Movatterモバイル変換

(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)

De weergave van klanken

Voor de weergave van de klanken van het Nederlands maken we gebruik vanfonetisch schrift. De weergave van woorden in de gebruikelijke Nederlandse spelling geeft immers lang niet altijd voldoende informatie over de uitspraak. Zo kunnen we aan de spelvormhond niet zien dat de letterd hier wordt uitgesproken als eent. En met het verschil in spelling tussenei enij ofou enau correspondeert geen uitspraakverschil.

Het fonetisch schrift dat wereldwijd wordt gebruikt om de klanken van een taal weer te geven is hetInternational Phonetic Alphabet , afgekort als IPA, dat is opgesteld door de International Phonetic Association. Een overzicht van de IPA-symbolen voor het Nederlands wordt hieronder gegeven: de klinkers in Tabel 1 en de medeklinkers in Tabel 2.

Dit overzicht is gebaseerd op Collins & Mees (2003) en Gussenhoven (1999, 2007). Ook op Wikipedia is een overzicht vande IPA-symbolen voor het Nederlands  te vinden, inclusief een vergelijking met Engelse klanken.

Tabel 1. De klinkers van het Nederlands in IPA

Tabel 2. De medeklinkers van het Nederlands in IPA

De weergave van de klanken van woorden in fonetisch schrift noemen wetranscriptie. Er zijn twee manieren waarop transcriptie kan worden uitgevoerd. De eerste is de fonemische transcriptie, ook welbroad transcription genoemd. Daarbij worden de fonemen van een taal weergegeven, gemarkeerd door schuine strepen / /, maar niet de variatie die zich in die uitspraak voordoet. In de woordenbiet enbier bijvoorbeeld treedt het foneemi op. Dezei wordt inbierbir langer uitgesproken dan inbietbit omdat de erop volgender een rekkend effect heeft. We kunnen deze verschillen weergeven in eennarrow transcription, een transcriptie met allofonische details. De klinker vanbiet wordt dan weergegeven alsi, de klinker vanbier alsi:, met een dubbele punt als een lengteteken:bit,bi:r. Voor dit type transcriptie worden rechte haken [ ] gebruikt.

In de transcriptie van een woord kan ook informatie worden weergegeven die betrekking heeft op de lettergrepen van een woord. Zo kan de verdeling in lettergrepen worden weergegeven. We doen dit door middel van een punt. De lettergreepverdeling van het woordhonden bijvoorbeeld kan als volgt worden weergegeven:hɔn.dən.

Een tweede type fonologische informatie over een woord als geheel is de locatie van woordklemtoon. In éénlettergrepige woorden is dat per definitie de enige lettergreep. In meerlettergrepige woorden geven we de plaats van de hoofdklemtoon aan door middel van het teken ˈ zoals incánonˈka.nɔn  enkanónka.ˈnɔn. In de spellingsvorm van woorden kunnen we hiervoor een accentteken boven de klinker plaatsen. In meerlettergrepige woorden kunnen lettergrepen ook een bijklemtoon dragen. In het woordpèrsonéél bijvoorbeeld draagt de laatste lettergreep hoofdklemtoon, en de eerste een bijklemtoon. Voor bijklemtoon gebruiken we in de spellingsvorm van een woord een accentteken op de klinker. De middelste lettergreep is onbeklemtoond wat onder meer blijkt uit het feit dat we de klinker van die lettergreep kunnen uitspreken als eenə. Voor bijklemtoon wordt het symbool ˌ gebruikt:ˌpɛr.so.ˈnel. We moeten hierbij steeds bedenken dat klemtoon een eigenschap is van de hele lettergreep.

De transcriptie die we in dit hoofdstuk gebruiken is een fonemische transcriptie, tenzij we expliciet aangeven dat we een bepaalde vorm van variatie willen weergeven. We zullen dus bijvoorbeeld de fonologische vorm van het woordmelk weergeven alsmɛlk. Dit is decanonieke vorm van het woordmelk, en de vorm die we in hetStandaardnederlands zullen horen als we dit woord in isolatie en zorgvuldig uitspreken.

Gussenhoven (2007) bespreekt de vraag wat de beste transcriptie voor het Nederlands is, en de implicaties hiervan voor de fonetische weergave van woorden in uitspraakwoordenboeken. Hij bepleit de weergave van canonieke vormen in dergelijke woordenboeken.

ANS

Taaladvies

Dagenta

Taalportaal