Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS
Woordenboeken
- INT (500 AD - heden)
- Etymologiebank
- Woordenlijst.org
Corpora en lexica
- Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
- GrETEL (CGN, Lassy)
- SoNarClarin login
- Delpher
- CelexClarin login
Overige bronnen
- Taalportaal
- DBNL
- Taaladvies.net
- Wikipedia
12.6.1 Verkleinwoorden als bijwoorden
De combinatie van het verkleinwoordsuffix en het suffix-s kan gebruikt worden om bijwoorden af te leiden. Zulke verkleinwoordvormen worden vooral afgeleid van (ongelede) adjectieven. Het verkleinwoord zonder-s komt meestal zelf niet als verkleinwoord voor. Voorbeelden zijn:
1droog-je-s, fris-je-s, rustig-je-s, vaag-je-s
kalm-pje-s, warm-pje-s
fraai-tje-s, koel-tje-s, mager-tje-s
doll-etje-s, still-etje-s
In deze bijwoorden zien we vierallomorfen van het verkleinwoordsuffix:-je,-pje,-tje en-etje.
Er zijn geen bijwoorden op-kje-s omdat er geen adjectieven zijn die op eenŋ eindigen.
Verder komen afleidingen voor met een bijwoord als basiswoord, zoals:
2stiekempjes, eventjes, welletjes
Het woordwelletjes kan ook als naamwoordelijk deel van het gezegde gebruikt worden, zoalsHet is nu welletjes.
Van het bijwoordstraks isstrakjes afgeleid, en van het bijwoordsamen het bijwoordsaampjes, met verkorting van het basiswoord, bijv. in:
3We gaanstrakjes eten.
Laten we eens gezelligsaampjes uit eten gaan.
De van adjectieven afgeleide verkleinwoordvormen kunnen over het algemeen alsnaamwoordelijk deel van het gezegde (in 4a-c) en alsbepaling van gesteldheid (in 4d) gebruikt worden:
4aHet is vandaag nogalfrisjes.
bDe resultaten warenmagertjes.
cHij is ergnetjes.
dIk vind het maarpovertjes.
Op grond hiervan zou men ze als adjectieven kunnen beschouwen.
Dergelijke woorden worden door sommige taalgebruikers ook wel attributief gebruikt, bijv.netjes werk,zachtjes gelach.
Bijwoordelijk gebruik van de verkleinwoordvormen zien we in de volgende zinnen:
5Wij moeten hier vooral niet alles wat uit Amerika komt nog eensdunnetjes overdoen.
Hij reageerde daar ergkoeltjes op.
Doe het maarrustigjes aan.
Hij zit erwarmpjes bij.
Zachtjes bellen a.u.b.
De op deze manier gevormde woorden hebben vaak een affectieve of een ironische betekenis.
Naast-jes (en de allomorfen ervan) komen voor:-(e)kensəkəns (met name in België; het komt ook voor in literair taalgebruik) en-iesis (vooral in het westen van Nederland in niet-standaardtaal). In literair of archaïsch taalgebruik vinden we de van een adjectief afgeleide woordenzachtkens,stillekens en het van een bijwoord afgeleideallengskens. De bijwoordenkalmpies (an),saampies enzachies zijn voorbeelden van niet-standaardtalige bijwoorden.
Verder lezen
Literatuur
Interessante links
ANS
Taaladvies
Dagenta
Taalportaal
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 3.0 | Geert Booij | juni 2022 | |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 | hoofdstuk 12,../../data/archief/ans2/e-ans/12/body.html; |
Interessante links


