Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNarClarin login
  • Delpher
  • CelexClarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
6.3 Soorten adjectieven naar hun betekenis
Wat hun betekenis betreft zijn adjectieven op verschillende manieren in te delen. Hier maken we een grove indeling in drie categorieën:kwalificerende adjectieven,relationele adjectieven en eenrestcategorie. De meeste kwalificerende adjectieven kunnen op veel verschillende manieren gebruikt worden; de andere adjectieven zijn beperkter in hun gebruik.
De meestekwalificerende adjectieven zijngradeerbaar: ze drukken een eigenschap uit van iets of iemand en die eigenschap kan in meer of mindere mate van toepassing zijn:
1aVerdeel de soep overmooie glazen ofdiepe kommen.attributief
CHN
bDe lucht isgrijs.predicatief
CHN
cDe 80-jarige van nu isarmer dan vijf jaar geleden.vergrotende trap
CHN
dWater is degezondste én degoedkoopste drank.overtreffende trap
CHN
eLetters ontwerpen is vreselijkmoeilijk.modificatie
CHN
Kwalificerende adjectieven kunnenattributief gebruikt worden (1a), maar ookpredicatief (1b). De meeste kunnen in devergrotende (1c) en deovertreffende trap (1d) voorkomen. En ze kunnen voorafgegaan worden door een bepaling die aangeeft in welke mate de eigenschap geldt (vreselijk in 1e).
Waar kwalificerende adjectieven een eigenschap toekennen aan één entiteit, leggenrelationele adjectieven een relatie tussen twéé entiteiten. De ene entiteit wordt uitgedrukt door het zelfstandig naamwoord waar het adjectief van is afgeleid, hetbasisnomen. Het adjectiefkoninklijk (2a) is bijvoorbeeld afgeleid van basisnomenkoning. De andere entiteit wordt uitgedrukt door het zelfstandig naamwoord waar het adjectief aan voorafgaat, hetkernnomen. In (2a) is datonderscheiding. Relationele adjectieven zijn niet gradeerbaar: de relatie tussen de twee entiteiten bestaat wel of niet, daar zit niets tussen.
2aRuim drieduizend mensen kregen eenkoninklijke onderscheiding.attributief
CHN
bDit kettinkje iszilverenuitgeslotenpredicatief
ceenbuitenlandsere clubuitgeslotenvergrotende trap
ddeviraalste infectieuitgeslotenovertreffende trap
eeen heelperiodieke uitkeringuitgeslotenmodificatie
Relationele adjectieven hebben grammaticaal gezien veel minder mogelijkheden dan kwalificerende. Ze worden namelijk vrijwel uitsluitendattributief gebruikt (2a), ze kunnen niet in de vergrotende (2b) of overtreffende (2c) trap voorkomen, en ze kunnen niet voorafgegaan worden door een bepaling alsheel oferg (2e).
Sommige adjectieven hebben naast hun relationele betekenis ook een andere, kwalificerende betekenis. In die betekenis kunnen ze wel op meer verschillende manieren gebruikt worden.
Er zijn ook nogandere dan relationele adjectieven die beperkt zijn in hun gebruik in de zin. Die zullen als restcategorie worden behandeld.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
      Taaladvies
        Dagenta
          Taalportaal
            Versiegeschiedenis
            versieredacteur(en)datumopmerkingen
            3.0Kathy Rysnovember 2024Een tussentijdse versie van dit hoofdstuk werd van commentaar voorzien door Maaike Beliën, Thomas Haga, Priscilla Heynderickx en Jack Hoeksema. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van dit hoofdstuk berust bij de redacteur(en).
            2.1januari 2019Automatische conversie van ANS 2.0
            2.0W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn1997hoofdstuk 6,../../data/archief/ans2/e-ans/06/body.html;
            Interessante links