ΟΗσίοδος ήταν αρχαίοςΈλληνας ποιητής, ραψωδός, συγγραφέας και μυθογράφος. Υπήρξε ο δεύτερος σπουδαιότεροςποιητής μετά τονΌμηρο.[6] Γεννήθηκε στηνΆσκρη τηςΒοιωτίας, όπου κατέφυγε ο πατέρας του.[7]
Υπολογίζεται ότι έζησε στα τέλη του 8ου αι. π.Χ.[8] Επισκεπτόμενος συχνά το όροςΕλικώνα, όπου οι μύθοι έλεγαν ότι κατοικούσαν οιΜούσες, έλεγε ο ίδιος ότι εκείνες του έδωσαν το χάρισμα της ποίησης. Επειδή μεγάλωσε σε αυτό το ιερό και αγροτικό περιβάλλον τα ποιήματα του έχουν διδακτικό και θρησκευτικό περιεχόμενο. Με τον Ησίοδο η Ελλάδα βγαίνει από το πεδίο αποκλειστικά του μύθου, αφού ο ίδιος αντλεί τα θέματα του όχι μόνο από τη φαντασία, αλλά και από τη ζωή φέρνοντας έτσι την ποίηση πιο κοντά στον άνθρωπο.
Ο τρόπος και χρόνος θανάτου του είναι συγκεχυμένος. Μία παράδοση θέλει τον τάφο του Ησίοδου στονΟρχομενό Βοιωτίας, ενώ σύμφωνα με μια άλλη τομαντείο των Δελφών έβγαλε χρησμό ότι ο Ησίοδος θα «πέθαινε στηΝεμέα», οπότε εκείνος κατέφυγε στηΛοκρίδα, όπου όμως σκοτώθηκε στον τοπικό ναό τουΝεμαίου Δία και ετάφη εκεί.[9]
Βινιέτα από το βιβλίοHesiodi Ascraei quaecumque exstant (1701).
Στους αρχαίους χρόνους αν και πολλά ποιήματα έφεραν το όνομά του, τρία ποιήματα σώθηκαν από τον χρόνο. Τα ποιήματα του Ησίοδου περιείχαν τις πρώτες προσπάθειες γιαλυρική γραφή,ιαμβική καιελεγειακή.
Έργα και Ημέραι, όπου ο Ησίοδος κάνει λόγο για τα ηθικά διδάγματα που πρέπει να ακολουθούν οι άνθρωποι. Επίσης δίνει συμβουλές στους αγρότες για την καλλιέργεια της γης και αναφέρει πως η εργασία είναι ο μόνος δρόμος που εξασφαλίζει την επιτυχία. «Έργον δ' ουδέν όνειδος, αεργίη δέ τ' όνειδος» δηλαδή «καμία εργασία δεν είναι ντροπή, ντροπή είναι να μην εργάζεται κανείς». Στο ίδιο έργο δίνει ακόμα συμβουλές για ναυτιλιακά, εμπορικά και γεωργικά έργα, καθώς και για τον γάμο και την ανατροφή των παιδιών, προσπαθώντας να προτρέψει τον άνθρωπο να γίνει πιο καλός και πιο ενάρετος.
