Ο Οκτώβριος είναι η εποχή με ταπρωτοβρόχια και ταχρυσάνθεμα, που βαφτίστηκαν αϊδημητριάτικα και στηνΚύπρο οχτωβρούδια. Είναι η εποχή που πρωτανθίζουν τακυκλάμινα σε πλαγιές και βράχια, όπως τόσο χαρακτηριστικά τραγουδάει οΓιάννης Ρίτσος: «Κυκλαδινό, κυκλάμινο, στου βράχου τη σχισμάδα/ που βρήκες χρώματα κι ανθείς, που μίσχο και σαλεύεις;».
Η μεγάλη γιορτή τουΑγίου Δημητρίου, στις 26 του μήνα, έχει δώσει στον Οκτώβριο την προσωνυμία «Αι-Δημητριάτης» ή «Αι-Δημήτρης». Όπως μας αναφέρουν οι Στράτος Θεοδοσίου και Μάνος Δανέζης: «Η γιορτή αυτή, που θεωρείται από το λαό μας ορόσημο του χειμώνα, συνδυάζεται με τη γιορτή τουΑγίου Γεωργίου στις 23 Απριλίου. Στο γεωργικό καλαντάρι οι δυο αυτές γιορτές αποτελούν τις χρονικές τομές που χωρίζουν τοέτος σε δυο ίσα μέρη, στο χειμερινό και στο θερινό εξάμηνο αντίστοιχα». Στα νησιώτικα του Αιγαίου ονομάζεταιΤρυγομηνάς λόγω του τρύγου της αμπέλου.
Τον ίδιο αυτό μήνα γιορτάζεται και η μνήμη τουΕυαγγελιστή Λουκά, στις 18 Οκτωβρίου, ο οποίος εκτός του τρίτουΕυαγγελίου συνέγραψε επίσης και τιςΠράξεις των Αποστόλων. Ο Λουκάς, όμως, είναι επίσης γνωστός και ωςιατρός, αλλά και ωςζωγράφος, «καθώς σ’ αυτόν αποδίδεται η ιστόρηση των παλαιότερων και αυθεντικών προσωπογραφιών τηςΘεοτόκου».
Ο μήνας, πάντως, αρχίζει με τηνεορτή του πολιούχου τωνΑθηνών, τουΔιονυσίου του Αρεοπαγίτη στις 3 του μήνα. Όπως αναφέρει ο Γιώργος Ζωγραφίδης: «Όταν οΑπόστολος Παύλος κατέβηκε από το βήμα τουΑρείου Πάγου, δεν φαίνεται να πέτυχε τίποτα το σπουδαίο. Μπορεί η ομιλία του, όπως τη διασώζουν οιΠράξεις των Αποστόλων, να θεωρήθηκε αργότερα καταστατικό κείμενο για τη σχέση τουχριστιανισμού με τον ελληνισμό, όμως δεν έκανε καλή εντύπωση στους Αθηναίους. Δυο-τρεις μόνο τον πλησίασαν, γιατί πίστεψαν στα λόγια του, και ανάμεσά τους κάποιος Διονύσιος Αρεοπαγίτης…». Κι ενώ τα κείμενα που αποδίδονται σ’ αυτόν ήταν σημαντικά, «γι’ αυτό άλλωστε συνεχίζουμε να τα διαβάζουμε με αδιάπτωτο ενδιαφέρον και σήμερα», εντούτοις γράφτηκαν πιθανότατα το 520 από ένανχριστιανό μοναχό συριακής καταγωγής, ο οποίος χρησιμοποίησε νεοπλατωνική γλώσσα και θεωρίες.
Αλλά ο Οκτώβριος συνδέεται επίσης στενά και με τρία σημαντικά ορόσημα της πρόσφατηςιστορίας μας. Όπως μας περιγράφει η Μαρίνα Πετράκη:
«Η νικηφόρα είσοδος στηΘεσσαλονίκη στις 26 Οκτωβρίου 1912 μεταμόρφωσε την αμελητέαΕλλάδα σε υπολογίσιμη δύναμη. Η απόρριψη τουφασιστικού τελεσίγραφου στις28 Οκτωβρίου 1940 συμπύκνωσε σε μια λέξη την ομοψυχία και αγωνιστικότητα που στήριξαν, πέρα από κάθε ελπίδα και απελπισία, τον αγώνα στα βουνά τηςΑλβανίας, στις πόλεις και την ύπαιθρο της κατεχόμενης Ελλάδας. Η απελευθέρωση τηςΑθήνας στις 12 Οκτωβρίου 1944 πυκνώνει συμβολικά το πέρασμα από τον εφιάλτη του εξανδραποδισμού στις προσδοκίες, και τις διαψεύσεις, του μεταπολεμικού κόσμου μας».
— Μαρίνα Πετράκη
