Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS
Woordenboeken
- INT (500 AD - heden)
- Etymologiebank
- Woordenlijst.org
Corpora en lexica
- Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
- GrETEL (CGN, Lassy)
- SoNarClarin login
- Delpher
- CelexClarin login
Overige bronnen
- Taalportaal
- DBNL
- Taaladvies.net
- Wikipedia
9.6.3 In de absolutemet- enzonder-constructie
Adposities zonder complement komen ook voor in deabsolute met-constructie zoals inmet het licht uit en in deabsolute zonder-constructie zoals inzonder gordel om.
Verder lezen
In de absolutemet-constructie wordtmet gevolgd door een nominale constituent en nog een constituent. In (1a) bijvoorbeeld wordt het voorzetsel gevolgd door de nominale constituenthet licht en een adpositieconstituent. In dit geval is de adpositieconstituent een partikel:uit. Die constituent drukt een tijdelijke toestand uit waarin de nominale constituent zich bevindt, die vaak metzijn ofhebben te parafraseren is:het licht is aan in (1a), bijvoorbeeld, ofde dirigent heeft oordoppen in in (1d).
1a's Avonds durfden de plattelandsjongens Bonham en Plant in hun hotelkamer niet eensmet het licht uit te slapen.
bVeilig rijdenmet alcohol op blijkt volstrekt onmogelijk.
cDolfje ziet Noura staanmet een weerwolfpakje aan.
dWe konden ons slecht voorstellen dat een dirigentmet oordoppen in voor een orkest zou gaan staan.
Waar de absolutemet-constructie uitdrukt dat iets of iemand zich tijdelijk in een bepaalde toestand bevindt, geeft de absolutezonder-constructie juist aan dat die toestand niet geldt:
De absolutezonder-constructie is aan meer beperkingen onderworpen dan de absolutemet-constructie: ze wordt enkel gebruikt in combinatie met ruimtelijke adpositieconstituenten en met voorzetsels zonder complement; zie deSyntax of Dutch enDe absolutemet- enzonder-constructie .
2[B]estuurders diezonder gordel om of telefonerend rondrijden, worden aangehouden.
Ook samengestelde adposities vinden we in de absolutemet- enzonder-constructie:
3aDe wind is nu stormachtig, het grijs in het noorden egaal met een donkere rouwband onderlangs.
bDe ruimtemet filmschermen rondom ziet er prachtig uit, heel modern ook.
cOveral onder de dakgoot hangen donkerbruine bollen met een gaatje bovenaan.
d Het duurste stuk uit de collectie is een 'kroningsei' uit 1897,met binnenin een miniatuur van de koets die Aleksandra, echtgenote van tsaar Nicolaas II, naar de kroning bracht.
e Uithangbord moet de 72 meter hoge toren wordenmet bovenaan een ronddraaiend restaurant.
4aMet de evaluatiedatum zo dichtbij, worden nu hervormingen doorgevoerd die tot een jaar geleden hoogst controversieel waren.
bMet de verkiezingen zo nabij groeide de druk.
Absolutemet- ofzonder-constructies die een adpositie zonder complement bevatten, maken vaak deel uit van een ander zinsdeel en zijn daar een bepaling bij, zoals in de voorbeelden in (3). In zin (3b) bijvoorbeeld is de absolutemet-constructiemet filmschermen rondom een (bijvoeglijke) bepaling bij de nominale constituentde ruimte en vormt het samen met die constituent (nl.de ruimte met filmschermen rondom) het onderwerp van de zin. In dit geval kun je de absolutemet-constructie niet op de eerste zinsplaats zetten zonder dat de betekenis van de zin verandert. De zinmet filmschermen rondom ziet de ruimte er prachtig uit, heel modern ook drukt een andere betekenis uit dan die met de absolutemet-constructie in (3b). In de voorbeeldzinnen in (4) daarentegen, is de absolutemet-constructie telkens een op zichzelf staand zinsdeel, namelijk een bijwoordelijke bepaling, dat zonder betekenisverandering van de zin voorop kan worden geplaatst. In die zinnen drukt de absolutemet-constructie een bijkomende omstandigheid uit ten opzichte van de gebeurtenis die door de hoofdzin wordt uitgedrukt. De absolutemet-constructies in (4) zouden eventueel vervangen kunnen worden door gewone voorzetselconstituenten zonder dat de betekenis van de zin drastisch verandert. Zo kan zin (4b) bijvoorbeeld vervangen worden doorMet de naderende verkiezingen groeide de druk .
Literatuur
- (Broekhuis 2013)
Literatuur
Interessante links
ANS
Taaladvies
Dagenta
Taalportaal
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 3.0 | M. Beliën, K. Rys | januari 2021 | |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 9,../../data/archief/ans2/e-ans/09/body.html; |
Interessante links