Movatterモバイル変換

Woordenboeken

• INT (500 AD - heden)
• Etymologiebank
• Woordenlijst.org

Corpora en lexica

• Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
• GrETEL (CGN, Lassy)
• SoNarClarin login
• Delpher
• CelexClarin login

Overige bronnen

• Taalportaal
• DBNL
• Taaladvies.net
• Wikipedia
• Google

1. Het hulpwerkwoord van het passiefworden;
   Het hulpwerkwoordworden staat het meest naar rechts in de eindgroep:
   1De wet is niet gewijzigd, zodat de president ook in de toekomst na een vierjarige ambtstermijn herkozen zal kunnen blijvenworden.
2. De groepsvormende werkwoordenliggen,zitten,hangen(onovergankelijk),staan enlopen (als in [18.5.4.2]);
   Deze werkwoorden kunnen geacht worden op de tweede plaats van rechts te staan. Omdat ze vrijwel niet met het passieveworden te combineren zijn, komt het er in de praktijk op neer dat ze van de groepsvormende werkwoorden het meest rechts staan:
   2Ik geloof dat ze wel de hele dag zou hebben kunnen blijvenliggen slapen.
   3Ik vind het dapper dat hij in zo'n omgeving heeft durven gaanstaan preken.
   (Voor het wegvallen vante zie men [18.5.4.1/ii].)
3. De groepsvormende werkwoordenblijven,gaan enkomen (zie [18.5.4.3]);
   Deze werkwoorden staan op de derde plaats van rechts. Een voorbeeld metkomen is:
   4Zou jij het een goed idee gevonden hebben, als zo'n snotneus op zo'n belangrijke vergadering zou hebben mogenkomen zitten meepraten?
   Voor voorbeelden metblijven zie1 en2, metgaan zie3.
   Ook het werkwoordzijn met infinitief zonderte (zie [18.5.4.15/i]) wordt wel tot deze plaatscategorie gerekend. De combinatiemogelijkheden zijn in dit geval echter nogal beperkt. Het maximum is wel bereikt in zin5, waaruit in ieder geval blijkt dat het eigenlijk-modale werkwoordzal (behorend tot categorie[7]) en het hulpwerkwoord van tijdzijn (categorie[5]) links van de infinitiefwezen staan:
   5Ik denk dat vader wel weer zal zijnwezen vissen.informeel
4. Deoneigenlijk-modaal gebruikte hulpwerkwoorden van modaliteit (zie [18.5.4.4/iii]), alsmede(be)horen,dienen (zie [18.5.4.6]),durven (zie [18.5.4.7]),weten (zie [18.5.4.12]) en heteigenlijk-modaal gebruiktezullen (zie [18.5.4.4/iif]);
   Deze werkwoorden staan op de vierde plaats van rechts (de middelste) van de eindgroep. Voorbeelden metmoeten,hoeven enwillen zijn respectievelijk:
   6Ik vind dat hij niet hadmoeten blijven staan praten. ('het praten was afkeurenswaardig')
   7Ik vind dat hij niet hadhoeven blijven staan praten. ('het praten was overbodig')
   8Je denkt toch niet dat ik hier zou hebbenwillen komen zitten duimen draaien?
   Voor voorbeelden metkunnen zie1 en2, metmogen zie4, metdurven zie3.
   De werkwoorden(be)horen endienen zijn synoniemen vanmoeten en nemen dezelfde plaats in de eindgroep in als dat werkwoord. In plaats van6 is dan ook mogelijk:
   9Ik vind dat hij niet had(be)horen/dienen te blijven staan praten.
   De combinatiemogelijkheden vanweten zijn beperkt. In de betekenis 'in staat zijn' is mogelijk:
   10Ik geloof dat zij zich in die omstandigheden wel zou hebbenweten te redden.
   In de betekenis 'weten waar':
   11Ik denk dat ik dat boek nooit zou hebbenweten te staan.
   Het eigenlijk-modale (en het hulpwerkwoord van tijd)zullen hoort eigenlijk tot de categorie[7] en staat als zodanig het meest naar links in de eindgroep. Dit is bijvoorbeeld het geval in de zinnen12a en13a, waarin een niet-werkelijkheid wordt uitgedrukt. Ter uitdrukking van deze betekenis is echter ook een constructie mogelijk als in12b en13b. Daar kanzullen geacht worden op de plaats van de oneigenlijk-modale werkwoorden te staan; het staat in ieder geval rechts van het hulpwerkwoordhebben. De beide constructiemogelijkheden worden behandeld in [18.5.4.4/i2].
   12aIk las in de krant dat de vorig jaar vermoorde popzanger gisteren zijn 41ste verjaardagzou hebben gevierd.

