.png)
ΤοΕΣΕΛΟΝ, αρχικά μυστικό κυβερνητικό πρόγραμμά, είναι ένα πρόγραμμα παρακολούθησης και κατασκοπείας (signals intelligence/SIGINT, κατασκοπεία σημάτων, δίκτυο συλλογής και ανάλυσης) που λειτουργεί εκ μέρους των πέντε κρατών που έχουν υπογράψει την Συμφωνία Ασφαλείας Ηνωμένου Βασιλείου – Ηνωμένων Πολιτειών (UKUSA Security Agreement)[1]—Αυστραλίας,Καναδά,Νέας Ζηλανδίας,Ηνωμένου ΒασιλείουκαιΗ.Π.Α., γνωστό επίσης ως ταΠέντε Μάτια[2][3][4][5].
Το πρόγραμμα ΕΣΕΛΟΝ δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 για την παρακολούθηση τις στρατιωτικές και διπλωματικές επικοινωνίες τηςΣοβιετικής Ένωσης και τους συμμάχους της τουΑνατολικού μπλοκ κατά τη διάρκεια τουΨυχρού Πολέμου, και ιδρύθηκε επίσημα το 1971[6][7].
Μέχρι το τέλος του 20ου αιώνα, το σύστημα που αναφερόταν ως "ΕΣΕΛΟΝ" φέρεται να είχε ήδη εξελιχθεί πέρα από τη στρατιωτική και διπλωματική του σκοπιμότητα, για να γίνει "ένα παγκόσμιο σύστημα κατασκοπίας ιδιωτικών και εμπορικών επικοινωνιών"[8].
Η Προσωρινή Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το Κατασκοπευτικό Σύστημα ΕΣΕΛΟΝ[9] δήλωσε ότι, "Φαίνεται πιθανό, δεδομένων των ενδείξεων και τη ομοιομορφία των δηλώσεων από μια μεγάλη γκάμα ατόμων και οργανισμών, περιλαμβανομένων και Αμερικανικών πηγών, ότι το όνομά του είναι όντωςΕΣΕΛΟΝ, αν και αυτό αποτελεί σχετικά μικρή λεπτομέρεια"[8].
Η πρώην υπάλληλος τηςNSA Margaret Newsham ισχυρίζεται ότι εργάστηκε στην εγκατάσταση και ρύθμιση του λογισμικού που αποτελεί το σύστημα ΕΣΕΛΟΝ όταν εργαζόταν στην εταιρεία Lockheed Martin, από το 1974 ως το 1984, στο Σάνιβέϊλ της Καλιφόρνια στις ΗΠΑ, και στο Μένγουιθ Χιλ στην Αγγλία[10]. Τότε, σύμφωνα με τη Newsham, το κωδικό όνομα ΕΣΕΛΟΝ ήταν ο όρος της NSA για το ίδιο το δίκτυο υπολογιστών. Η Lockheed το αποκαλούσεP415. Τα προγράμματα του λογισμικού ονομαζότανSILKWORTH καιSIRE. Ένας δορυφόρος που ονομαζότανVORTEX υπέκλεπτε επικοινωνίες. Μια εικόνα που υπάρχει στο ίντερνετ από ένα κομμάτι σχισμένο προφανώς από μια περιγραφή εργασίας εμφανίζει το Έσελον ανάμεσα σε πολλά άλλα κωδικά ονόματα[11][12].
Η Αγγλική εφημερίδαThe Guardian συνόψισε τις δυνατότητες του συστήματος ΕΣΕΛΟΝ ως εξής:
«Ένα παγκόσμιο δίκτυο ηλεκτρονικών κατασκοπευτικών σταθμών που μπορούν να κρυφακούν τηλέφωνα, φαξ, και υπολογιστές. Μπορεί να παρακολουθεί τραπεζικούς λογαριασμούς. Οι πληροφορίες αυτές αποθηκεύονται στους υπολογιστές του Έσελον, που μπορούν να τηρούν εκατομμύρια καταγραφές για άτομα.
Επίσημα όμως, το Έσελον δεν υπάρχει[13].»
Η πρώτη αποκάλυψη για το σύστημα παρακολούθησης του ΕΣΕΛΟΝ προήλθε το 1988 από τη Margaret Newsham, υπάλληλο της εταιρείας Lockheed. Η Newsham είπε σε μέλος του Αμερικανικού Κογκρέσου ότι τα τηλεφωνήματα τουΡεπουμπλικανικού γερουσιαστή Strom Thurmond παρακολουθούνταν από την NSA. Οι έρευνες του Κογκρέσου καθόρισαν ότι, "η στόχευση Αμερικανών πολιτικών προσώπων δεν μπορεί να είχε προκύψει τυχαία, αλλά ήταν ενσωματωμένη εξ αρχής στο σύστημα[14].
