ΤοΑφγανιστάν (παστού/νταρί: افغانستان), είναι χώρα στη νότια κεντρικήΑσία. Το επίσημο όνομα της χώρας, σύμφωνα με τη (μέχρι στιγμής)μη αναγνωρισμένηυπηρεσιακή κυβέρνησή της,[9] είναιΙσλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν[10]. Η χώρα συνορεύει βόρεια με τοΤατζικιστάν, τοΤουρκμενιστάν και τοΟυζμπεκιστάν, βορειοανατολικά με τηνΚίνα, ανατολικά και νότια με τοΠακιστάν και δυτικά με τοΙράν. Έχει έκταση περίπου 647.500 τ.χλμ. και ο πληθυσμός (κατατάσσεται 36η στον κόσμο) της χώρας είναι 43.844.000 κάτοικοι,[6] σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για τo 2025. Οι κάτοικοι ανήκουν κυρίως στις εθνότητες τωνΠαστούν, τωνΤατζίκων, τωνΧαζάρων και τωνΟυζμπέκων.
Στο Αφγανιστάν τα τελευταία 20 χρόνια, βελτιώθηκαν οι δείκτες της βρεφικής θνησιμότητας, όπως και των ελλιποβαρών παιδιών, του προσδόκιμου ζωής και του επιπέδου διαβίωσης εν γένει. Η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση έγιναν περισσότερο προσιτές στους κατοίκους, και ιδίως στις γυναίκες ωστόσο η βία και η διαφθορά συνεχίζουν να αποτελούν ενδημικά φαινόμενα.[12]
Το θέμα του ονόματος ("Αφγάν-"), προέρχεται, σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, από τοσανσκριτικό όνομαΑσβακάν, που περιέγραφε τους αρχαίους κατοίκους της περιοχής τουΙνδοκαυκάσου. ΤοΑσβακάν σημαίνει "ιππείς"[13].Το τελευταίο μέρος του ονόματος, "-σταν" είναι έναπερσικό επίθημα που σημαίνει "γη των". Ως εκ τούτου, το "Αφγανιστάν" μεταφράζεται σε "γη των ιππέων", ή "γη των Αφγανών".
Ιστορικά, το εθνωνύμιοΑφγανός, χρησιμοποιήθηκε για να αναφερθεί στον λαό τωνΠαστούν[14]. Άρα η ετυμολογία του ονόματος, μπορεί να μεταφραστεί και ως "γη των Παστούν".
Είναι εξ ολοκλήρουμεσόγεια και ορεινή χώρα. Απέχει από τη θάλασσα (Αραβικό Κόλπο) περί τα 360 χλμ. Το περίγραμμά της μοιάζει με φύλλο δένδρου όπου μίσχος του φέρεται ο μεγάλος διάδρομος, χαράδρα Βαχάν, που διασχίζει τη χώρα από ΝΔ προς ΒΑ.
Χάρτης του Αφγανιστάν
Η χώρα συνορεύει βόρεια με τοΤατζικιστάν, τοΤουρκμενιστάν και τοΟυζμπεκιστάν, επί συνολικού μήκους συνόρων 1.680 χλμ., βορειοανατολικά με την αυτόνομη περιοχήΣινκιάγκ Ουιγκούρ τηςΚίνας, με μήκος συνόρων 80 χλμ., καθώς και με την περιοχήΤζαμού Κασμίρ (που διεκδικεί το Πακιστάν) με μήκος συνόρων 320 χλμ., ανατολικά και νότια με τοΠακιστάν με συνολικό μήκος συνόρων 1810 χλμ. και δυτικά με τοΙράν, με μήκος συνόρων 820 χλμ.
Η συνολική έκταση του Αφγανιστάν είναι 647.500 τ.χλμ. Το μέγιστο μήκος από τα δυτικά μέχρι ανατολικά σύνορα είναι 1.240 χλμ. και από τον βορρά στον νότο περίπου τα 1.015 χλμ. Η βορειοδυτική, δυτική προς Ιράν και νότια παραμεθόριες περιοχές, είναι κατά κύριο λόγο έρημοι, πεδιάδες και βραχώδεις περιοχές, ενώ τα βορειοανατολικά σύνορα καλύπτονται από τον κορυφο-παγετώνα τουΧίντου Κους, ως επέκταση των δυτικώνΙμαλαΐων. Τα βόρεια σύνορα ορίζονται από τον ποταμό Αμού Ντάρια. Το κεντρικό Αφγανιστάν, το λεγόμενoΧαζαραγιάτ ή Χαζαριστάν, αποτελείται κυρίως από βραχώδεις παρυφές του Χίντου Κους, κοιλάδες και κάποιες πεδιάδες.
