Το λήμμα δεν περιέχειπηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 19/12/2016.
Τέσσερις συσκευές μέτρησης διαφορετικών μεγεθών, όλες με βάση τοΔιεθνές σύστημα μονάδων, γνωστό και ως Μετρικό σύστημα.
Ο όροςμέτρηση μπορεί να σημαίνει είτεαπαρίθμηση με χρήση τωνφυσικών αριθμών, είτε σύγκριση της ποσότητας κάποιουφυσικού μεγέθους με έναπρότυπο, δηλαδή σύγκριση με κάποια σταθερή ποσότητα του ίδιου φυσικού μεγέθους που αυθαίρετα έχει συμφωνηθεί (κατά «σύμβαση», δηλαδή κατά κοινή συμφωνία) να χρησιμοποιείται ωςμονάδα μέτρησης. Το άρθρο αυτό κυρίως αναφέρεται στη μέτρηση φυσικών μεγεθών.
Οι μετρήσεις είναι εξαιρετικά σημαντικές στιςφυσικές επιστήμες, τηντεχνολογία και τηβιομηχανία. Η ανάπτυξη τεχνικών για την ακριβή μέτρηση μεγεθών όπως ημάζα και οχρόνος αποτέλεσε προϋπόθεση για τη λεπτομερή και προσεκτική παρατήρηση της φύσης και την ανάπτυξη της επιστήμης τηςφυσικής.
Ταμεγέθη είναι ποσότητες που αντιστοιχούν σεφυσικά φαινόμενα. Τα μεγέθη χωρίζονται σεμονόμετρα καιδιανυσματικά. Τα μονόμετρα είναι τα μεγέθη που για να οριστούν χρειάζονται μόνο ένα αριθμό και μια μονάδα μέτρησης. Τα διανυσματικά απαιτούν κατεύθυνση (διεύθυνση και φορά), μέτρο και σημείο εφαρμογής. Για παράδειγμα ορισμένα μονόμετρα μεγέθη είναι ημάζα, οχρόνος, ηθερμοκρασία, τοηλεκτρικό φορτίο, ενώ ορισμένα διανυσματικά είναι ηταχύτητα, ηεπιτάχυνση, ημετατόπιση.
Επιπρόσθετα τα μεγέθη μπορούν να χωριστούν σεσυνεχή καιδιάκριτα.
Η έννοια του μεγέθους, δηλαδή οποιαδήποτε φυσική ή τεχνητή ή άλλου είδους μεταβλητή που μπορεί να είναι αντικείμενο μέτρησης, δεν είναι ανάγκη να ορίζεται με τον «απόλυτο» τρόπο με τον οποίο την ορίζει ηφυσική, που εξετάζει καταρχήν τα λεγόμεναθεμελιώδη μεγέθη. Για παράδειγμα ηθερμοκρασία είναι συνεχές θεμελιώδες μέγεθος της φυσικής. Ενώ, για παράδειγμα, οισφυγμοί ανά λεπτό ενός ανθρώπου είναι διακριτό μέγεθος, το οποίο θα μπορούσαμε να πούμε ότι «δεν υπάρχει» για τη φυσική, η οποία αναγνωρίζει ως φυσικό μέγεθος μόνο το αντίστοιχο μέγεθος τηςσυχνότητας. Εκτός από τα θεμελιώδη και τα παράγωγα μεγέθη της φυσικής, υπάρχουν λοιπόν και πολλά άλλα μεγέθη που μπορούν να είναι αντικείμενο «επιστημονικής μέτρησης», όπως για παράδειγμα διάφορα μεγέθη που μπορεί να εξετάζει ηστατιστική ως προς κάποιον πληθυσμό, ως προς κοινωνικά φαινόμενα, οικονομικά φαινόμενα και ούτω καθ εξής.
Τα θεμελιώδη φυσικά μεγέθη είναι ένα ελάχιστο σύνολο από φυσικά μεγέθη τα οποία θεωρούνται εντελώςανεξάρτητα μεταξύ τους και τα οποία είναι ικανά να ορίσουν όλα τα υπόλοιπα (παράγωγα) μεγέθη που μπορεί να χρειαστούν και χρησιμοποιούνται από τηφυσική για την περιγραφή οποιουδήποτε φυσικού φαινομένου. Για παράδειγμα, τομήκος και οχρόνος είναι δύο θεμελιώδη μεγέθη τα οποία χρησιμοποιούνται για να οριστεί το παράγωγο μέγεθος τηςταχύτητας ως διανυθέν μήκος ανά μονάδα χρόνου. Σήμερα τα θεμελιώδη μεγέθη θεωρείται ότι είναι ταεπτά μεγέθη που δίνονται στον πίνακα παρακάτω.
Ιστορικά οι άνθρωποι δημιούργησαν και χρησιμοποίησαν πολλά διαφορετικά συστήματα μονάδων μέτρησης, αρχικά για τη μέτρηση των αποστάσεων και για τη μέτρηση ποσοτήτων όπως ημάζα (τοβάρος) και οόγκος για εμπορικούς και παρόμοιους σκοπούς. Κατά καιρούς στηνιστορία της ανθρωπότητας υπήρξαν το βαβυλωνιακό σύστημα, το αιγυπτιακό σύστημα, το ελληνικό, το ρωμαϊκό, το κινέζικο, το βρετανικό και άλλα συστήματα. Για να αποφεύγεται η σύγχυση από τα πολλά, συχνά αντιφατικά και χωρίς αρκετή ακρίβεια συστήματα μονάδων μέτρησης, από το 1960 έχει καθιερωθεί και ισχύει παγκοσμίως το σύστημα SI (Systeme Internationale) ήΔιεθνές σύστημα μονάδων, γνωστό και ωςΜετρικό σύστημα (Metric system), το οποίο περιλαμβάνει επτάθεμελιώδεις μονάδες (δείτε πίνακα παρακάτω). Ωστόσο, διάφορα άλλα συστήματα μονάδων εξακολουθούν να βρίσκονται σε χρήση.
Για να αποφύγουμε τους πολύ μεγάλους ή πολύ μικρούς αριθμούς χρησιμοποιούμε προθέματα. Το πρόθεμα μπαίνει πάντα μπροστά από τη μονάδα μέτρησης του μεγέθους και πολλαπλασιάζει ή υποπολλαπλασιάζει τη μονάδα. Για παράδειγμα δεν χρειάζεται να γράψουμε ότι ο σκληρός δίσκος έχει χωρητικότητα 100.000.000.000 Bytes αλλά λέμε ότι έχει 100 GBytes.
Jean Hladik, Unités de mesure: étalons et symboles des grandeurs physiques, Paris, Masson, coll. «Mesures physiques», 1992.
Albert Pérard, Les mesures physiques, Paris, PUF, coll. «Que sais-je?» (no 244), 1968, 4e éd. (1re éd. 1947).
Gérard Prieur (coord.), Mustapha Nadi (dir.), Long-Den Nguyen (dir.) et Gérard Tsalkovitch (dir.), La mesure et l'instrumentation: état de l'art et perspectives, Paris, Masson, coll. «Mesures physiques», 1995 préface de Georges Charpak.
Jean Perdijon, La mesure, Paris, Flammarion, coll. «Dominos», 2012 (1re éd. 1998).
