Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNarClarin login
  • Delpher
  • CelexClarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
27.4.2.1 Weglating van de kern, eventueel met elementen in de determinator,voor- of nabepalingen
Verder lezen
1
Aangezien het eerste van de gemeenschappelijke delen onmiddellijk vóór het voegwoord of het tweede element van een reeksvormer moet staan, impliceertachterwaartse samentrekking dat bij weglating van de kern elementen in de determinator en/of voorbepalingen behouden blijven. Voorbeelden:
1de uitvoerende (-) en de rechterlijkemacht
2zowel de derde Amerikaanse (-) als de vierde Russischeruimtevlucht
3drie (-) in plaats van vierbarakken
4Je kunt nauwelijks de zwarte (-) van de wittestukken onderscheiden.
Staan er onmiddellijk vóór de kern ook nog identieke voorbepalingen, dan worden die ook samengetrokken:
5de derde (-) (-) of de vierdegrote stad
Nabepalingen moeten bij weglating van de kern eveneens weggelaten worden:
6de gemakkelijke (-) (-) of de moeilijketoegang tot de vallei
7behalve de hoge (-) (-) ook de lagekerktoren op dit schilderij
Samentrekking in een nevenschikking van naamwoordelijke constituenten zonder verbindingswoord is alleen mogelijk als een min of meer lange reeks wordt aangeduid. Vergelijk:
8ahouten (-) en ijzerenkistjes
bhouten (-), ijzerenkistjesuitgesloten
Maar:
9Houten (-), ijzeren (-), zilveren (-), goudenkistjes, je kon zo gek niet prakkizeren of ze hadden het.
2
Voorwaartse samentrekking vindt plaats wanneer twee naamwoordelijke constituenten een identieke kern hebben, en eventueel identieke elementen in de determinator en/of voorbepalingen, terwijl de nabepalingen verschillen:
10zowelde internationale bijeenkomst in mei als (-) (-) (-) in augustus
11het traject Brussel-Amsterdam of (-) (-) Parijs-Lyon
12Dat lijkt eerderhet paleis van de koning dan (-) (-) van de koningin.
In aaneenschakelingen meten is voorwaartse samentrekking van het kernwoord echter onmogelijk als niet dezelfde zelfstandigheden worden aangeduid. Vergelijk:
13aHet is tegelijk een verhaal over spoken en een verhaal over draken.
bHet is tegelijk een verhaal over spoken en over draken.
14aHet schip dat aangevaren was en het schip dat niet aangevaren was.
bHet schip dat aangevaren was en (-) (-) dat niet aangevaren was.uitgesloten
Zin14b is onmogelijk omdat aaneenschakelingen van nabepalingen altijd collectieve nevenschikkingen zijn (zie(27.1, sectie 5, opmerking) en(27.4.2.1, sectie 1, opmerking)); zin13b is wel mogelijk omdatover spoken enover draken sameneen verhaal (= hetzelfde verhaal) specificeren (geen samentrekking). Vergelijk het verschil tussen15a en15b:
15ahet huis van Ad en het huis van Mina (= twee huizen; eventueel één)
bhet huis van Ad en (van) Mina (= één huis)
Wil men in aaneenschakelingen van naamwoordelijke constituenten met identieke kern (en eventuele elementen in de determinator en/of voorbepalingen) en met verschillende nabepalingen toch herhaling vermijden, dan kan men dit onder meer doen door middel van verwijzende woorden. Voorbeelden:
16de week na Pasen endie na Kerstmis
17het huis van Ad endat van Mina
18een jongen met wit haar eneen met zwart haar
In naamwoordelijke constituenten met een complexe kern (zie [14.7]), waar het onmogelijk is het eerste kernwoord van het eerste lid door middel van verwijzende woorden aan te duiden, kan men een constructie gebruiken die bestaat uit het eerste (gemeenschappelijke) kernwoordin het meervoud, gevolgd door de respectieve tweede (niet-gemeenschappelijke) kernwoorden, verbonden dooren. Voorbeelden:
19ahet dagblad 'De Telegraaf' en het dagblad 'de Volkskrant'
bde dagbladen' De Telegraaf' en 'de Volkskrant'
20de trajecten Parijs-Lyon en Amsterdam-Roosendaal
21de woorden vrijheid en broederlijkheid
Deze constructie wordt ook wel gebruikt in gevallen waarin verwijzing wel mogelijk is, maar kan dan dubbelzinnigheid tot gevolg hebben. Zo kan22a bedoeld zijn als22b en als22c:
22adebijeenkomsten in mei en augustus
bdebijeenkomst in mei en de bijeenkomst/die in augustus
cdebijeenkomsten in mei en de bijeenkomsten/die in augustus.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
      Taaladvies
        Dagenta
          Taalportaal
            Versiegeschiedenis
            versieredacteur(en)datumopmerkingen
            2.1januari 2019Automatische conversie van ANS 2.0
            2.0W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn1997
            Interessante links