Περισσότερο από τα 2/3 του εδάφους του Αφγανιστάν καλύπτονται από ψηλά βουνά με μέσουψόμετρο τα 2000 μέτρα και κυρίως, τα βουνάΧίντου Κους, (Hindu Kush) οροσειρά που δεσπόζει στο κέντρο της χώρας και που καλύπτει μήκος προς τα ΝΔ 800 χιλιόμετρα. Η οροσειρά αυτή διακλαδίζεται σαν βεντάλια που συνεχίζει με τρεις επιμέρους οροσειρές τιςΚούχε Μπάμπα,Μπαντ-έ Μπάγιαν καιΣαφίντ Κουχ με συνέπεια να χωρίζεται η Χώρα σε τρία μεγάλα τμήματα: το κεντρικό υψίπεδο, τις βόρειες πεδιάδες και το νοτιοδυτικό οροπέδιο. Ψηλότερη κορυφή είναι ο Χιονισμένος Όγκος, ύψος 6.504 μ., τα Παροπαμίζ (4.231 μ.) και τα Κεντρικά Αφγανικά Βουνά (4.145 μ.).
Οι Βόρειες πεδιάδες βρίσκονται βόρεια των κεντρικών υψιπέδων και εκτείνονται από τα σύνορα του Ιράν, δυτικά, μέχρι τους πρόποδες του Παμίρ (ανατολικά) με συνολική έκταση περίπου τα 100.000 τ.χλμ. Στις νότιες περιοχές, το νοτιοδυτικό οροπέδιο έχει μέσο υψόμετρο τα 550 μ. και περιλαμβάνει τη γεωγραφική περιοχή Σιστάν και το ΝΔ άκρο όπου πρόκειται κυρίως για ερήμους και στέπες.
Κυριότερες από τις πεδιάδες είναι η Ρεγκιστάν και Νταστί-Μαρκόχ.
Κυριότερα ποτάμια της χώρας είναι:
οΑμού Ντάρια που αποτελεί τα σύνορα με την πρώην Σοβιετική Ένωση, που σχηματίζεται από δύο παραπόταμους. Ο Αμού Νταριά είναι ο μόνος πλωτός ποταμός του Αφγανιστάν.
οΧέλμαντ, ή Χίλμεντ, που διασχίζει το νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας που σχηματίζεται από την οροσειρά Χίντου Κους και χύνεται στη λίμνη Χαμούντ- Χελμάντ,
οΧάριρουντ ή Χαριρούντ που σχηματίζεται στο κεντρικό Αφγανιστάν και καταλήγει στο Ιράν και
οΚαμπούλ που ακολουθεί κατ΄ εξαίρεση των άλλων, ανατολικό ρου και καταλήγει ως παραπόταμος του Ινδού.
Το κλίμα του Αφγανιστάν είναι κυρίως ηπειρωτικό ξηρό, ενώ στα νότια και ανατολικά (στα σύνορα προς το Πακιστάν) είναι υποτροπικό, δηλαδή αυτό της άνυδρης στέπας με ψυχρούς χειμώνες και πολύ ζεστά καλοκαίρια, με πολλές όμως κλιματικές διαφορές, όπως στο ΒΑ τμήμα όπου το κλίμα είναι υποαρκτικό. Γενικά το κλίμα της Χώρας επηρεάζεται και από τους Μουσώνες του Ινδικού Ωκεανού με υγρασία και βροχές (Ιούλιος - Σεπτέμβριος). Γενικά στο Αφγανιστάν παρατηρούνται μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας από 49°C (Τζαλαλαμπάντ) τον Ιούλιο, μέχρι -31°C (ορεινές περιοχές), τον χειμώνα. Οι περισσότερες βροχοπτώσεις παρατηρούνται στο διάστημα από Δεκέμβριο μέχρι Μάρτιο, ενώ στα πεδινά συνεχίζουν μέχρι και Απρίλιο. Η απομόνωση ολόκληρης της χώρας από τη θάλασσα και το μεγάλο υψόμετρο των περισσότερων περιοχών του Αφγανιστάν, έχει ως αποτέλεσμα οι χειμώνες στη χώρα να είναι αρκετά ψυχροί.
