ΗΘέμις, η θεά της δικαιοσύνης κατά τους αρχαίους Έλληνες. Το άγαλμα της στο ναό της Νεμέσεως Ραμνούντος (Αττική) φιλοτέχνησε ο ΧαιρέστρατοςΗΓιουστίτια, θεά της δικαιοσύνης κατά τους Ρωμαίους. Απεικονίζεται ως θεά εξοπλισμένη με τρία στοιχεία: ένα σπαθί, που συμβολίζει την καταναγκαστική εξουσία τουδικαστηρίου, έναζυγό, που αντιπροσωπεύει το αντικειμενικό πρότυπο με το οποίο ζυγίζονται οι υποθέσεις, και ένα κάλυμμα στα μάτια δείχνοντας ότι η δικαιοσύνη θα πρέπει να είναι αμερόληπτη και αντικειμενική, χωρίς φόβο ή εύνοια και ανεξάρτητα από τα χρήματα, την υγεία, τη δύναμη ή την ταυτότητα του καθενός[1].Η θεάΑστραία της ελληνικής μυθολογίας κόρη της θεάς της δικαιοσύνηςΘέμιδος.
Ηδικαιοσύνη είναι η νομική ή φιλοσοφική θεωρία με την οποία εφαρμόζεται τοΔίκαιο[2][3][4]. Με τον ίδιο όρο επίσης χαρακτηρίζεται και η απονομή του δικαίου ως και το σύνολο της δικαστικής εξουσίας, ή ακόμα και η εποπτεύουσα Αρχή αυτής π.χ. τοΥπουργείο Δικαιοσύνης.
Η δικαιοσύνη ορίζεται ως αγαθό που δεν στοχεύει στηνευδαιμονία όποιου την ασκεί, αλλά στον άλλον άνθρωπο. Κατά συνέπεια είναι η κρατίστη[5] των αρετών[6] γιατί δεν ασκείται για ίδιο όφελος, αλλά προς χάριν τρίτου.
Η πιο μεγάλη και η πιο όμορφη φρόνηση είναι η κυβέρνηση της πολιτείας, δηλαδή η δικαιοσύνη.[7] Η δικαιοσύνη όμως έχει την πηγή της μέσα στην ανιδιοτέλεια και στην ελευθερία της ψυχής, που πάντα βέβαια την ενεδρεύει η ανάγκη και η νομοτέλεια.[8]
Ο Αριστοτέλης διακρίνει τρία είδη δικαιοσύνης:
Τηδιανεμητική που απονέμεται με βάση την αξία του ανθρώπου. Για τους δημοκρατικούς όμως αξία αποτελεί η ελευθερία, για τους ολιγαρχικούς ο πλούτος ή η καταγωγή και για τους αριστοκρατικούς η αρετή. Το διανεμητικό δίκαιο δεν περιορίζεται στην αναγνώριση των δικαιωμάτων τους ενός ή του άλλου, όπως κάνει η ιδιωτική ηθική και η καντιανή δικαιοσύνη, αλλά συνιστά εφαρμογή, πραγματοποιήσιμη της δικαιοσύνης. Προϋποθέτει επομένως την ύπαρξη δημοσίων αρχών που πρέπει να κυριαρχούνται από την ιδέα της δικαιοσύνης και τη θέληση να την κάνουν να επικρατήσει σε κάθε περίπτωση.
Τηδιορθωτική που απονέμεται με βάση την αρχή όλα τα άτομα είναι ίσα μεταξύ τους. Η άνιση μεταχείριση όμως των ίσων είναι εξίσου άδικη της ίσης μεταχείρισης των ανίσων.
Ηεπιείκεια ως μέρος της πρωτογενούς πραγμάτωσης της δικαιοσύνης καλύπτει το κενό και την έλλειψη που εμφανίζει ο νόμος[9] που δεν διακρίνεται για την πληρότητα και την ακρίβεια που παρατηρείται στο χώρο των θετικών επιστημών.
Τηςαμοιβαιότητας που οφείλεται στην ελεύθερη βούληση των μελών της κοινωνίας και είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί συντελεί στην ενότητά της.[10]
Επί το πλείστον όμως με τον όρο δικαιοσύνη νοείται από τους μυθικούς χρόνους μέχρι σήμερα η ικανοποίηση του, αποκαλούμενου γενικά, περί δικαίου αισθήματος[11].
Η δικαιοσύνη φέρεται να είναι ανεξάρτητη λειτουργία τουκράτους και στη λειτουργία της δεν επιτρέπονται επεμβάσεις από οποιαδήποτε άλλη λειτουργία και δη τηνπολιτική ηγεσία, που ασκεί μεν την εκτελεστική λειτουργία, αλλά εποπτεύει αυτήν, διατηρώντας τα όργανά της ασυλία έναντι αυτής.[12].
