάνατο[3].
Γύρω στο 280, ένας οίκος προσευχής των πρώτων Χριστιανών ιδρύθηκε στην πόλη της Αγίας Σουζάνας, ο οποίος, όπως και πολλοί από τους τόπους συγκέντρωσης των πρώτων Χριστιανών, ήταν μια οικία (domus ecclesiae). Η οικία ανήκε , με βάση τις πράξεις (acta) του δεκάτου έκτου αιώνα, σε δύο αδέρφια, το Γάιο και τον Γκαμπίνο, εξέχοντες Χριστιανούς. Ο Γάιος ίσως να ήταν ο επίσκοπος Ρώμης ή οΓάιος ο πρεσβύτερος. Γκαμπίνος είναι το όνομα του πατέρα της αγίας Σουζάνας. Ωστόσο, πηγές αναφέρουν ότι ο Γάιος ήταν θείος της αγίας Σουζάνας[4].
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο παπικό αξίωμα, τα αντιχριστιανικά μέτρα αυξήθηκαν, αν και παράλληλα οικοδομούνταν νέοι ναοί και επεκτείνονταν τα ήδη υπάρχοντα κοιμητήρια. Ο Γάιος ίσως να μην μαρτύρησε: οι διωγμοί του Διοκλητιανού ενάντια στους Χριστιανούς ξεκίνησαν το 303 π.Χ., μετά το θάνατό του, και ο Διοκλητιανός δεν ήταν έντονα εχθρικός στους Χριστιανούς πριν την άνοδο του στον αυτοκρατορικό θρόνο.[1][3] Σαν Πάπας, διακήρυσσε ότι πριν κάποιος ανέλθει στο αξίωμα τουεπισκόπου, πρώτα θα έπρεπε να γίνει θυρωρός,αναγνώστης,εξορκιστής, βοηθός ιερέα,υποδιάκονος,διάκονος, καιιερέας. Διαχώρισε επίσης τις περιοχές της Ρώμης μεταξύ των διακόνων[3][5].
Απεικόνιση του φερόμενου μαρτυρίου του αγίου Γάιου από τονΛορέντζο Μονακό. Αρχικά αποτέλεσε μέρος της εικόνας πίσω από την αγία τράπεζα του ναού του αγίου Γάιου στη Φλωρεντία.
Ο Άγιος Γάιος αναφέρεται στοDepositio Episcoporum του δεκάτου τετάρτου αιώνα, όχι όμως σαν μάρτυρας:X kl maii Caii in Callisti[6].
Ο τάφος του αγίου Γάιου, με τον αρχικό επιτάφιο, ανακαλύφθηκε στιςκατακόμβες τουΠάπα Κάλλιστου του πρώτου και μέσα σε αυτόν το δαχτυλίδι που χρησιμοποιούσε για να σφραγίζει τα γράμματά του (βλέπε Arringhi, Roma subterr., 1. iv. c. xlviii. σελ. 426). Το 1631, η φερόμενη κατοικία του στηΡώμη μετατράπηκε σε ναό. Ωστόσο, κατεδαφίστηκε το 1880 για να στεγαστεί το ιταλικό Υπουργείο Πόλέμου, στην Via XX Settembre, και τα λείψανά του μεταφέρθηκαν στο παρεκκλήσι της οικογένειας Μπαρμπερίνι[1].
Ο Άγιος Γάιος γιορτάζεται από τηνΚαθολική και τηνΟρθόδοξη Εκκλησία στις22 Απριλίου μαζί με τονΠάπα Σωτήρα. Γιορτάζονταν μαζί στο ημερολόγιο του Τριδέντου και στις διαδοχικές εκδόσεις τουΓενικού Ρωμαϊκού Ημερολογίου μέχρι το 1969, οπότε παραλείφθηκαν. Και οι δύο αναφέρονται στις 22 Απριλίου στοΡωμαϊκό μαρτυρολόγιο, τον επίσημο κατάλογο των αναγνωρισμένων αγίων. Η καταχώριση για τον άγιο Γάιο είναι η ακόλουθη: «Στη Ρώμη, στις κατακόμβες του αγίου Καλλίστου στηνΆππια οδό, ο τάφος του αγίου Γάιου, Πάπα, ο οποίος, προσπαθώντας να αποφύγει το διωγμό του Διοκλητιανού, πέθανε σαν ομολογητής της πίστης[7].
Στην τέχνη ο άγιος Γάιο απεικονίζεται να φορά την παπικήτιάρα με τον άγιο Νέρεο. Γιορτάζεται στηΔαλματία και στηΒενετία. ΣτηΦλωρεντία, η εκκλησία του αγίου Γάιου στην οδό Σενέσε ήταν αφιερωμένη σε αυτόν. Το 2003, τέθηκαν σε εφαρμογή σχέδια μετατροπής της σε χώρο στέγασης του τοπικού συμβουλίου[8].