Υπάρχουν ευρήματα τα οποία αποδεικνύουν ανθρώπινη παρουσία στο Αφγανιστάν, από περίπου 50000 έτη πριν. Η περιοχή φιλοξένησε πληθυσμούς που ασχολούνταν με τηγεωργία και κοινότητες που ήταν από τις πιο ανεπτυγμένες για τα δεδομένα τηςεποχής. Υπάρχουν μάλιστα πολύ, που συγκρίνουν τα ευρήματα του προϊστορικού Αφγανιστάν, με αυτά της προϊστορικήςΑιγύπτου[15][16].
Σκηνές Αφγανών νομάδων στο βορειοδυτικό Αφγανιστάν. Στην περιοχή αυτή, υπήρξαν αγροτικές κοινότητες από το 7000 π.Χ.
Η περιοχή (κυρίως στα ανατολικά) ήταν μέρος του ιστορικούπολιτισμού της Κοιλάδας του Ινδού, αν και το κέντρο του πολιτισμού αυτού βρίσκεται στο σημερινόΠακιστάν και στη βορειοανατολικήΙνδία. Μια σημαντική εμπορική πόλη στο σημερινό Αφγανιστάν, είναι η πόληΣορτουγκάι, στο βορειοανατολικό Αφγανιστάν, που βρισκόταν κοντά σεορυχείαλάπις λάζουλι[17].
Μετά το 2000 π.Χ., έγινε μια μεγάλη μετακίνηση νομάδων από τα βόρεια, και έπειτα από τις διάφορες πληθυσμιακές μεταβολές, διαμορφώθηκε στην περιοχή, η αρχαία χώρα τηςΑριανής[15]. Αργότερα, περί το 600 π.Χ., η περιοχή κατακτήθηκε από τουςΠέρσες, οι οποίοι χώρισαν τη χώρα στις περιοχές τηςΚαρμανίας, τηςΓεδρωσίας, τηςΔραγγιανής, τηςΑραχωσίας, τηςΑρίας και τηςΒακτριανής. Μόνο οι τρεις τελευταίες αποτελούν μέρος του σημερινού Αφγανιστάν (η Αραχωσία στα νότια, η Αρία και η Βακτριανή στα βόρεια), ενώ αναφέρεται ότι ήταν πολύ μεγάλης σημασίας για τουςΠέρσες η περιοχή της Αραχωσίας, καθώς θεωρούνταν το δεύτερο κέντρο τουΖωροαστρισμού, αλλά φυσικά και η Βακτριανή, που ήταν η πατρίδα του ίδιου τουΖωροάστρη[18][19].
Χρυσά νομίσματα από την εποχή του βασιλιάΕυκρατίδη.
Το 185 π.Χ., εξαιτίας της παρακμής των Μαουρύα, προήλθε ηελληνιστική ανακατάληψη της περιοχής υπό τουςΈλληνο-Βακτριανούς. Το νέο βασίλειο ονομάστηκεΕλληνικό βασίλειο της Βακτριανής και συμπεριλάμβανε τα σημερινά κράτη του Αφγανιστάν, τουΠακιστάν, τουΟυζμπεκιστάν, τουΤατζικιστάν, τουΤουρκμενιστάν, καθώς και τμήματα τουΙράν και τηςΙνδίας. Το 180 π.Χ., το ανατολικό τμήμα του Βασιλείου της Βακτριανής (ανατολικό Αφγανιστάν, Πακιστάν, τμήματα της Ινδίας) αποσπάτησε από αυτό, με αποτέλεσμα την ίδρυση τουΙνδοελληνικού Βασιλείου, που αποτέλεσε το ανατολικότερο άκρο του Ελληνιστικού κόσμου[20][21]. Η ελληνιστική περίοδος φαίνεται να ήταν μια εποχή μεγάλης άνθισης και ακμής για την περιοχή. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τον Στραβών, που κάνει λόγο για "βασίλειο των χιλίων πόλεων" αναφερόμενος στη Βακτριανή, καθώς και από τον αριθμό νομισμάτων που κόπηκαν τότε. Χαρακτηριστικό ότι μέχρι και σήμερα, ηΤράπεζα του Αφγανιστάν χρησιμοποιεί στο έμβλημά της, τη φράση "Βασιλέως Μεγάλου Ευκρατίδου", γραμμένη σταελληνικά. Ανασκαφές έχουν αποκαλύψει τη μεγάλη κλίμακα των αρδευτικών έργων που ολοκληρώθηκαν στην περιοχή κατά της ελληνιστική περίοδο. Επιπλέον, εντοπίστηκαν και ανασκάφηκαν αρκετές νέες τοποθεσίες πόλεων ή οχυρωμένων οικισμών. Γενικά πρόκειται για τοποθεσίες πόλεων που ιδρύθηκαν στα τελευταία χρόνια της ύπαρξης του βασιλείου και είναι μικρότερες από αυτές των πόλεων που ιδρύθηκαν από τους Σελευκίδες, με έντονο στρατιωτικό χαρακτήρα, ακροπόλεις και επάλξεις. Εν τω μεταξύ, τον πρώτο αιώνα π.Χ. εμφανίζεται και οΔρόμος του Μεταξιού και η περιοχή του σημερινού Αφγανιστάν ανθίζει με το εμπόριο, με διαδρομές προς τηνΚίνα, τηνΙνδία, τηνΠερσία και βόρεια προς το σημερινόΟυζμπεκιστάν[22]. Η τελευταία περίοδος του Ελληνο-Βακτριανού βασιλείου χαρακτηρίζεται από τη βασιλεία τωνΕυκρατίδων, οι οποίοι ανέτρεψαν τονΔημήτριο και έτσι ξεκίνησαν μια μακρά σύγκρουση με τους απογόνους τουΕυθύδημου που παρέμειναν στην εξουσία στηνΙνδία, η οποία συνεχίστηκε υπό τους διαδόχους του. Οι παρατεταμένες εχθροπραξίες πιθανώς εξηγούν, εν μέρει, γιατί το βασίλειο έχασε τη δύναμή του και υπέκυψε σε νομαδική εισβολή, η οποία έβαλε τέλος στην ελληνική κυριαρχία στην περιοχή[23]. Σήμερα, ορισμένες φυλές στα σύνορα Πακιστάν-Αφγανιστάν με κυριότερη από αυτές τηφυλή Καλάς, διατηρούν χαρακτηριστικά που τους συνδέουν με τους Έλληνο-βακτριανούς.
Στα ανατολικά, τοΙνδοελληνικό Βασίλειο διατηρήθηκε περισσότερο, μέχρι το 10 μ.Χ. Κατά τους δύο αιώνες της κυριαρχίας τους, οι Ινδοέλληνες βασιλείς συνδύασαν τηνελληνική και τιςινδοϊρανικές γλώσσες και σύμβολα, όπως μαρτυρείται από τα νομίσματα της περιόδου, καθώς και τα θρησκευτικά έθιμα τουΙνδουισμού,Βουδισμού, και τηςαρχαίας ελληνικής θρησκείας, όπως φαίνεται από τα αρχαιολογικά τεκμήρια στις πόλεις τους. Υπήρξαν υποστηρικτές του Βουδισμού, τον οποίο συνδύασαν με ινδουιστικά και ελληνιστικά στοιχεία.[24] Ο πολιτισμικός αυτός συνδυασμός είναι συλλογικά γνωστός ωςελληνοβουδισμός καιελληνοβουδιστική τέχνη.[25] Οι Ινδοέλληνες σταμάτησαν ως πολιτική οντότητα περί το 10 μ.Χ. μετά τις επιδρομές τωνΚουσανιτών και τωνΙνδοσκυθών, αν και υπήρξαν ομάδες ελληνικού πληθυσμού που πιθανώς παρέμειναν για αρκετούς αιώνες υπό την ηγεμονία τωνΙνδοπάρθων και των Κουσανιτών.
Άγαλμα τουΒούδα, κατασκευασμένο επί κυριαρχίας των Κοσσανών
Στα μέσα έως τα τέλη του 1ου αιώνα μ.Χ., ηΑυτοκρατορία των Κοσσανών με κέντρο το Αφγανιστάν, έγινε μεγάλος προστάτης τουβουδιστικού πολιτισμού, κάνοντας τον βουδισμό να ανθίσει σε όλη την περιοχή. Οι Κοσσανοί ανατράπηκαν από τουςΣασσανίδες τον 3ο αιώνα μ.Χ., και στη συνέχεια ακολούθησε μια περίοδος συνεχών ανακατατάξεων. Αρχικά, οι Σασσανίδες ανατρέπονται από τουςΚυδαρίτες (320 μ.Χ. - 467 μ.Χ.), οι οποίοι με τη σειρά τους αντικαταστάθηκαν από τουςΕφθαλίτες (408 μ.Χ. - 670 μ.Χ.)[26].