Είναι έπος, δηλαδή μεγάλο αφηγηματικό ποίημα αποτελούμενο από 1.022 στίχους. Αναφέρεται στις τοπικές λατρείες των Θεών και στην απαρχή του κόσμου. Είναι μια σημαντικότατη πηγή πληροφοριών για τηνελληνική μυθολογία. Είναι χωρισμένο σε 5 μέρη: α.Προοίμιο, β.Κοσμογονία-Θεογονία, γ.Τιτανομαχία δ.Δεύτερη φάση της «Θεογονίας» και ε.Ηρωογονία. Στο Προοίμιο ο Ησίοδος υμνεί τιςΜούσες και τις παρακαλεί να του δώσουν έμπνευση. Στη «Θεογονία» μας αφηγείται πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος και οι θεοί και αναφέρει πως όλα ξεκίνησαν από τοΧάος. Στη συνέχεια γεννήθηκε ηΓαία (Γη), οΤάρταρος και οΈρωτας. Από το Χάος γεννήθηκε τοΈρεβος και ηΜαύρη Νύχτα που γέννησαν τονΑιθέρα και τηνΗμέρα. Αργότερα η Γη γέννησε τονΟυρανό και από την ένωση αυτών των δύο δημιουργήθηκαν οΩκεανός, οιΤιτάνες, οιΚύκλωπες και οιΕκατόγχειρες. Ένας από τους Τιτάνες, οΚρόνος έκανε παιδιά με τηΡέα, φοβούμενος όμως μη χάσει την ηγετική του θέση, που είχε σφετεριστεί από τον πατέρα του τον Ουρανό, άρχισε να καταπίνει τα παιδιά του. Ένα από αυτά ήταν και οΔίας, ο οποίος όμως γλίτωσε. Ύστερα αφηγείται πως οΠρομηθέας έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς και την έδωσε στους ανθρώπους. Οργισμένος τότε ο Δίας διέταξε τονΉφαιστο να πλάσει τηνΠανδώρα, την πρώτη γυναίκα στον κόσμο, για να φέρει δυστυχία στους ανθρώπους ενώ έδεσε τον Προμηθέα με άλυτα δεσμά σε έναν βράχο στονΚαύκασο και έστειλε έναν αετό εκεί για να του τρώει το συκώτι, που κάθε μέρα ανανεωνόταν. Στη συνέχεια αναφέρεται στους Εκατόγχειρες που τους είχε δέσει ο Κρόνος στο άλλο άκρο της Γης. ΣτηνΤιτανομαχία ο Δίας τους ελευθέρωσε ώστε να τους χρησιμοποιήσει ως συμμάχους στη μάχη εναντίον των Τιτάνων, όπου εντέλει νίκησαν οι θεοί. Στη Δεύτερη Θεογονία μας διηγείται πως μετά από αυτή τη νίκη οι θεοί αναγνώρισαν σαν κυρίαρχο τους τον Δία, ενώ στην Ηρωογονία αναφέρει τους ημίθεους ήρωες που γεννήθηκαν από θνητούς πατέρες και αθάνατες γυναίκες.
Μεγάλα έργα(ευρύτερη επέκταση του ποιήματος έργα και ημέραι όπως αναφέρεται από τον Πρόκλο)
Αστρονομία(αναφέρεται από τον αθηναίο τον Ερατοσθένη και τον Πλήνιο)
Χείρωνας υποθήκαι(συλλογή συμβουλίων του Κενταύρου Χείρωνα πρός τους ήρωες τους οποίους είχε εκπαιδεύσει και από το οποίο σώζονται μερικοί στίχοι)
Ορνιθομαντεία(συνέχεια συο ποίημα έργα και ημέραι αν και ό Απολλώνιος ό Ρόδιος θεωρεί το έργο νόθο)
Ιδαίοι δάκτυλοι(σχετικό με τα μυθολογικά πλάσματα που κατεργάζονταν τον σίδηρο στην Κρήτη και συνέθρεψαν τον Δία
Κήυκος γάμος(περιγράφεται πως ό κήυξ ηγεμόνας της Τραχήνας είχε φιλοξενήσει τον Ηρακλή και έθαψε τον Κύκνο, γιό του ρη μετά απο τον φόνο του απο τον ήρωα, ωστόσο ό Αθήναιος δεν πιστεύει πως το έργο αυτό γράφτηκε απο τον Ηρόδοτο)
Γης περίοδος(ή υποθεσή του ανήκει εις τον αργοναυτικό κύκλο)
Εις Άδου κατάβασίν(περιγράφεται ή κατάβαση του Θησέα στον Άδη)
Έπη μαντικά(συλλογή έμμετρων χρησμών)
Εξηγήσεις επί τέρασιν(ποίημα που ερμηνεύει την σημασία της γέννησής τεράτων και των εξαιρετικών φυσικών φαινομένων)
Επιθαλάμιόν εις πηλέα και θέτιν(δεν υπάρχει καμία πληροφορία για το έργο αυτό)
Μελαμπόδια(έπος σε 3 βιβλία ίσως εξιστόρηση των κατορθωμάτων περίφημων μάντεων)
Αιγιγμός
Επικήδειας εις βάτραχών(δεν υπάρχουν πληροφορίες για το έργο αυτό)
