Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNarClarin login
  • Delpher
  • CelexClarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.4.2.2.2.4 Nominalisaties met uitheemse achtervoegsels
Nominalisatie met een uitheems suffix zien we in de woorden in Tabel 1. Deze suffixen worden onder de tabel in meer detail besproken. De aanwezigheid van een specifiek suffix moet voor ieder woord afzonderlijk geleerd worden, met uitzondering van het suffix-atie, dat productief gebruikt bij uitheemse werkwoorden waarvan de stam op-(is)eer eindigt, zoals inredenatie enstabilisatie. Als de stam van het basiswerkwoord uitgaat op het suffix-eer, wordt dit suffix vervangen door het nominaliserende suffix:rend-eer -rend-ement.
Tabel 1. Nominalisatie met uitheemse suffixen
suffixbasiswoordnominalisatie
-adetelefonerentelefon-ade
-agemasserenmass-age
-andeofferenoffer-ande
-atiepacificerenpacific-atie
-ementrenderenrend-ement
-iesubstituerensubstitut-ie
Verder lezen
-ade
Substantieven met het suffix-ade komen voor bij enkele werkwoorden met een stam op-eer, zoalsgaloppade ‘het galopperen’,kanonnade ‘het kanonneren’, entelefonade ‘het telefoneren’.
-age
De meeste abstracta op-age komen eveneens voor naast werkwoorden met een stam op-eer. Ze kunnen gezien worden als afleidingen daarvan, waarbij-eerweggelaten is en het achtervoegsel-age daarvoor in de plaats gekomen is, bijv.masseren -massage. Voorbeelden zijn verder:arbitrage,chantage,colportage,rapportage,spionage,tatoeage. In mindere mate is-age toegevoegd aan de stam van een inheems, werkwoord, bijv.lekkage,slijtage envrijage.
-atie
Ook het suffix-atie wordt gebruikt om nominalisaties van werkwoorden met een stam op-eer te maken, met vervanging van-eer door-atie. Nieuwe werkwoorden op-eer worden gecreëerd door het suffix-iseer, en we vinden daarom veel nominalisaties die eindigen op-isatie, zoalsstabilisatie ensterilisatie. Het achtervoegsel-atie komt daarbij in de plaats van-eer. Het procedé is productief. Voorbeelden zijn:confrontatie,evacuatie,felicitatie,fermentatie,installatie,misinterpretatie enpresentatie.
Uitzonderlijk is de combinatie van-atie met een inheems werkwoord. Dit vinden we in het speelse woordbibberatie bij het werkwoordbibberen.
De concurrentie tussen-ering en-atie
Verdieping
De concurrentie tussen-ering en-atie
Van de meeste uitheemse werkwoorden met een stam op-eer kunnen abstracta afgeleid worden door middel van het suffix-ing, maar daarnaast behoren ook afleidingen op-atie tot de mogelijkheden tenzij er al een verwant ander (ontleend) substantief voorkomt zoalsassistentie,bombardement,conclusie,discussie,reactie.
In een aantal gevallen komt zowel een afleiding op-ering als een op-atie voor, bijv.differentiëring/differentiatie,industrialisering/industrialisatie. Daarbij kan een geografisch verschil in voorkeur optreden - in Belgisch-Nederlands worden dan gemakkelijker vormingen op-atie gebruikt -, maar soms ook een verschil in betekenis, bijv.delegering/delegatie,notering/notatie,situering/situatie. Het karakter van nomen actionis kan bij-ering sterker zijn dan bij-atie. Zo denken we bijsituering eerder aan de handeling, en bijsituatie aan het resultaat ervan.
Zie ook Theissen (1999).
-ie
Tabel 2. Nominalisaties op-ie
werkwoordnominalisatie
concluderenconclusie
delerendeletie
dirigerendirectie
exercerenexercitie
noterennotatie
evoluerenevolutie
producerenproductie
consumerenconsumptie
dominerendominantie
convergerenconvergentie
condolerencondoleantie
In sommige gevallen is het corresponderende werkwoord juist afgeleid van het substantief. Zo isdiscussiëren afgeleid vandiscussie.
-ement
Een aantal werkwoorden met een stam op-eer hebben een corresponderende nominalisatie op-ement, zoalsamendement, bombardement, mankement enrendement. Er is ook een enkel woord afgeleid van een inheems werkwoord, zoalsdreigement.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
      Taaladvies
        Dagenta
          Taalportaal
            Versiegeschiedenis
            versieredacteur(en)datumopmerkingen
            3.0Geert Booijjuni 2022
            2.1januari 2019Automatische conversie van ANS 2.0
            2.0W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn1997hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
            Interessante links