Το 1996 δόθηκε μια λεπτομερείς περιγραφή του ΕΣΕΛΟΝ από τον Νεοζηλανδό δημοσιογράφο Nicky Hagerστο βιβλίο του του 1996Secret Power – New Zealand's Role in the International Spy Network (Μυστική Δύναμη – Ο ρόλος της Νέας Ζηλανδίας στο Διεθνές Κατασκοπευτικό Δίκτυο)[15]. Δύο χρόνια αργότερα, το βιβλίο αυτό αναφέρθηκε στην αναφορά του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τίτλο "Μια αποτίμηση του Τεχνολογικού και Πολιτικού Ελέγχου" (An Appraisal of the Technology of Political Control) (PE 168.184)[16].
Το Μάρτιο του 1999, για πρώτη φορά στην ιστορία, η κυβέρνηση της Αυστραλίας παραδέχτηκε ότι ειδήσεις για την άκρως απόρρητη Συμφωνία Ασφαλείας των UKUSA ήταν αλήθεια[17]. Ο Martin Brady, ο διευθυντής της DSD (Defence Signals Directorate, η υπηρεσία αντικατασκοπίας της Αυστραλίας) είπε στο κανάλι Nine Network ότι η DSD "συνεργάζεται με αντίστοιχες υπηρεσίες αντικατασκοπίας στο εξωτερικό στο πλαίσιο της Συμφωνίας Ασφάλειας UKUSA"[18].
Το 2000, ο James Woolsey, ο πρώην διευθυντής τηςCIA, επιβεβαίωσε ότι η Αμερικανική αντικατασκοπία χρησιμοποιεί συστήματα υποκλοπών και αναζητήσεις βάσει λέξεων κλειδιών για την παρακολούθηση Ευρωπαϊκών επιχειρήσεων[19].
Οι δυνατότητες του προγράμματος και οι πολιτικές επιπτώσεις ερευνηθήκαν από επιτροπή τουΕυρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά το 2000 και 2001 (με την αναφορά να δημοσιεύεται το 2001[8]), με τη δημιουργία τον Ιούλιο του 2000 της Προσωρινής Επιτροπής για το Κατασκοπευτικό Σύστημα ΕΣΕΛΟΝ. Πρόεδρος ήταν ο Πορτογάλος πολιτικός Carlos Coelho, που είχε την ευθύνη των ερευνών στο παραπάνω διάστημα.
Το Μάιο του 2001 καθώς η επιτροπή οριστικοποίησε την αναφορά της για το σύστημα ΕΣΕΛΟΝ, μια αντιπροσωπία ταξίδεψε στην Ουάσιγκτον σε μια προσπάθεια να συναντηθεί με Αμερικανούς αξιωματούχος από τις υπηρεσίεςCIA[21], DOC(Αμερικανικό Υπουργείο Εμπορίου)[21], καιNSA[21]. Όλες οι συναντήσεις ματαιώθηκαν από την Αμερικανική κυβέρνηση, και η επιτροπή αναγκάστηκε να τερματίσει πρόωρα το ταξίδι της[21]. Σύμφωνα με ανταποκριτή τοBBC το Μάιο του 2001 "Η Αμερικανική Κυβέρνηση ακόμα αρνείται να παραδεχτεί καν την ύπαρξη του Έσελον"[6].
Τον Ιούλιο του 2001 η Προσωρινή Επιτροπή δημοσίευσε την τελική της αναφορά[22]. Στις 5 Σεπτεμβρίου 2001, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε την αποδοχή της αναφοράς της επιτροπής[23].
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δήλωσε στην αναφορά του ότι ο όρος ΕΣΕΛΟΝ χρησιμοποιείται σε μια σειρά πλαισίων, αλλά τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν υποδεικνύουν ότι ήταν το όνομα για αντικατασκοπευτικό σύστημα συλλογής πληροφοριών. Η αναφορά καταλήγει ότι, βάσει των πληροφοριών που παρουσιάστηκαν, το ΕΣΕΛΟΝ είναι ικανό για την υποκλοπή και έλεγχο του περιεχομένου τηλεφωνικών συνομιλιών, φαξ, e-mail και άλλων δεδομένων που κυκλοφορούν παγκοσμίως, μέσω τις υποκλοπής από τους μεταφορείς επικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένων τις μεταδόσεις δορυφόρων, τοPSTN, και μεταδόσεις μέσω μικροκυμάτων[8].
Δύο εσωτερικά δελτία της NSA από τον Ιανουάριο του 2011 και τον Ιούλιο του 2012, που δημοσιεύτηκαν ως μέρος των αποκαλύψεωνΣνόουντεν από τον ιστότοποThe Intercept στις 3 Αυγούστου 2015, για πρώτη φορά επιβεβαίωσαν ότι η NSA χρησιμοποιούσε το κωδικό όνομα ΕΣΕΛΟΝ και παρείχε κάποιες λεπτομέρειες για τη σκοπό του προγράμματος: το ΕΣΕΛΟΝ ήταν μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος με το κωδικό όνομα FROSTING, το οποίο δημιουργήθηκε από την NSA το 1966 για να συλλέγει να επεξεργάζεται δεδομένα απότηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους. Το FROSTING είχε δύο υπό-προγράμματα[24]:
 | Αυτό το λήμμα χρειάζεταιεπέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδειαεπεκτείνοντάς το. |
 | ΤαWikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα Έσελον |