ΟΟυάλης ήΒάλης (Flavius Iulius Valens,328 –9 Αυγούστου378) ήτανΡωμαίος Aυτοκράτορας από το364 έως το378. Όταν έγινε Aυτοκράτορας ο αδελφός τουΟυαλεντινιανός Α΄, τού έδωσε να κυβερνήσει το ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας, τη μετέπειταΒυζαντινή Αυτοκρατορία. Στην αρχή είχε μία μακρόχρονη στρατιωτική σταδιοδρομία χωρίς σημαντικά γεγονότα. Όταν επιτέθηκαν οιΓότθοι, συνετρίβη και σκοτώθηκε στηνΜάχη της Αδριανούπολης· αυτό ήταν η αρχή τής παρουσίας των βαρβάρων σταΒαλκάνια. Την εποχή που έγινε Αυτοκράτορας αντιμετώπισε πλήθος από απειλές, εσωτερικές και εξωτερικές.[2] Μετά την υποταγή του σφετεριστήΠροκόπιου, προχώρησε σε εκστρατεία εναντίον των Γότθων κατά μήκος τουΔούναβη (367-369). Τα επόμενα χρόνια έστρεψε το ενδιαφέρον του στα ανατολικά σύνορα, που βρίσκονταν σε απειλή από τουςΠέρσες ειδικά στηνΑρμενία, επιτέθηκαν επίσηςΣαρακηνοί καιΊσαυροι. Στο θέμα των έργων κατασκεύασε τοΥδραγωγείο του Ουάλεντος στηνΚωνσταντινούπολη, αρκετά μεγαλύτερο από το αντίστοιχο τηςΡώμης. Οι Γοτθικοί πόλεμοι (376-377) ήταν μία προσπάθεια των Γερμανικών φύλων να εισβάλουν στα Βαλκάνια. Ο Ουάλης επέστρεψε από την Ανατολή για να τους αντιμετωπίσει, αλλά ο κακός συντονισμός με τον ανιψιό τουΓρατιανό, γιο του Ουαλεντινιανού Α΄, έφερε αναρχία και αταξία· συνετρίβη στηνΑδριανούπολη και σκοτώθηκε με το μεγαλύτερο τμήμα τού στρατού του (378). Περιγράφεται αναποφασιστικός, ανίκανος για την μάχη, ήταν ωστόσο αρκετά ικανός στον διοικητικό τομέα· απάλλαξε όλους τους φτωχούς από την βαριά φορολογία.[3][4] Την ίδια εποχή οι φήμες για συνομωσίες και ο φόβος του τον οδήγησαν σε μία μεγάλη σειρά από αδικαιολόγητες εκτελέσεις υπόπτων. Στον θρησκευτικό τομέα προσπάθησε να συμβιβάσει τις διαφορές που είχαν οι χριστιανοί της Νίκαιας και οιΑντιτριαδικοί, ενώ αδιαφόρησε πλήρως για τους ειδωλολάτρες.[4][5][6]
Ο Ουάλης και ο μεγαλύτερος αδελφός του Ουαλεντινιανός Α΄ γεννήθηκαν αντίστοιχα το 328 και το 321 στο Βινκόβτσι στην Πανονία Σεκούντα, από οικογένειαΙλλυρικής καταγωγής.[7][8] Ο πατέρας τουςΓρατιανός ο Πρεσβύτερος είχε υπηρετήσει τονΡωμαϊκό στρατό και είχε διοριστεί κόμης της Αφρικής· τα δύο αδέλφια μεγάλωσαν στα πατρικά κτήματα στην Αφρική και τη Βρετανία.[9][10] Οι ΑυτοκράτορεςΙουλιανός καιΙοβιανός διόρισαν τον Ουάληπροστάτη Δομέστικο. Ο ιστορικός τού 5ου αιώναΣωκράτης ο Σχολαστικός γράφει ότι την εποχή που ήταν Αυτοκράτορας ο Ιουλιανός, ο Ουάλης αρνήθηκε να προσφέρει παγανιστικές θυσίες, και δεν υπέκυψε σε οποιαδήποτε πίεση.[8] Ο μεγαλύτερος αδελφός του Ουάλη, Ουαλεντινιανός Α΄, έγινε και ο ίδιοςΔομέστικος προστάτης, και στην συνέχεια προβιβάστηκε σετριβούνο (357).