Από τον 7ο μέχρι τον 18ο αιώνα ακολούθησαν οι πρώτες μουσουλμανικές δυναστείες σημαντικότερες των οποίων ήταν οιΓαζναβίδες ή Γαζνεβίδες, οιΓκούριοι ή Γουρίδες, μέχρι της εισβολής τωνΜογγόλων των οποίων ακολούθησε οΤαμερλάνος ή Τιμούρ που εγκαθίδρυσε τη δυναστεία τωνΤιμουρίδων. Αυτή αντικαταστάθηκε από τη δυναστεία τωνΣαφαβίδων και αυτή από την τελευταία τωνΜπαρακζάι. Οι πρώτοι μουσουλμάνοι έφτασαν στα εδάφη του Αφγανιστάν το 642 μ.Χ. με μικτή αποδοχή. Πριν τον εξισλαμισμό του Αφγανιστάν οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν Βουδιστές και Ζωροάστρες, οι οποίοι έχουν αφήσει την κληρονομιά τους στη χώρα.
Από τον 14ο αιώνα αρχίζει πλέον και οργανώνεται το Αφγανιστάν ως κράτος. Οι Αφγανοί κατάφεραν, ύστερα από πολλούς πολέμους, να επιβληθούν στις άλλες εθνότητες. Τον19ο αιώνα άρχισε ο πρώτος πόλεμος των Αφγανών με τους Βρετανούς. Αφού κατέλαβαν και το Πακιστάν, άρχισαν να προχωρούν βορειότερα. Τελικά, το 1842 οι Αφγανοί κατάφεραν να εκδιώξουν τους Βρετανούς από τη χώρα τους, για να ακολουθήσειΔεύτερος πόλεμος, το 1878-1880, κατά τον οποίο οι Βρετανοί πέτυχαν να θέσουν το Αφγανιστάν κάτω από τον έλεγχο του Άγγλου αντιβασιλέα των Ινδιών. Ο ανταγωνισμός της Ρωσίας και της Βρετανίας για την κυριαρχία στην κεντρική Ασία και την ινδική υποήπειρο (βλέπε το λήμμαΜεγάλο Παιχνίδι) οδήγησε στη δημιουργία τουδιαδρόμου του Ουαχάν το 1893, για να χωρίσει τη Βρετανική Ινδία από τη Ρωσία, δημιουργώντας το σημερινό σχήμα της χώρας.
Στον τρίτο αγγλο-αφγανικό πόλεμο του 1919, οι Αφγανοί κατάφεραν τελικά να νικήσουν τους Άγγλους και να τους υποχρεώσουν να αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία τους. Στην περίοδο του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου το Αφγανιστάν τήρησε απόλυτη ουδετερότητα απέναντι και στα δύο στρατόπεδα. Το 1973ανατράπηκε ημοναρχία και τη διακυβέρνηση ανάλαβε τοκαθεστώς Νταούντ, που ανατράπηκε, μετά απόστρατιωτικό πραξικόπημα, το 1978. Την εξουσία ανάλαβε τοκαθεστώς Ταράκι, το οποίο τήρησε φιλοσοβιετική στάση. Το 1980 ανατράπηκε και αυτό. Ακολούθησε η εγκατάσταση νέου φιλοσοβιετικού καθεστώτος και ηκατάληψη της χώρας από στρατεύματα τηςΕΣΣΔ.
