Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNarClarin login
  • Delpher
  • CelexClarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
12.5.2.1.3 Overige uitheemse prefixen
In de voorgaande paragrafen hebben we reeds enkele uitheemse prefixen besproken, zoalsnon-,ab- enüber-. Hieronder behandelen we nog een aantal andere uitheemse prefixen.
De prefixen, of voorvoegsels,anti- enpro- worden in adjectieven gebruikt om een opvatting tegen dan wel voor iets (een houding, land, volk, of ideologie) uit te drukken. Het procedé is productief. Voorbeelden metanti- zijn:
1anti-autoritair, antidemocratisch, anti-Duits, antifascistisch, antiklerikaal, antimilitaristisch
Voorbeelden metpro- zijn:
2pro-actief, pro-Amerikaans, pro-democratisch, pro-Palestijns, pro-westers
Met een betekenis die vergelijkbaar is met die vananti- komt in een beperkt aantal adjectievencontra- voor:
3contrareformatorisch, contrarevolutionair, contraproductief
De van geografische namen afgeleide adjectieven van het genoemde type en de vormingen metpro- worden met een koppelteken gespeld. In de andere gevallen wisselt de schrijfwijze.
Ter aanduiding van een relatie tussen twee of meer landen, plaatsen, instellingen of mensen wordtinter- met een adjectief verbonden.Inter- komt vooral voor bij uitheemse adjectieven, maar het kan ook gecombineerd worden met inheemse adjectieven. Voorbeelden zijn:
4interdisciplinair, interkerkelijk, interlokaal, intermenselijk, interuniversitair
In een aantal woorden uit het wetenschappelijke taalgebruik heeftinter- de betekenis 'gelegen, zich bevindend tussen', bijv.
5intercellulair (intercellulair vocht)
interglaciaal (een interglaciaal tijdperk)
interlineair (een interlineaire vertaling).
Enkele andere voorvoegsels van uitheemse oorsprong die met uitheemse (geleerde) woorden, maar soms ook met inheemse adjectieven verbonden kunnen worden, zijnextra-,para-,post-,supra- entrans-.
Het voorvoegselextra- ‘buiten’ komt voor in adjectieven zoals:
Het gebruik van het voorvoegselextra- moet onderscheiden worden van het gebruik van het bijwoordextra, dat ter versterking van adjectieven in een adjectivische constituent voorkomt. Zo betekent het aan het Frans ontleende adjectiefextraordinair ' buitengewoon', maarextra ordinair (metextra als voorbepaling) betekent 'bijzonder ordinair'.
6extramuraal, extraparlementair, extraterritoriaal
Het voorvoegselpara- ('naast, boven') komt voor in woorden als:
7paramedisch, paramilitair, paranormaal
Het procedé is alleen productief bij uitheemse adjectieven.
Het voorvoegselpost- ('na, achter') komt voor met adjectieven van uitheemse origine zoals:
8postacademisch, postindustrieel, postkoloniaal, postmodern
Het procedé is niet productief bij inheemse adjectieven.
Het voorvoegselsupra- ('boven, over') komt in technische woorden voor, soms ook bij een inheems basiswoord, bijv.:
9suprageleidend, supranationaal, suprarationeel
Het voorvoegseltrans- ('door, over') komt voor bij adjectieven van uitheemse oorsprong zoals:
10transatlantisch, transcontinentaal, transcultureel, transoceanisch
Enkeleconfixen van uitheemse oorsprong die voorkomen bij (vooral uitheemse) adjectieven zouden ook als uitheemse voorvoegsels kunnen worden beschouwd, zoalsmulti- 'veel',poly- ‘veel’ enpseudo- ‘onecht’, bijv. in:
11multicultureel, multidisciplinair, multifunctioneel, multinationaal, multiraciaal
polyfunctioneel, polyinterpretabel, polytechnisch, polyvalent
pseudo-formeel, pseudo-klassiek, pseudo-intellectueel
Het confixpseudo- komt ook in combinatie met inheemse woorden voor, bijv.:pseudo-grappig,pseudo-links (in politieke zin), enpseudo-taalkundig.
Verder lezen
Literatuur
    Interessante links
    ANS
      Taaladvies
        Dagenta
          Taalportaal
            Versiegeschiedenis
            versieredacteur(en)datumopmerkingen
            3.0Geert Booijjuni 2022
            2.1januari 2019Automatische conversie van ANS 2.0
            2.0W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn1997hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html;
            Interessante links