[9] Ο ΑυτοκράτοραςΚωνστάντιος Β´ τον έστειλε σε αποστολές στηνΓαλατία και τηΜεσοποταμία.[9] Το Χρονικό τουΙερώνυμου και τοΠασχάλιο χρονικό γράφουν ότι ο μεγαλύτερος ανιψιός του Γρατιανός γεννήθηκε στοΣίρμιο, στηΣρέμσκα Μιτρόβιτσα από τη σύζυγο τού Ουαλεντινιανού Α΄,Μαρίνα Σεβήρα.[11][12] Τον Ιουλιανό που έπεσε στους Περσικούς πολέμους, διαδέχθηκε ο νεαρός ΑυτοκράτοραςΙοβιανός, που μετά το πέρας του πολέμου αποφάσισε να επιστρέψει από τηΣυρία στην Κωνσταντινούπολη, για την επίσημη στέψη του.[13] ΟΘεμίστιος γράφει ότι στην επιστροφή, έκανε μία πρώτη στάση στηνΆγκυρα, για να συγκληθεί το πρώτο αυτοκρατορικό συμβούλιο· μαζί του ήταν και ο ανήλικος γιος τουΒαρρονιανός ο νεότερος (1 Ιανουαρίου 364).[13] Ο Ιοβιανός απεβίωσε στα Δαδάστανα, στον δρόμο από την Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη (17 Φεβρουαρίου 364). Ο ιστορικόςΕυτρόπιος γράφει ότι θεοποιήθηκε σαν"ο θείος Ιοβιανός".[14] Ο Ουαλεντινιανός Α΄ οφείλει την άνοδο του στον αυτοκρατορικό θρόνο στο τέλος τού Ιοβιανού.[15] ΟΑμμιανός Μαρκελλίνος γράφει ότι συνεκλήθη συμβούλιο στηνΝίκαια της Βιθυνίας, στο οποίο ο Ουαλεντινιανός Α΄ ανακηρύχτηκε Αύγουστος.[15] ΤοΠασχάλιο Χρονικό γράφει ότι η ημερομηνία τής στέψης του ήταν η 25η Φεβρουαρίου 364.[16] Ο ιστορικός του 5ου αι.Σωζομενός γράφει ότι ο Ουαλεντινιανός Α΄ ήταν Χριστιανός της Νίκαιας, και ο ΟυάληςΑρειανός από την τάξη τωνΟμοίων.[8]
Σόλιδος με παράσταση του Ουάλη. Επιγρ.: D. N. VALENS P. F. AVG.
Την εποχή που ο Ουάλης απουσίαζε από την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας, ο σφετεριστήςΠροκόπιος, εξάδελφος από μητέρα του Ιουλιανού, του τελευταίου Αυτοκράτορα από τηΔυναστεία του Κωνσταντίνου, ανακηρύχτηκε Αύγουστος (28 Σεπτεμβρίου 365).[17] Ο Ουάλης την εποχή που το έμαθε, βρισκόταν στηνΚαισάρεια της Καππαδοκίας· σύμφωνα με τον Αμμιανό ο Προκόπιος καταγόταν από τηνΚιλικία.[18][19] Ο ιστορικός του 5ου αι.Ζώσιμος γράφει ότι ο Προκόπιος προοριζόταν για διάδοχος του Ιουλιανού.[19] Ο Προκόπιος διοικούσε ένα τμήμα τού στρατού στην εκστρατεία τού Ιουλιανού εναντίον των Περσών, αλλά δεν ήταν παρών την εποχή που ο Ιοβιανός ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας στον Τίγρη.[20] Ο Αμμιανός γράφει ότι στην σύντομη βασιλεία τού Ιουλιανού, ο Προκόπιος αποσύρθηκε σαν ιδιώτης.[17] Παρά το γεγονός ότι ο Ιοβιανός ήταν αδιάφορος απέναντί του, ο Ουαλεντινιανός Α΄ ανησύχησε έντονα μαζί του, όταν έγινε Αυτοκράτορας.[20] Ο Ουάλης ήταν Αρειανός, όπως ο προκάτοχος του Κωνστάντιος Β΄· δεν δίσταζε καθόλου να στείλει εξορία τούς αντιπάλους του, οπαδούς τού Χριστιανισμού της Νίκαιας.