Οι σοβιετικές δυνάμεις συνάντησαν σθεναρή αντίσταση από ένοπλες ομάδες ανταρτώνμουτζαχεντίν. Στα πλαίσια της στρατηγικής τουΨυχρού Πολέμου, οι μουτζαχεντίν υποστηρίχθηκαν από τιςΗΠΑ, τοΠακιστάν, τηνΚίνα, τοΙράν και τηΣαουδική Αραβία.[27] Οι πολεμικές συρράξεις αναγκάζουν χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.[28] Οι σοβιετικοί αποχωρούν το 1989 και ακολουθεί μια ακόμα περίοδος αστάθειας κατά την οποία αναδεικνύεται το ισλαμικό φονταμενταλιστικό κίνημα τωνΤαλιμπάν. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης επιτάχυνε την ανάδυση των ισλαμιστών φονταμενταλιστών, καθώς η χρήσιμη οικονομική βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης προς το Αφγανιστάν διεκόπη. Οι Ταλιμπάν καταλαμβάνουν τηνΚαμπούλ το 1996 και επιβάλουν ένα αυστηρό ισλαμικό καθεστώς βασισμένο στη Σαρία, απαγορεύοντας τη μουσική, την τηλεόραση και καταπιέζοντας τις γυναίκες. Η φιλοδυτικήΒόρεια Συμμαχία διατήρησε υπό τον έλεγχο της ορισμένες περιοχές στον βορρά, εκπέμποντας ένα τηλεοπτικό σταθμό στις περιοχές αυτές. Τη διοικούσαν διάφοροι στρατηγοί και είχε στήριξη από τη Δύση. Το 2001 οι Ταλιμπάν ανατινάζουν δύο γιγάντια σκαλισμένα στον βράχο αγάλματα του Βούδα στην περιοχήΜπαμιγιάν.[29][30]
Μετά τιςεπιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 οιΗΠΑ, ηΒρετανία και συμμαχικές δυνάμεις αναλαμβάνουν στρατιωτική δράση και ανατρέπουν το καθεστώς των Ταλιμπάν. Με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ στη χώρα εγκαθίσταται διεθνής στρατιωτική δύναμη, τη διοίκηση της οποίας ανέλαβε το 2003 τοNATO.[31] Το 2004 διενεργούνται εκλογές και πρόεδρος εκλέγεται οΧαμίντ Καρζάι. Έκτοτε το κίνημα των Ταλιμπάν έχει ανασυγκροτηθεί και επιτίθεται στις ξένες στρατιωτικές δυνάμεις, αλλά και στην κυβέρνηση της χώρας. Μετά από δεκαετίες πολιτικής αστάθειας και πολεμικών επιχειρήσεων η ανθρωπιστική κρίση έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Εκατομμύρια Αφγανοί προσφυγές έχουν εγκαταλείψει τη χώρα και ηΎπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει συστήσει επιχείρηση για να διαχειριστεί την κρίση.[32]
Κατά τη διάρκεια της προγραμματισμένηςαποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων και του ΝΑΤΟ το 2021, οι Ταλιμπάν ξεκίνησαν ναπροελαύνουν (από τον Μάιο του 2021) και ανέκτησαν γρήγορα τον έλεγχο του Αφγανιστάν, μέσα σε τρεισήμισι μήνες. ΟιΑφγανικές Ένοπλες Δυνάμεις, προέβαλαν μια σχεδόν ανύπαρκτη αντίσταση και ηΙσλαμική Δημοκρατία του Αφγανιστάν διαλύθηκε στις15 Αυγούστου2021, όταν οι Ταλιμπάνεισήλθαν στην πρωτεύουσα Καμπούλ. Μέλη της αφγανικής κυβέρνησης παραδόθηκαν και το μεγαλύτερο μέρος της αφγανικής ηγεσίας εγκατέλειψε τη χώρα. Το γεγονός αποδόθηκε στην αντιληπτή αμερικανική παρακμή.[33][34][35] Πολλοί άνθρωποι παγιδεύτηκαν μετά την ταχεία και απροσδόκητη κατάρρευση της αφγανικής κυβέρνησης, προκαλώντας κρίση, με δεκάδες χιλιάδες Αμερικανούς πολίτες, και εκείνους άλλων συμμαχικών χωρών, να βρίσκονται εγκλωβισμένοι στις περιοχές που ελέγχονται από τους Ταλιμπάν.[36][37][38][39][40] Μετά την πτώση της Καμπούλ, συστάθηκε τοΕθνικό Μέτωπο Αντίστασης του Αφγανιστάν, το οποίο διεξήγαγε τηνΑντίσταση του Πάντζσιρ και αμφισβήτησε την ηγεσία των Ταλιμπάν, αναγνωρίζοντας ως πρόεδρο της χώρας, τονΑμρουλάχ Σαλέχ. Παρόλα αυτά η αντίσταση διαλύθηκε από τους Ταλιμπάν στις αρχές Σεπτεμβρίου, με τον Σαλέχ να αυτοεξορίζεται στοΤατζικιστάν.
