Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS
Woordenboeken
- INT (500 AD - heden)
- Etymologiebank
- Woordenlijst.org
Corpora en lexica
- Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
- GrETEL (CGN, Lassy)
- SoNarClarin login
- Delpher
- CelexClarin login
Overige bronnen
- Taalportaal
- DBNL
- Taaladvies.net
- Wikipedia
18.5.4.15.iiZijn met een infinitief mette
Verder lezen
Het werkwoordzijn gecombineerd met een infinitief mette is verplicht groepsvormend:
1aHier staat dat die ster met het blote oogte onderscheiden is.
bHier staat dat die steris met het blote oogte onderscheiden.uitgesloten
De constructie heeft een oneigenlijk-modale betekenis. Bovendien is de betekenis meestal passief. De bijzin uit voorbeeld1a is te omschrijven als '...dat die ster met het blote oog onderscheidenkan worden'. In aanmerking genomen dat de infinitief in zulke gevallen een passieve betekenis heeft, is het getalsonderwerp vanzijn tevens als geïmpliceerd onderwerp van de infinitief te beschouwen.
In zinnen met achter-pv staat de infinitief in de regel vóórzijn, zoals in1a en in:
2Ik vind dat die soep niette eten is.
3Het bleek dat hij niet gemakkelijkte overtuigen was.
Zie hierover echter ook [18.5.7.4/ii].
Voltooide tijden worden niet met een vervangende infinitief, maar met een voltooid deelwoord gevormd:
4Die ster moet miljoenen jaren geleden met het blote oogte onderscheiden geweest zijn.
De constructiezijn +te + infinitief is in principe te gebruiken bij alle werkwoorden die in het passief gezet kunnen worden, maar ook in gevallen als de volgende:
5Denkt u dat de eerste druk nog ergenste krijgen is?
6Eris nauwelijks aante komen.
7Met de autowas er bijna nietdoor te komen.
Passieve zinnen naast5 t/m7 zijn niet gangbaar (in het geval van voorbeeld5 is wel een passieve zin met het synoniemverkrijgen mogelijk: ...verkregen kan worden). In plaats daarvan kan wel de constructie 'men +kan/kon + infinitief' als omschrijving gebruikt worden, bijv. bij5:
8Denkt u dat men de eerste druk nog ergenskan krijgen?
Een passief equivalent vanzijn +te + infinitief ligt evenmin voor de hand bij min of meer stereotiepe of idiomatische gevallen als:
9Eris met hem niette praten.
10De directeuris vandaag voor niemandte spreken.
11Eris niets met hemte beginnen.
12Eris geen land met haarte bezeilen.
In een beperkt aantal gevallen gaat de betekenis in de richting van 'passief deelwoord +moeten +worden', bijvoorbeeld in:
13Hetis te hopen dat ze het zullen doen.
14Zo'n handelwijzeis af te raden.
15Hetis te vrezen dat alle opvarenden zijn omgekomen.
16Hun reactieis ten zeerstete betreuren.
Wanneer de door de infinitief uitgedrukte werking niet als een mogelijkheid gezien wordt, maar als een onontkoombaar iets, dan kan de constructiezijn +te + infinitief over het algemeen niet gebruikt worden. Desondanks treft men soms zinnen aan als17:
17Indien toezending per post verlangd wordt,is de prijste verhogen met tien frank.
In zulke gevallen kan men echter beter een omschrijving metdienen te ofmoeten gebruiken:
18Indien toezending per post verlangd wordt,dient/moet de prijsverhoogd (te) worden met tien frank.
Naast het hier beschrevenzijn komt met dezelfde functie ookvallen voor in combinatie mette + infinitief. Zie hiervoor [18.5.4.24/ii].
Opmerking
VerdiepingOpmerking
De constructiezijn +te + infinitief bevindt zich op de grens tussen werkwoordelijk en naamwoordelijk gezegde. Het naamwoordelijke karakter blijkt onder meer uit het feit datte + infinitief vaak door een adjectief op-baar of-lijk te vervangen is. Vergelijk [22.4.2/4].
Literatuur
Interessante links
ANS
Taaladvies
Dagenta
Taalportaal
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |
Interessante links


