Ωςβασική χαρακτηρίζεται ητροφή η οποία καταναλώνεται συστηματικά και σε τέτοιες ποσότητες ώστε να αποτελεί το κυρίαρχο τμήμα της διατροφής μίας ανθρώπινης κοινωνίας, καλύπτει μεγάλο μέρος των ενεργειακών της αναγκών και συμβάλει σημαντικά στην πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων από τα μέλη της. Η βασική τροφή μίας κοινωνίας καταναλώνεται καθημερινά και αποτελεί συστατικό των περισσότερων καθημερινών γευμάτων.
Οι βασικές τροφές διαφέρουν από τόπο σε τόπο, αλλά κατά κύριο λόγο είναι φτηνά και εύκολα διαθέσιμα τρόφιμα τα οποία περιέχουν ένα ή περισσότερα από τα τρίαΜακροθρεπτικά συστατικά τα οποία είναι απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού,υδατάνθρακες,πρωτεΐνες καιλίπη. Παραδείγματα βασικών τροφών είναι τα δημητριακά, τα όσπρια, κόνδυλοι και ρίζες όπως ηπατάτα. Η διατροφή των πρώιμων αγροτικών πολιτισμών βασίστηκε σε τροφές οι οποίες όχι μόνο παρείχαν τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες αλλά είχαν και την δυνατότητα να διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να αλλοιώνονται, ώστε να είχαν απόθεμα τον χειμώνα ή σε περιόδους ξηρασίας όπου η καλλιέργεια ήταν αδύνατη.
Οι περισσότερες βασικές τροφές είναι φυτικής και ζωικής προέλευσης, και περιλαμβάνουν δημητριακά (όπως τορύζι, τοσιτάρι, τοκαλαμπόκι, τοκεχρί και τοσόργο), ριζωματώδη λαχανικά (όπως ηπατάτα, ημανιόκα, τογιαμ και ηκολοκασία), διάφορα όσπρια[1], τοκρέας, τογάλα, τααυγά, και τοτυρί[2], καθώς και φρούτα όπως ημπανάνα και οαρτόκαρπος.[3]. Στις βασικές τροφές ανήκουν επίσης και έλαια, όπως τοελαιόλαδο και ηζάχαρη.[4][5][6] Βασικά τρόφιμα που καταναλώνονται τοπικά από μεμονωμένους πολιτισμούς είναι ησίκαλη, ησόγια, τοκριθάρι και ηβρώμη. Ορισμένες βασικές τροφές, όπως ο σπόρος του ρυζιού, μαγειρεύονται και καταναλώνονται ολόκληρες, όμως τα περισσότερα δημητριακά αλέθονται σεαλεύρι, το οποίο χρησιμοποιείται για την παραγωγήψωμιού καιζυμαρικών.
Από τα 50.000 εδώδιμα φυτά του πλανήτη, μόλις μερικές εκατοντάδες συνεισφέρουν σημαντικά στην κάλυψη των ανθρωπίνων διατροφικών αναγκών. Παρόλο που υπάρχουν 10.000 είδη δημητριακών μόνο ελάχιστα καλλιεργούνται συστηματικά τα τελευταία 2000 χρόνια.
Η κατανάλωση των βασικών τροφίμων τροποποιείται στον χώρο και τον χρόνο και εξαρτάται από παράγοντες όπως το κλίμα, το γεωγραφικό ανάγλυφο, οι γεωργικοί περιορισμοί και τα οικοσυστήματα ενός τόπου. Για παράδειγμα η διατροφή του μέσου αφρικανού αποτελείται κατά 46% από σιτηρά, 20% από ρίζες και κονδύλους και 7% από ζωικά προϊόντα. Αντίθετα η διατροφή των κατοίκων της δυτικής Ευρώπης συνιστάται κατά 33% από ζωικά προϊόντα, 26% από σιτηρά και 4% από ρίζες και κονδύλους.