Ο Προκόπιος είχε την υποστήριξη από τη (οψιγενή) κόρη του Κώνστα Β΄Φλαβία Μαξίμα Κωνσταντία· η μητέρα της ήταν η τρίτη σύζυγός τουΦαυστίνα.[21][22] Ο Προκόπιος δεν ήταν δημοφιλής λόγω της μεγάλης αύξησης των φόρων· η απόλυση του δημοφιλούς υπουργού του Ιουλιανού Σαλούτιου ήταν αιτία επανάστασης.[23] Ο Ουάλης ωστόσο τρομοκρατήθηκε, όταν έμαθε ότι σφετερίστηκε τον θρόνο ο Προκόπιος· ήταν έτοιμος να παραιτηθεί και ο στρατός του δραπέτευσε στην Κιλικία. Ο Προκόπιος κέρδισε τις περιοχές τηςΑσίας και τηςΒιθυνίας, ο Ουάλης ωστόσο ανέκαμψε σύντομα, και ξεκίνησε αντεπίθεση.[24] Ο Ουάλης έστειλε στρατό εναντίον του Προκόπιου, αλλά πριν φθάσουν στην Κωνσταντινούπολη, αποστάτησαν στον Προκόπιο.[19][25] Ο Αμμιανός, ο Σωκράτης Σχολαστικός και οΣωζομενός γράφουν ότι τελικά επικράτησε ο Ουάλης, ύστερα από οκτώ μήνες πολιορκίας. Ο Προκόπιος ηττήθηκε στηνΜάχη των Θυατείρων, και κατόπιν στην μάχη της Νακόλειας (27 Μάϊου 366)· την επόμενη μέρα σύμφωνα με τοDamnatio memoriae (28 Μαίου 366) δικάστηκε και εκτελέστηκε.[17][19][26] Ο Αμμιανός, συγγενής του Προκόπιου, γράφει ότι ο δομέστικος Μάρκελλος ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας στηνΧαλκηδόνα, αλλά σύμφωνα με τον Ζώσιμο ανατράπηκε σύντομα, και εκτελέστηκε.[17] Ο βασικός στόχος του Ουάλη ήταν να αντιμετωπίσει τους θανάσιμους κινδύνους για την Αυτοκρατορία, όπως ηαυτοκρατορία των Σασσανιδών και οι Γότθοι.[8]
Χρυσό μετάλλιο με παράσταση του Αυτοκράτορα Ουάλη έφιππου. Επιγρ.: GLORIA ROMANORUM, A Ν.
Ο γιος του ΟυάληΒαλεντινιανός Γαλάτης γεννήθηκε (18 Ιανουαρίου 366), την ίδια χρονιά που ο ανιψιός του Γρατιανός ανακηρύχθηκε ύπατος.[14][27] Ο αδελφός του Ουαλεντινιανός Α' ανάρρωσε από ασθένεια (367), και όρισε τον γιο του Γρατιανό στηνΑμιένη συναυτοκράτορα, χωρίς να γίνει πρώτακαίσαρας.[16][27][28] Ο διδάσκαλος του Γρατιανού ήταν ο γνωστός ρήτοραςΑυσόνιος, που τον μνημονεύει στα επιγράμματα και τα ποιήματα του.[27] Την περίοδο 365-368 ο Ουαλεντινιανός Α΄ και ο Ουάλης άρχισαν να αναμορφώνουν ταΡωμαϊκά νομίσματα, έλιωσαν τα χρυσά και αργυρά νομίσματα στοΝομισματοκοπείο.[8][9] Τα δύο αδέλφια βελτίωσαν το φορολογικό σύστημα, και περιόρισαν τις σπατάλες.[9]