   bIk las in de krant dat de vorig jaar vermoorde popzanger gisteren zijn 41ste verjaardag hadzullen vieren.
   13aIk hoor dat hij op reiszou zijn gegaan, maar er is blijkbaar iets tussen gekomen.

   bIk hoor dat hij op reis hadzullen gaan, maar er is blijkbaar iets tussen gekomen.
5. De hulpwerkwoorden van tijdhebben enzijn;
   De hulpwerkwoorden van tijdhebben enzijn staan op de vijfde plaats van rechts (de derde van links). Het is moeilijk voorbeelden te bedenken waarin de plaatsen links van het hulpwerkwoord allebei bezet zijn. Mogelijk zijn:
   14Als hij echt zou blijkente hebben zitten luieren, dan zwaait er wat!
   15Aangezien de patiënt in een dergelijke situatie kan líjkente zijn gestorven, is het zaak ademhaling en polsslag te blijven controleren.
   Meer voorbeelden methebben waarin niet de beide plaatsen links ervan, maar wel één of meer plaatsen rechts ervan bezet zijn, zijn te vinden in2,3,4,6,7,8,9,10,11,12b en13b.
   Voor een regionale afwijking in de plaatsing vanhebben enzijn als hulpwerkwoorden van tijd zie men de opmerking aan het eind van deze subparagraaf.
6. De hulpwerkwoorden van modaliteit met infinitief mette (zie [18.5.4.5]);
   De werkwoordenblijken,lijken,schijnen,heten,dunken envoorkomen (als hulpwerkwoorden van modaliteit) staan op de zesde plaats van rechts (de tweede van links). Voorbeelden metschijnen enheten met enkele plaatsen rechts ervan bezet, zijn:
   16Ik hoor dat die wiskundige nooit goedschijnt te hebben kunnen rekenen.
   17Dit is iemand die tot het bittere eindeheet te willen blijven doorgaan.
7. Deeigenlijk-modaal gebruikte hulpwerkwoorden van modaliteit met een infinitief zonderte (zie [18.5.4.4/ii]) en hethulpwerkwoord van tijdzullen;
   Deze hulpwerkwoorden staan op de zevende plaats van rechts (het meest naar links) in de eindgroep. Voorbeelden van heteigenlijk-modalezullen zijn te vinden in de zinnen2,4,5,8,10,11,12a,13a en14. Een voorbeeld van het hulpwerkwoord van tijdzullen is te vinden in1. Een voorbeeld metkunnen is15. Voorbeelden metmoeten enhoeven zijn:
   18Ik denk dat Carlamoet hebben willen komen lopen, want met de tram was ze allang hier geweest.
   19Carla is inderdaad erg laat, maar daarom vind ik nog niet dat zehoeft te hebben willen komen lopen.
   Een voorbeeld waarin het eigenlijk-modalemogen deel uitmaakt van een enigszins omvangrijke eindgroep, is niet te geven. Uit20 blijkt wel dat het als persoonsvorm in een zin met een vrij uitgebreide eindgroep (waarin ook een oneigenlijk-modaal werkwoord) kan staan:
   20Mocht ze hebben willen gaan liggen slapen, dan had ik heus wel gezegd dat dat niet kon.
   Een voorbeeld met het eigenlijk-modalewillen waaruit duidelijk blijkt welke plaats het in de eindgroep inneemt, is door de beperkte combinatiemogelijkheden niet te geven.Uit de hierboven gegeven volgorderegels vloeit voort wat bij de behandeling van de hulpwerkwoorden van modaliteit (zie [18.5.4.4/i]) impliciet al aangegeven is, namelijk dat de eigenlijk-modale werkwoorden normaliter links van de oneigenlijk-modale staan. Zo is in21kunnen eigenlijk- enmoeten oneigenlijk-modaal:
   21Ik heb mijn rijbewijs maar meegenomen, omdat ik welkan moeten rijden. ('het is mogelijk dat ik genoodzaakt ben te rijden')
   In22 ismoeten eigenlijk- enkunnen oneigenlijk-modaal:
   22Ik weet dat hij al jaren een rijbewijs heeft, dus dat hij welmoet kunnen rijden. ('het is waarschijnlijk dat hij in staat is te rijden')
   Het is overigens ook mogelijk dat twee oneigenlijk-modale werkwoorden in een zin voorkomen. Zoals altijd wordt de volgorde door de betekenis van de zin bepaald. In23 zijn zowelmoeten alskunnen oneigenlijk-modaal:
   23In haar functie moet ze haar baas wel eens met de auto ergens heen brengen, zodat ze welmoet kunnen rijden. ('ze is wel verplicht de kunst van het rijden te beheersen')