Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS
Woordenboeken
- INT (500 AD - heden)
- Etymologiebank
- Woordenlijst.org
Corpora en lexica
- Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
- GrETEL (CGN, Lassy)
- SoNarClarin login
- Delpher
- CelexClarin login
Overige bronnen
- Taalportaal
- DBNL
- Taaladvies.net
- Wikipedia
12.3.4.4 Samenkoppelingen met een adjectief
Samenkoppelingen met een adjectief zijn voor het merendeel combinaties van een ongeleed inheems adjectief in combinatie met een ongeleed inheems werkwoord. Voorbeelden zijn:
1blootgeven, blootstaan, doodzwijgen, dwarsliggen, fijnmalen, goedkeuren, grootbrengen, hardmaken, klaarkomen, krompraten, losbreken, platleggen, platlopen, schoonmaken, stuklezen, volgieten, vreemdgaan, vrijspreken, witwassen, zwartmaken
Daarnaast komen er ook enkele gelede adjectieven voor in samenkoppelingen, zoals:
2bekendmaken, bezighouden, gelijklopen, gereedstaan, geringschatten, gevangennemen, tevredenstellen
Deze woordcombinaties kunnen als eenheid optreden in eenwerkwoordelijke eindgroep en in deaan het+infinitief-constructie. Dit geldt bijvoorbeeld voor de samenkoppelingwitwassen, maar niet voor de woordgroepgroen verven, die geen samenkoppeling is:
3aIk hoorde dat ze het geld {willenwitwassen /wit willenwassen}.
bMijn buurman is geld {aan hetwitwassen /wit aan hetwassen}.
4aIk hoorde dat ze het huis {*willengroenverven /groen willenverven}.
bMijn buurman is zijn huis {*aan hetgroenverven /groen aan hetverven}.
In dit soort samenkoppelingen valt de klemtoon op het eerste deel, anders dan in de corresponderende woordgroepen:
5aJesse kan {hárdlopen /hard lópen}.
bHij wil deze artikelen {góedkeuren /goed kéuren}.
Voor sommige adjectieven is productieve vorming van samenkoppelingen mogelijk, zoals voor:
6adicht: dichtgooien, dichtmetselen, dichtnieten, dichtplakken, dichtslaan
bdood: doodknuppelen, doodschieten, doodschoppen, doodslaan, doodzwijgen
copen: openbreken, opendoen, opengooien, openspringen, openwrijven
dvol: volgieten, volladen, vollopen, volproppen, volstouwen
Sommige combinaties van een adjectief en een werkwoord komen alleen voor in de infinitiefvorm of alsimmobiel werkwoord, zoalssnelschaken. In de volgende zin is er wel sprake van een finiete vorm van het werkwoord, maar dit is alleen mogelijk in een bijzin waar de twee woorden direct op elkaar volgen:
7Ik ben er trots op dat mijn broer zo goedsnelschaakt.
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taaladvies
Dagenta
Taalportaal
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 3.0 | Geert Booij | juni 2022 | |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html; |
Interessante links