Ο Ουαλεντινιανός Α΄ και ο Ουάλης ανακηρύχτηκαν για δεύτερη φορά ύπατοι.[29][30] Ο Ουάλης επιτέθηκε με επιτυχία στους Γότθους· οΘεμίστιος και ο ιστορικός του 5ου αιώναΖώσιμος γράφει ότι τακτοποιήθηκε μεταξύ τους σύντομα ειρήνη.[8] Ο βασιλιάς των Γότθων Ερμανάρικος, ήταν πανίσχυρος, και κυβερνούσε μία μεγάλη περιοχή βόρεια από τον Δούναβη, από τηΜαύρη Θάλασσα μέχρι τηνΒαλτική Θάλασσα· ανέλαβε να ενισχύσει τον Προκόπιο με ισχυρό στρατό.[31] Ο στρατός του Ερμανάρικου απαριθμούσε περισσότερους από 30.000 άνδρες, αλλά έφθασε αργά στην Κωνσταντινούπολη: ο Προκόπιος είχε ήδη ηττηθεί. Ο Ουάλης αφού θανάτωσε τον Προκόπιο, βάδισε βόρεια να εκδικηθεί τους Γότθους, που τους περικύκλωσε· αυτοί διαμαρτυρήθηκαν, και ζήτησαν ειρήνη. Με προτροπή του αδελφού του Ουαλεντινιανού Α΄, ο Ουάλης αρνήθηκε να κλείσει συμφωνία, και τους κήρυξε τον πόλεμο.[32] Την άνοιξη του 367 τα στρατεύματα του Ουάλη διέσχισαν τον Δούναβη, και επιτέθηκαν στον βασιλιά τωνΒησιγότθωνΑθανάριχο, έναν υποτελή του Ερμανάρικου· ο Γότθοι δραπέτευσαν σταΚαρπάθια Όρη, αλλά η μάχη δεν ανέδειξε νικητή. Την επόμενη χρονιά οι πλημμύρες εμπόδισαν τον Ουάλη να διασχίσει τον Δούναβη· ο Αυτοκράτορας παρέμεινε στην περιοχή και ασχολήθηκε με την κατασκευή κάστρων. Ο Ουάλης διέσχισε ξανά τον Δούναβη (369), λεηλάτησε τη χώρα, και νίκησε τον Αθανάριχο στη"μάχη του Νοβιόδουνου". Οι δυνάμεις του Αθανάριχου διέφυγααν, και ο ίδιος παρακάλεσε για άλλη μία φορά να κλείσει ειρήνη. Ο Ουάλης δεν ήταν πρόθυμος, αλλά όταν έμαθε ότι ηαυτοκρατορία των Σασσανιδών τού κήρυξε τον πόλεμο στηνΜέση Ανατολή, αναγκάστηκε να υποκύψει. Στις αρχές του 370 ο Ουάλης και ο Αθανάριχος συναντήθηκαν στον Δούναβη και έκλεισαν ειρήνη, που έληγε τον μεταξύ τους πόλεμο.[33] Μετά την σύναψη ειρήνης, το εμπόριο μεταξύ τους και η ανταλλαγή στρατιωτών περιορίστηκαν σημαντικά, σε σχέση με πριν.[34] Το καλοκαίρι του 368 οι δυνάμεις του Ουαλεντινιανού Α΄ νίκησαν για δεύτερη φορά τους Αλαμαννούς· το φθινόπωρο που ακολούθησε νίκησε επίσης τους Αλαμαννούς και τους Σάξονες· τον συνόδευσε και ο γιος του Γρατιανός.[30] Οι δύο συναυτοκράτορες πήραν τους τίτλους"Γερμανικός Μάξιμος","Αλαμανννικός Μάξιμος" και"Φραγκικός Μάξιμος".[29][30] Οι δύο τελευταίοι τίτλοι απονεμήθηκαν την ίδια εποχή και στον Γρατιανό.[28]