Μόλις 15 καλλιεργήσιμα φυτά παρέχουν το 90% της παγκόσμιας ενεργειακής πρόσληψης (μη συμπεριλαμβανομένου του κρέατος). Από αυτά τορύζι, τοκαλαμπόκι και τοσιτάρι αποτελούν τα δύο-τρίτα της τροφής που καταναλώνεται παγκοσμίως, όντας βασικά τρόφιμα για το 80% του ανθρώπινου πληθυσμού, με το ρύζι να παρέχει τροφή στην μισή ανθρωπότητα.[7]
Οι ρίζες και οι κόνδυλοι ταΐζουν πάνω από ένα δισεκατομμύριο άτομα στον αναπτυσσόμενο κόσμο, αποτελώντας το 40% της διατροφής των κατοίκων τηςΥποσαχάριας Αφρικής. Αυτές οι τροφές είναι πλούσιες σευδατάνθρακες,ασβέστιο καιβιταμίνη C, αλλά φτωχές σεπρωτεΐνη. Ημανιόκα, ιδιαίτερα, αποτελεί στοιχείο της καθημερινής διατροφής 500 εκατομμυρίων ατόμων.
Με την οικονομική ανάπτυξη και το ελεύθερο εμπόριο πολλές χώρες έχουν στραφεί σε τροφές υψηλότερης θερμιδικής αξίας και έχουν αυξήσει την κατανάλωση κρέατος. Παρά την τάση αυτή, η σημασία των παραδοσιακών βασικών καλλιεργειών για την διατροφή μας αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο.
Οι περισσότερες βασικές τροφές παράγονται με τις παραδοσιακές και σύγχρονες μεθόδους καλλιέργειας. Ωστόσο, η παραγωγή βασικών τροφίμων με την μέθοδο τηςΒιολογικής καλλιέργειας αυξάνει συνεχώς σε όλες τις χώρες του δυτικού κόσμου.
| Παγκόσμια παραγωγή 2012[9] | Μέση παγκόσμια απόδοση 2010 | Τα περισσότερο αποδοτικά κράτη 2012[10] | Τα περισσότερο παραγωγικά κράτη (2013)[11] | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Κατάταξη | Καλλιέργεια | (Τόνοι) | (Τόνοι ανά εκτάριο) | (Τόνοι ανά εκτάριο) | Χώρα παραγωγής | (Τόνοι) | Χώρα παραγωγής |
| 1 | Καλαμπόκι | 873 εκατομμύρια | 5.1 | 25.9 | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής | 354 εκατομμύρια | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής |
| 2 | Ρύζι | 738 εκατομμύρια | 4.3 | 9.5 | Αίγυπτος | 204 εκατομμύρια | Κίνα |
| 3 | Σιτάρι | 671 εκατομμύρια | 3.1 | 8.9 | Νέα Ζηλανδία | 122 εκατομμύρια | Κίνα |
| 4 | Πατάτα | 365 εκατομμύρια | 17.2 | 45.4 | Ολλανδία | 96 εκατομμύρια | Κίνα |
| 5 | Μανιόκα | 269 εκατομμύρια | 12.5 | 34.8 | Ινδία | 47 εκατομμύρια | Νιγηρία |
| 6 | Σόγια | 241 εκατομμύρια | 2.4 | 4.4 | Αίγυπτος | 91 εκατομμύρια | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής |
| 7 | Γλυκοπατάτα | 108 εκατομμύρια | 13.5 | 33.3 | Σενεγάλη | 71 εκατομμύρια | Κίνα |
| 8 | Γιαμ | 59.5 εκατομμύρια | 10.5 | 28.3 | Κολομβία | 36 εκατομμύρια | Νιγηρία |
| 9 | Σόργο | 57.0 εκατομμύρια | 1.5 | 86.7 | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής | 10 εκατομμύρια | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής |
| 10 | Μπανάνα Αντιλλών | 37.2 εκατομμύρια | 6.3 | 31.1 | Ελ Σαλβαδόρ | 9 εκατομμύρια | Ουγκάντα |
Οι φυτικές βασικές τροφές δεν προσφέρουν το πλήρες εύρος θρεπτικών συστατικών που απαιτούνται για μια ισορροπημένη διατροφή, έτσι για την αποφυγή τηςδυσθρεψίας είναι απαραίτητη και η προσθήκη άλλων τροφών στο διαιτολόγιο μας. Η διατροφή που αποτελείται κατά κύριο λόγο από καλαμπόκι οδηγεί σε έλλειψηνιασίνης (βιταμίνη B3), ενώ η αποκλειστική κατανάλωση λευκού ρυζιού οδηγεί στην έλλειψηθειαμίνης (Βιταμίνη Β1)[12], μια ασθένεια γνωστή στις χώρες της Ασίας ωςμπέριμπερι.
Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικόNature υποδεικνύει ότι η περιεκτικότητα ορισμένων βασικών τροφών σε θρεπτικά συστατικά έχει επηρεαστεί αρνητικά από τα αυξημένα επίπεδαδιοξειδίου του άνθρακα[13].
| ΤΡΟΦΙΜΑ | Καλαμπόκι[Σ1] | Λευκό ρύζι[Σ2] | Καστανό ρύζι[Σ3] | Σιτάρι[Σ4] | Πατάτα[Σ5] | Κασάβα[Σ6] | Σόγια[Σ7] | Γλυκοπατάτα[Σ8] | Σόργο[Σ9] | Γιάμ[Σ10] | Μπανανοειδή[Σ11] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Συστατικό (ανά 100 γραμμάρια) | Ποσότητα | Ποσότητα | Ποσότητα | Ποσότητα | Ποσότητα | Ποσότητα | Ποσότητα | Ποσότητα | Ποσότητα | Ποσότητα | Ποσότητα |
| Νερό (g) | 10 | 12 | 10 | 13 | 79 | 60 | 68 | 77 | 9 | 70 | 65 |
| Ενέργεια (kJ) | 1528 | 1528 | 1549 | 1369 | 322 | 670 | 615 | 360 | 1419 | 494 | 511 |
| Πρωτεΐνες (g) | 9,4 | 7,1 | 7,9 | 12,6 | 2,0 | 1,4 | 13,0 | 1,6 | 11,3 | 1,5 | 1,3 |
| Λίπος (g) | 4,74 | 0,66 | 2,92 | 1,54 | 0,09 | 0,28 | 6,8 | 0,05 | 3,3 | 0,17 | 0,37 |
| Υδατάνθρακες (g) | 74 | 80 | 77 | 71 | 17 | 38 | 11 | 20 | 75 | 28 | 32 |
| Ίνες (g) | 7,3 | 1,3 | 3,5 | 12,2 | 2,2 | 1,8 | 4,2 | 3 | 6,3 | 4,1 | 2,3 |
| Ζάχαρη (g) | 0,64 | 0,12 | 0,85 | 0,41 | 0,78 | 1,7 | 0 | 4,18 | 0 | 0,5 | 15 |
| Ασβέστιο (mg) | 7 | 28 | 23 | 29 | 12 | 16 | 197 | 30 | 28 | 17 | 3 |
| Σίδηρος (mg) | 2,71 | 0,8 | 1,47 | 3,19 | 0,78 | 0,27 | 3,55 | 0,61 | 4,4 | 0,54 | 0,6 |
| Μαγνήσιο (mg) | 127 | 25 | 143 | 126 | 23 | 21 | 65 | 25 | 0 | 21 | 37 |
| Φώσφορος (mg) | 210 | 115 | 333 | 288 | 57 | 27 | 194 | 47 | 287 | 55 | 34 |
| Κάλιο (mg) | 287 | 115 | 223 | 363 | 421 | 271 | 620 | 337 | 350 | 816 | 499 |
| Νάτριο (mg) | 35 | 5 | 7 | 2 | 6 | 14 | 15 | 55 | 6 | 9 | 4 |
| Ψευδάργυρος (mg) | 2,21 | 1,09 | 2,02 | 2,65 | 0,29 | 0,34 | 0,99 | 0,3 | 0 | 0,24 | 0,14 |
| Χαλκός (mg) | 0,31 | 0,22 | 0,43 | 0,11 | 0,10 | 0,13 | 0,15 | - | 0,18 | 0,08 | |
| Μαγγάνιο (mg) | 0,49 | 1,09 | 3,74 | 3,99 | 0,15 | 0,38 | 0,55 | 0,26 | - | 0,40 | - |
| Σελήνιο (μg) | 15,5 | 15,1 | 70,7 | 0,3 | 0,7 | 1,5 | 0,6 | 0 | 0,7 | 1,5 | |
