Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNarClarin login
  • Delpher
  • CelexClarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
20.10.7 Debepaling van maat
Verder lezen
1a
Debepaling van maat (of een zogenaamdemaatconstituent) geeft allereerst antwoord op vragen als 'hoeveel?', 'hoe lang?', 'hoe zwaar?'. Deze bepaling duidt dan op een of andere manier de maat of hoeveelheid van iets aan: lengte, breedte, hoogte, diepte, oppervlakte, inhoud, gewicht, prijs, temperatuur, leeftijd en dergelijke.
1b
Bij een aantal werkwoorden is een bepaling van maat verplicht aanwezig, bijv. bijkosten,meten (onovergankelijk) enwegen (onovergankelijk). Voorbeelden:
1Die tafel kost30.000 frank.
2Het veld meet100 bij 200 meter.
3Het schip meet10.000 ton.
4Dat pakje weegt200 gram.
Bij een aantal naamwoordelijke gezegdes met maatadjectieven (zoalslang zijn,hoog zijn,oud zijn) is een bepaling van maat verplicht als die gezegdes neutraal gebruikt worden, dat wil zeggen de betekenis hebben: 'de lengte/hoogte/leeftijd van... hebben' en niet: 'een grote/hoge lengte/hoogte/leeftijd hebben'. Vergelijk:
5aHij is erg lang.
bHij is1, 68 meter lang.
In de eerste zin islang het tegenovergestelde vankort. In de tweede zin islang neutraal gebruikt en kan de bepaling niet worden weggelaten. Andere voorbeelden:
6Dat gebouw is90 meter hoog.
7Bobby was toenvijf jaar oud.
8Dit pakje is200 gram zwaar.
De adjectieven in deze naamwoordelijke gezegdes kunnen soms worden weggelaten als duidelijk is wat er bedoeld wordt, bijv.:
9Die toren is100 meter (hoog).
10Het water is21 graden (warm).
Bij leeftijdsaanduidingen kan ook een gedeelte van de bepaling worden weggelaten. Zo komen naast elkaar voor:
11aZe is 49 jaar oud.
bZe is 49 jaar.
cZe is 49.
Een bepaling van maat kan ook aanwezig zijn zonder dat het verplicht is, bijv.:
12We hebben toendrie kilometer gewandeld.
13Zij isbijna vier jaar jonger dan ik.
2
De bepaling van maat kan tot uitdrukking gebracht worden door de volgende taalelementen.
  1. Naamwoordelijke constituenten met een substantivische kern;
    Voorbeelden:
    14Het heeft vannacht15 graden gevroren.
    15De sloot isdrie meter breed.
    16De aarde bestaat al4 miljard jaar.
    17Ze haddenheel wat kilometers gelopen.
  2. Naamwoordelijke constituenten met een voornaamwoord als kern;
    Voorbeelden:
    18Wat kost dat?
    19Honderd gulden? Nee,dat kost het niet.
    20Deze twee pakjes wegenhetzelfde.
    21Hij weegtheel wat.
  3. Constituenten met de woordenveel,weinig (met hun comparatieven en superlatieven) ofhoeveel als kern;
    Voorbeelden:
    22Ik weegveel te veel.
    23Hoeveel kost dat?
    24Jij hebtminder gelopendan ik.
  4. Voorzetselconstituenten;
    Voorbeelden:
    25Die latten daar zijntot twee meter lang.
    26Deze brief weegtonder de twintig gram.
    27Hij weegtover de honderd kilo.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
      Taaladvies
        Dagenta
          Taalportaal
            Versiegeschiedenis
            versieredacteur(en)datumopmerkingen
            2.1januari 2019Automatische conversie van ANS 2.0
            2.0W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn1997
            Interessante links