Στο Αφγανιστάν κατοικούν 50 περίπου εθνότητες που καθεμιά έχει και τη δική της γλώσσα. Από το 1930, στο Αφγανιστάν καθιερώθηκαν ως επίσημες γλώσσες η Παστού και η Περσική, γνωστή ως νταρί. Τα νταρί και τα περσικά έχουν ελάχιστες διαφορές μεταξύ τους. Οι άλλες γλώσσες, όπως η ουζμπεκική και η τουρκμενική, είναι επίσημες γλώσσες στις περιοχές στις οποίες ομιλούνται. Την παστού τη μιλάνε κυρίως οι Αφγανοί (Παστούν), ενώ η άλλη μεγάλη εθνότητα, οιΤατζίκοι, μιλάνε την περσική γλώσσα, την οποία και θεωρούν ως πιο εξελιγμένη γλώσσα. Οι Τατζίκοι μιλούν την τατζικική γλώσσα, που είναι μια γλώσσα που συγγενεύει πολύ με τα περσικά και γράφεται με πέρσι αραβικό αλφάβητο (ενώ στο Τατζικιστάν γράφεται με κυριλλικό).
Η κυριότερη θρησκεία στο Αφγανιστάν είναι τοΙσλάμ, κυρίως όμως οι Αφγανοί είναι μουσουλμάνοισουνίτες, με εξαίρεση μερικές μειονότητες που είναι μουσουλμάνοισιίτες, ενώ όλες οι γλώσσες τις χώρας γράφονται σε αραβικούς χαρακτήρες, όπως και στο Ιράν ή το Πακιστάν. Ο πληθυσμός είναι πολύ ανισομερώς κατανεμημένος, ως αποτέλεσμα φυσικά της μορφολογίας του εδάφους.
Πρωτεύουσα του Αφγανιστάν είναι ηΚαμπούλ (3.043.532 κάτοικοι). Άλλη σπουδαία πόλη είναι ηΚανταχάρ με 391.190 κατοίκους. Την πόλη αυτή την ίδρυσε ο Μέγας Αλέξανδρος και είχε γίνει πολλές φορές πρωτεύουσα του κράτους.
Άλλες πόλεις είναι: ηΧεράτ ή Χαράτ (272.806 κατ.), που βρίσκεται στην κοιλάδα Χάρι - Ραντ, ηΜαζάρι Σαρίφ (303.282 κατ.), η Τζαλαλαμπάντ (200.331 κατ.). Πολλές από τις μεγάλες πόλεις του Αφγανιστάν δεν έχουν κάποια εθνότητα η οποία αποτελεί πλειοψηφία, λόγω της εσωτερικής μετανάστευσης από άλλες περιοχές της χώρας, αλλά σε κάθε περίπτωση οι μεγαλύτερες πόλεις της χώρας έχουν εθνοτική ποικιλομορφία.
Μεγαλύτερες πόλεις περιοχές του Αφγανιστάν, εκτίμηση 2021[48]
Σύμφωνα με το ισχύον Σύνταγμα της χώρας, το Αφγανιστάν διαιρείται σε 34 περιφέρειες (Βιλάγια / βιλαέτια).[50] Κάθε Περιφέρεια έχει τον δικό της Κυβερνήτη και τη δική της πρωτεύουσα. Η χώρα διαιρείται περαιτέρω σε 400 επαρχίες που συνήθως περιλαμβάνουν την πόλη και τα γύρω της χωριά. Κάθε Επαρχία έχει τον δικό της Έπαρχο, και κάθε πόλη τον δικό της Δήμαρχο.
Με το ισχύον σύστημα, οι Κυβερνήτες των Περιφερειών διορίζονται από τονεκάστοτε Πρωθυπουργό, ενώ οι Έπαρχοι διορίζονται από τον Κυβερνήτη κάθε περιφέρειας. Άλλα όργανα της Αυτοδιοίκησης είναι τα περιφερειακά συμβούλια - που επιτελούν συμβουλευτικό και εποπτικό ρόλο στον Κυβερνήτη. Η θητεία τους ανανεώνεται κάθε 4 χρόνια με απευθείας εκλογές.
Ταμέσα συγκοινωνίας του Αφγανιστάν είναι ελάχιστα, ενώ δεν υφίσταται καθόλου σιδηροδρομικό δίκτυο. Το οδικό δίκτυο βρίσκεται σε πολύ άσχημη κατάσταση και μόνο λίγοι δρόμοι είναι ελεύθεροι ολόκληρο τον χρόνο για την κίνηση των αυτοκινήτων, ενώ οι περισσότεροι τον χειμώνα καλύπτονται με χιόνια και γίνονται αδιάβατοι. Το συνολικό οδικό δίκτυο της χώρας δεν ξεπερνά τα 35000 χιλιόμετρα. Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.[51]
Η αφγανική οικονομία είναι, ως επί το πλείστον, αγροτική. Το Αφγανιστάν είναι διάσημο για ταρόδια,σταφύλια,βερίκοκα,πεπόνια και πολλά άλλα είδη φρούτων. Ωστόσο, η μεγάλη φτώχεια σε συνδυασμό με τα χαμηλά κέρδη που αποφέρει η καλλιέργεια φρούτων, ωθεί πολλούς αφγανούς προς τις παράνομες καλλιέργειες, με κυριότερη αυτήν τουοπίου. Το Αφγανιστάν σήμερα είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας οπίου παγκοσμίως, ενώ τα κέρδη που αποφέρει εκτιμάται ότι αντιστοιχούν στο 11% την οικονομίας της χώρας. Το γεγονός αυτό έχει σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις, αφού η χώρα έχει μεγάλο αριθμό εξαρτημένων στα οπιοειδή, όπως τηνηρωίνη.