| Βιταμίνη C (mg) | 0 | 0 | 0 | 0 | 19,7 | 20,6 | 29 | 2,4 | 0 | 17,1 | 18,4 |
| Θειαμίνη (B1)(mg) | 0,39 | 0,07 | 0,40 | 0,30 | 0,08 | 0,09 | 0,44 | 0,08 | 0,24 | 0,11 | 0,05 |
| Ριβοφλαβίνη (B2)(mg) | 0,20 | 0,05 | 0,09 | 0,12 | 0,03 | 0,05 | 0,18 | 0,06 | 0,14 | 0,03 | 0,05 |
| Νικοτινικό οξύ (B3) (mg) | 3,63 | 1,6 | 5,09 | 5,46 | 1,05 | 0,85 | 1,65 | 0,56 | 2,93 | 0,55 | 0,69 |
| Παντοθενικό οξύ (B5) (mg) | 0,42 | 1,01 | 1,49 | 0,95 | 0,30 | 0,11 | 0,15 | 0,80 | - | 0,31 | 0,26 |
| Βιταμίνη Β6 (mg) | 0,62 | 0,16 | 0,51 | 0,3 | 0,30 | 0,09 | 0,07 | 0,21 | - | 0,29 | 0,30 |
| Φυλλικό οξύ (B9) (μg) | 19 | 8 | 20 | 38 | 16 | 27 | 165 | 11 | 0 | 23 | 22 |
| Βιταμίνη Α (IU) | 214 | 0 | 0 | 9 | 2 | 13 | 180 | 14187 | 0 | 138 | 1127 |
| Βιταμίνη E, άλφα τοκοφερόλη (mg) | 0,49 | 0,11 | 0,59 | 1,01 | 0,01 | 0,19 | 0 | 0,26 | 0 | 0,39 | 0,14 |
| Βιταμίνη Κ1 (μg) | 0,3 | 0,1 | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 0 | 1,8 | 0 | 2,6 | 0,7 |
| Βήτα καροτίνη (μg) | 97 | 0 | 5 | 1 | 8 | 0 | 8509 | 0 | 83 | 457 | |
| Λουτεΐνη καιΖεαξανθίνη (μg) | 1355 | 0 | 220 | 8 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 30 | |
| Κορεσμένα λιπαρά οξέα (g) | 0,67 | 0,18 | 0,58 | 0,26 | 0,03 | 0,07 | 0,79 | 0,02 | 0,46 | 0,04 | 0,14 |
| Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (g) | 1,25 | 0,21 | 1,05 | 0,2 | 0,00 | 0,08 | 1,28 | 0,00 | 0,99 | 0,01 | 0,03 |
| Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (g) | 2,16 | 0,18 | 1,04 | 0,63 | 0,04 | 0,05 | 3,20 | 0,01 | 1,37 | 0,08 | 0,07 |
| Σ1 κίτρινο καλαμπόκι | Σ2 ρύζι λευκό μακρύκοκκο χωρίς προσθήκες, ωμό | ||||||||
| Σ3 ρύζι καφέ μακρύκοκκο ωμό | Σ4 σιτάρι σκληρό | ||||||||
| Σ5 πατάτα, φλούδα, ωμή | Σ6 κασάβα ωμή | ||||||||
| Σ7 σόγια πράσινη ωμή | Σ8 γλυκοπατάτα ωμή | ||||||||
| Σ9 σόργο ωμό | Σ10 γιάμ ωμό | ||||||||
| Σ11 μπανάνα |
 | ΤαWikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα Βασική τροφή |
| Τύποι |  | |
|---|---|---|
| Συστατικά | ||
| Συσκευές & Σκεύη | ||
| Αρτοπαρασκευή | ||
| Θέματα | ||