Ο τρίχρονος γιος του Ουάλη,Βαλεντινιανός Γαλάτης, ανακηρύχθηκε για πρώτη φορά ύπατος (369), απεβίωσε ωστόσο την επόμενη χρονιά (370) στηνΚαισάρεια της Καππαδοκίας.[29] Ο Ουαλεντινιανός Α΄ και ο Ουάλης ανακηρύχθηκαν για τρίτη φορά ύπατοι (370).[35] Στις 9 Απριλίου 370 ιδρύθηκε, σύμφωνα με τοΠασχάλιο Χρονικό, οΝαός των Αγίων Αποστόλων στην Κωνσταντινούπολη, απέναντι από το Μαυσωλείο του Κωνσταντίνου Α΄ του Μεγάλου.[29] Η νύφη του Μαρία Σεβέρα απεβίωσε (370) και τάφηκε στον νεοϊδρυθέντα ναό των Αγίων Αποστόλων· ο Ουαλεντινιανός Α΄ προχώρησε σε δεύτερο γάμο με τηνΙουστίνα.[30] Από την δεύτερη σύζυγό του Ιουστίνα γεννήθηκε στουςΤρεβήρους το φθινόπωρο του 371 ο μικρότερος ανιψιός τού Ουάλη, και ετεροθαλής αδελφός του Γρατιανού,Ουαλεντινιανός Β΄.[36][37] Ο 15χρονος Γρατιανός νυμφεύτηκε στους Τρεβήρους την 13χρονη κόρη του Κωνστάντιου Β΄Φλαβία Μαξίμα Κωνσταντία.[27][28] Ο γάμος αυτός έδεσε στενά τους δεσμούς ανάμεσα στην δυναστεία του Ουαλεντινιανού Α΄ και την δυναστεία του Κωνσταντίνου Α΄.[25] Ο Ουάλης εόρτασε τη δεκαετία του (29 Δεκεμβρίου 374)· την επόμενη χρονιά (375) εγκαινιάστηκαν στην Κωνσταντινούπολη τα"λουτρά της Καρόζα".[29] Μετά τις νίκες απέναντι στους Γότθους ετοιμάστηκε για εκστρατεία στην Ανατολή (375), όπου οι Σασσανίδες Πέρσες απειλούσαν τηνΑρμενία· τον απασχόλησαν ωστόσο οιΣαρακηνοί και οιΊσαυροι.[8]
Το τέλος τού Βαλεντιανού Γαλάτη, γιου τού Αυτοκράτορα Ουαλεντινιανού Α΄.
Ο Ουάλης ενεπλάκη σε μία νέα σύρραξη με τουςΠέρσες τουΣαπώρη Β’, ο οποίος ήθελε να εκμεταλλευτεί περαιτέρω τη νίκη τού 363 (όπου ο Ρωμαίος ΑυτοκράτοραςΙοβιανός είχε παραχωρήσει μεγάλες εκτάσεις και προνόμια στην Περσία), ανατρέποντας το ρωμαιόφιλο χριστιανικό καθεστώς τής ανεξάρτητηςΑρμενίας, και εισβάλλοντας στην Καυκάσια Ιβηρία. Ο Ουάλης, σε μία προσπάθεια να αποτρέψει αυτές τις δυσάρεστες για την Αυτοκρατορία εξελίξεις, αλλά και να αντισταθμίσει την ταπεινωτική συνθηκολόγηση του Ιοβιανού, αναμείχθηκε στις εσωτερικές υποθέσεις της Αρμενίας. Συγκεκριμένα, παραβίασε τους όρους της συνθήκης του 363, τοποθετώντας στον θρόνο του κράτους ως ρωμαϊκό ανδρείκελο τονΠαπ, έναν εκπρόσωπο τηςΑρμενικής δυναστείας των Αρσακιδών, γιό του προηγούμενου βασιλιά της ΑρμενίαςΑρσάκη Β' ο οποίος είχε αυτοκτονήσει στις φυλακές του Σαπώρη (370). Συγκρούστηκε στρατιωτικά με τους Πέρσες (371) για να υπερασπίσει την επιλογή αυτή· ο Σαπώρης Β΄ αναγκάστηκε να ζητήσει ανακωχή λόγω τωνΚουσανικών επιδρομών στις ανατολικές περσικές επαρχίες, αλλά το 376 ο πόλεμος μεταξύ των δύο Μεγάλων Δυνάμεων φαινόταν πια αναπότρεπτος.