Παρά τη μικρή βιομηχανία του το Αφγανιστάν είναι πλούσιο σε μεταλλεύματα. Το Αφγανιστάν διαθέτει πλούσια ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα ορυκτών πρώτων υλών, η αξία των οποίων εκτιμάται από 1 έως 3 τρισ. δολάρια. Ειδικότερα διαθέτει τεράστια αποθέματα μεταλλευμάτων, κυρίως χαλκού, σιδήρου, μολύβδου και λιθίου, επίσης κοιτάσματα γαιανθράκων και πετρελαίου, πολύτιμων και ημιπολύτιμων λίθων, καθώς και μαρμάρου, το οποίο εξορύσσεται με απαρχαιωμένα μέσα και εξοπλισμό, σε διάφορες περιοχές του Αφγανιστάν.[52]
Το Αφγανιστάν επίσης είναι γνωστό για ταχαλιά του. ΤαΑφγανικά χαλιά διαφέρουν από τα περσικά και έχουν μεγάλη ζήτηση παγκοσμίως.
↑Το Συμβούλιο, έχει μόνο συμβουλευτικό ρόλο προς το καθεστώς και τον Εμίρη, όχι νομοθετικό. Επίσης αποτελείται εξολοκλήρου από μέλη τουκινήματος των Ταλιμπάν
↑Directorate of Intelligence (2001).«CIA – The World Factbook – Afghanistan». Αρχειοθετήθηκεαπό το πρωτότυπο(mirror) στις 21 Ιουλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2008.note – the self-proclaimed Taliban government refers to the country as Islamic Emirate of Afghanistan
↑«AFGHAN – Encyclopaedia Iranica».web.archive.org. 16 Νοεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2021.CS1 maint: Unfit url (link)
↑Internet Archive, Wayback Machine (8 Απριλίου 2014).«Country Profile: Afghanistan»(PDF).web.archive.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2021.CS1 maint: Unfit url (link)
↑Demirjian, Karoun (17 Αυγούστου 2021).«Administration estimates that up to 15,000 Americans remain in Afghanistan, Senate aides say».The Washington Post (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2021.According to the aides, the administration officials — from the State and Defense departments, as well as the National Security Council and the Joint Chiefs of Staff — also told the assembled Senate staffers that there is no plan to evacuate Americans who are outside Kabul, as they do not have a way of getting through the Taliban checkpoints outside the Afghan capital.
↑«Afghanistan».The World Factbook/Central Intelligence Agency. University of Missouri. 15 Οκτωβρίου 1991. Αρχειοθετήθηκεαπό το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2011.
↑«Ethnic divisions».The World Factbook/CIA. University of Missouri. 22 Ιανουαρίου 1993. Αρχειοθετήθηκεαπό το πρωτότυπο στις 24 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2010.
↑«Ethnic Groups». Library of Congress Country Studies. 1997. Αρχειοθετήθηκεαπό το πρωτότυπο στις 24 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2010.
↑«Ethnic groups:».The World Factbook/CIA. University of Missouri. 2003. Αρχειοθετήθηκεαπό το πρωτότυπο στις 22 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2010.
12«World Population Prospects 2024»(XLSX) (στα Αγγλικά). United Nations Department of Economic and Social Affairs. 27 Ιουλίου 2024. Ανακτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2025.
1 Τμήμα της χώρας ανήκει στηνΑφρική.2 Συνήθως γεωγραφικά θεωρείται Ασιατική χώρα, αλλά ωστόσο για πολιτισμικούς και ιστορικούς λόγους εντάσσεται συχνά στηνΕυρώπη.3 Τμήμα της χώρας ανήκει στην Ευρώπη.
.svg)
.jpg)
