Movatterモバイル変換

(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)

Rekking van klinkers voorr: een articulatorische verklaring

Volgens Gussenhoven (2009: 7) is er een articulatorische verklaring voor de rekking van klinkers voorr: de articulatorische bewegingen die nodig zijn voor de overgang van een vocalische positie (nl. een naar boven gebold tonglichaam en een tongpunt die naar beneden gekruld is in de onderkaak) naar een tongpositie voor eencoronaler (nl. de voorkant van de tong in een naar boven gebolde positie achter een tongpunt die naar boven gekruld is), vereisen meer inspanning – wat een langere klinkerduur tot gevolg heeft – dan de overgang van een klinker naar postvocalischet, s, n, l , waarbij de voorkant van de tong niet noodzakelijk gebold moet zijn. Deze verklaring gaat echter uit van één specifieker-variant, nl. de coronaler .

Centralisatie van klinkers voorr

Bij sprekers die eenapproximante realisatie vanr (bijv. deretroflexe of Gooiser) hebben, doet zich in plaats van vocaalrekking van gespannen klinkers voorr, eerdercentralisatie of diftongisering van die klinkers voor. De klinker wordt dan uitgesproken met een sjwa-achtige naslag, en een woord alsmeer klinkt dus als me:əɻ.

Zie Booij (1995: 6-7).

De diftongisering van de klinker gaat soms gepaard met wegval van der en kan dan beschouwd worden als een vocalische realisatie van de erop volgender.

Zie Sebregts (2015: 217-220).

Sommige studies zoeken de verklaring van dit verschijnsel eerder in de fonetiek dan in de fonologie. Plug (2003: 7) wijst er bijvoorbeeld op dat woorden metr – ongeacht of deze een gespannen of ongespannen klinker bevatten – meestal een meer centrale klinkerkwaliteit vertonen die vaak gepaard gaat met een verglijding naar sjwa.

Zie ook Koopmans-Van Beinum (1969), Collins & Mees (1996), Botma & Van Oostendorp (2012).

Het centraliserend effect vanr op de voorafgaande klinker is volgens Plug (2003: 10) afhankelijk van variatie in de coördinatie van de articulatorische bewegingen van het tonglichaam voor de realisatie van de klinker, en van de bewegingen van de tongpunt bij de realisatie van der. De “neiging van sprekers om het tonglichaam eerder naar de vereiste positie te bewegen dan de tongpunt” speelt hierbij een rol. Bij zijn fonetische verklaring voor dit verschijnsel gaat Plug (2003) enkel uit van woorden die met een post-alveolaire approximantɹ of een retroflexe approximantɻ gerealiseerd worden.

Literatuur

Koopmans-Van Beinum (1969), Gussenhoven (1993), Booij (1995), Collins & Mees (1996), Laver (1996), Plug (2003), Gussenhoven (2009), Sebregts (2015).

ANS

Taaladvies

Dagenta

Taalportaal