Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS
Woordenboeken
- INT (500 AD - heden)
- Etymologiebank
- Woordenlijst.org
Corpora en lexica
- Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
- GrETEL (CGN, Lassy)
- SoNarClarin login
- Delpher
- CelexClarin login
Overige bronnen
- Taalportaal
- DBNL
- Taaladvies.net
- Wikipedia
9.1 Voorzetselspreposities
Een voorzetsel (of ‘prepositie’) wordt direct gevolgd door zijn complement, waarmee het samen een voorzetselconstituent vormt. In (1) hieronder is het voorzetsel steeds schuingedrukt, en het complement onderstreept. In deze voorbeelden is het complement steeds een nominale constituent, maarandere typen complementen zijn ook mogelijk.
1aHun grote tafel stondtegenhet raam.
bSomalië heeftsindsvorige maand een nieuwe regering.
cEr spelenvolgensmij ook andere dingen.
dIran weigert de VN-conventieinzakevrouwenrechten te ratificeren.
Een voorzetsel drukt een relatie uit tussen zijn complement en een ander element in de zin. Dat kan een ruimtelijke relatie zijn, zoals in (1a), waarintegen het raam de locatie aangeeft van de referent van het onderwerp,hun grote tafel. Voorzetsels kunnen ook temporele relaties uitdrukken, zoalssinds in (1b):sinds vorige maand geeft aan wanneer de stand van zakenSomalië heeft een nieuwe regering begon. Naast ruimtelijke en temporele relaties kunnen voorzetsels ook andere typen relaties uitdrukken, zoalsvolgens in (1c) eninzake in (1d).
Verder lezen
De tabel hieronder geeft een overzicht van de Nederlandse voorzetsels, grofweg ingedeeld op basis van hun betekenis en mate van formaliteit.
De niet-formele voorzetsels worden over het algemeen heel frequent gebruikt en komen voor in zowel informeel als formeel taalgebruik. De formele voorzetsels zijn beperkt tot formeel taalgebruik en komen dus ook minder vaak voor.
| Type relatie | Niet-formeel | Formeel | |
| Ruimtelijk | Locatief | op,aan,tegen,in,binnen,buiten,onder,boven,voor,achter,naast,tussen,halverwege,tegenover,bij,beneden | nabij,te,benoorden,beoosten,bewesten,bezuiden |
| Directioneel | van,uit,vanaf,vanuit,vanonder,door,om,over,langs,voorbij,via,rond,rondom,naar,tot,richting | ||
| Temporeel | na,sinds,tijdens | sedert,omstreeks,gedurende,hangende,staande,gaande | |
| Anders | met,zonder,per,volgens,dankzij,ondanks,vanwege | blijkens,conform,gegeven,getuige,gezien,ingevolge,krachtens,luidens,middels,namens,naargelang,overeenkomstig,wegens,behoudens,bezijden,exclusief,niettegenstaande,ongeacht,onverminderd,uitgezonderd,aangaande,betreffende,inzake,jegens,nopens,omtrent,qua,benevens,inclusief,contra,versus,à |
In deze tabel zijn de voorzetsels gerangschikt naar het type relatie dat ze uit kunnen drukken: ruimtelijk, temporeel of 'anders' (dus niet ruimtelijk of temporeel). Daarbij moet wel meteen opgemerkt worden dat voorzetsels die een ruimtelijke relatie kunnen uitdrukken, vaak ook temporele en andere relaties kunnen aanduiden. Zo druktvoor een ruimtelijke relatie uit in (2a), een temporele in (2b) en relaties die we niet als ruimtelijk of temporeel kunnen beschouwen, in (2c) en (2d).
2aVoorhet stadhuis hebben zich tweehonderd mensen verzameld.
bIk hoop een aantal dossiersvoorde zomer af te ronden.
cHet KNMI waarschuwtvoorverraderlijk gladde wegen.
dGemeenten voelen zich verantwoordelijkvoorde werkgelegenheid.
De voorzetsels die een ruimtelijke relatie uitdrukken, worden nog verder onderverdeeld in locatieve en directionele voorzetsels. Locatieve voorzetsels, zoalsvoor,op enbuiten, drukken (een relatie ten opzichte van) een plaats uit, terwijl directionele voorzetsels, zoalsdoor,langs ennaar, een pad of richting aanduiden.
De tabel geeft een overzicht van de voorzetsels die gebruikt worden in het hele Nederlandse taalgebied. In België worden daarnaast ookvanop,doorheen,langsheen enmits als voorzetsels gebruikt, al behoort het gebruik van die laatste vorm als voorzetsel niet tot de standaardtaal (in tegenstelling tot het gebruik ervan als voegwoord).
3aTwee radeloze bewoners sprongen vanopde tweede verdieping naar beneden.in BNDeze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands en kan als deel van de standaardtaal worden beschouwd. Ook volgensTaaladvies.net behoort de vorm tot de standaardtaal.Belgisch-Nederlands
bVia het pad wandelen de bezoekersdoorheende kruinen van de bomen.in BNDeze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands. VolgensTaaladvies.net is de status ervan onduidelijk. Volgens de redactie kan hij echter op basis van de beschikbare informatie over het gebruik ervan wel degelijk als deel van de standaardtaal worden beschouwd.
cLangsheenhet Bistplein komen laad- en loszones.in BNDeze vorm komt geregeld voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands. VolgensTaaladvies.net is de status ervan onduidelijk. Volgens de redactie kan hij echter op basis van de beschikbare informatie over het gebruik ervan wel degelijk als deel van de standaardtaal worden beschouwd.
dEen haalbaarheidsstudie toonde aan dat het gebouw,mitsenkele aanpassingen, geschikt was.in BN: -STDeze vorm komt (af en toe) voor in standaardtalige contexten in het Belgisch-Nederlands maar maakt geen deel uit van de standaardtaal. Ook volgensTaaladvies.net is hij geen standaardtaal.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taaladvies
Dagenta
Taalportaal
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 3.0 | Maaike Beliën | januari 2021 | |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 9,../../data/archief/ans2/e-ans/09/body.html; |
Interessante links