Ωστόσο τα σχέδια του Ουάλη ανατράπηκαν από μία εξέγερση των Τανούκ, εκχριστιανισμένων ομόσπονδων αραβικών φύλων που περιπολούσαν τα σύνορα με την έρημο τήςΣυρίας για λογαριασμό της Ρώμης. Η εξέγερση ήταν θρησκευτικά υποκινούμενη, καθώς οι Τανούκ επί καιρό ζητούσαν μάταια από την Κωνσταντινούπολη ορθόδοξο επίσκοπο στην περιοχή τους αντί για αρειανό, και υπό την ηγεσία της Βασίλισσας Μαβίας, τής επικεφαλής τους υπόυπόσπονδο καθεστώς, ξεκίνησαν έναν επιτυχή ανταρτοπόλεμο φθοράς κατά των ρωμαϊκών φρουρών τηςΠαλαιστίνης, τηςΦοινίκης και της Συρίας. Μάλιστα οι αραβικές δυνάμεις, έχοντας πολεμήσει ως σύμμαχοι με τους Ρωμαίους επί έναν αιώνα, αποδείχθηκαν ικανοί ακόμη και σε τακτικές μάχες.
Την ίδια στιγμή μία ελεγχόμενη εγκατάσταση υπόσπονδων (foederati)Γότθων στηΜοισία και στηΘράκη κατέληξε σε στάση, περαιτέρω γερμανική εισβολή, και λεηλασίες στα Βαλκάνια. Ο Ουάλης παραμέρισε τις βλέψεις του στην Αρμενία, σύναψε αμέσως ειρήνη με τη Μαβία ικανοποιώντας τα αιτήματά της, και μάλιστα ζήτησε τη βοήθειά της για τη συγκράτηση της γοτθικής απειλής. Όμως η εκστρατεία του στη Θράκη κατέληξε σε καταστροφή: οι Ρωμαίοι ηττώνται στημάχη της Αδριανούπολης (9 Αυγούστου 378), και στο τέλος της ημέρας τα δύο τρίτα των στρατιωτών τους κείτονται νεκρά, μαζί με τον ίδιο τον Ουάλεντα. Επρόκειτο για τη χειρότερη ήττα της ρωμαϊκής στρατιωτικής μηχανής από την εποχή τηςμάχης του Τευτοβούργιου Δρυμού, και έδειξε σε όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές ότι το ρωμαϊκό πεζικό, θεωρούμενο ως τότε σχεδόν ανίκητο, δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί το συνδυασμό ισχυρών πεζών και έφιππων βαρβαρικών δυνάμεων. Ακόμη σπουδαιότερο ήταν το δυσαναπλήρωτο κενό από έμπειρους στρατιώτες, το οποίο άφησε αυτή η δεινή ήττα. Αυτό το κενό ανάγκασε τον διάδοχο του Ουάλη,Θεοδόσιο Α΄, να προχωρήσει σε εκτεταμένη στρατολόγηση γερμανικών φύλων, με αντίστοιχη παραχώρηση σε αυτά ολόκληρων περιοχών τής Aυτοκρατορίας.
Day, J.; Hakola, R.; Kahlos, M.; Tervahauta, U. (2016). Spaces in Late Antiquity: Cultural, Theological and Archaeological Perspectives. Taylor & Francis.
Gibbon, Edward (1932) [1789]. "Chapter XXV–XXVI". The History of the Decline and Fall of the Roman Empire. The Modern Library.
Kienast, Dietmar (2017) [1990]. Römische Kaisertabelle: Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie (in German). Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
Lenski, Noel (1997). "Valens (364–378 A.D)". De Imperatoribus Romanis.
Lenski, Noel (2003). Failure of Empire: Valens and the Roman State in the Fourth Century A.D. Berkeley: University of California Press.
Martindale, John R.; Jones, A. H. M.; Morris, John, eds. (1971). "Flavius Valens 8". The Prosopography of the Later Roman Empire: Volume I, AD 260–395. Cambridge: Cambridge University Press.
McEvoy, Meaghan A. (2013). Child Emperor Rule in the Late Roman West, A.D. 367-455. Oxford Classical Monographs. Oxford University Press.
.png)
.jpg)
