Movatterモバイル変換

Het gebruik van substantieven met een versterkende betekenis als linkerdeel van adjectivische samenstellingen is wijd verbreid, net zoals innominale samenstellingen. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een stereotype vergelijking die leidt tot een versterkende interpretatie, zoals in de volgende samenstellingen:

Ook taboewoorden en religieuze woorden worden gebruikt om een hoge graad van (vaak negatieve) waardering weer te geven:

Het versterkend gebruik van de linkerdelen van adjectivische samenstelling vinden we ook in samenstellingen metziel-s:

Bij een aantal woorden staat de versterkende betekenis los van de oorspronkelijke betekenis, en worden ze bovendien in meer of mindere mate productief gebruikt. Dit geldt bijvoorbeeld voor de linkerdelen in de volgende samenstellingen, waarvan de meeste informeel, of zelfs zeer informeel, zijn:

De woordenbere,reuze enrete hebben een afwijkende spelling vergeleken met bijvoorbeeldberen inberenjong,reuzen inreuzenrad enreten inretenkrabbers ‘railreinigers die met een haak het vuil uit de rails krabben’. Met versterkende betekenis zijn hetprefixoïden geworden, en in dat gebruik hebben ze geen meervoudsvorm op-en. Het woordreuze heeft zich door deze betekenisontwikkeling verder kunnen ontwikkelen tot een adjectief. Dat geldt ook voor de substantievenkei,klote enkut die met versterkende betekenis gebruikt worden als de linkerdelen van samenstellingen:

Van Goethem (2014), Norde & Van Goethem (2015: 138-139).

De substantieven met versterkende betekenis in adjectivische samenstellingen kunnen in Nederland ook optreden in de vorm van verkleinwoorden (6a). Soms wordt de verbindingsklank-s- toegevoegd, maar dit is niet verplicht, anders dan bij het gewone gebruik van een verkleinwoord als linkerdeel van een samenstelling. Het gebruik van deze woorden is karakteristiek voor informeel taalgebruik:

Zie Norde & Morris (2018).

In het woordschathemeltjerijk is ook het versterkende linkerdeelschathemel van een verkleinsuffix voorzien. Het betekeniseffect van de toevoeging van een verkleinwoordsuffix is dat, afhankelijk van de context, de versterkende betekenis van het substantief enigszins versterkt of verzwakt wordt.

Ook werkwoorden en bijwoorden met een versterkende betekenis verschijnen in Nederland een enkele keer in de diminutiefvorm, zoalskotsjemisselijk enklaartjewakker.

Door combinatie vanaller- (historisch een genitiefvorm van het woordal met de betekenis ‘van allen’) met een adjectief in de overtreffende trap wordt de subjectief waarderende betekenis van het basiswoord versterkt. Voorbeelden zijn:

Literatuur

Fletcher (1980), Van der Sijs (2001: 537-546), Booij (2010: Chapter 3), Van Goethem (2008, 2014), Hoeksema (2012), Norde & Morris (2018).###